Cây trồng vườn tạp thành “đặc sản” thoát nghèo
Nhắc tới vùng núi A Lưới, nhiều người nhớ ngay đến những đặc sản nổi tiếng như gạo ra zư, rượu đoác, mật ong, ớt rừng, khô bò một nắng, thịt lợn bản xông khói, muối trứng kiến vàng, rượu sim, bánh a quát, xôi ngũ sắc zíp tót… Và thêm một đặc sản ngày càng được khẳng định vị thế, đó là chuối già lùn.
Đầu năm 2019, nông dân A Lưới đặc biệt phấn khởi khi sản phẩm chuối già lùn, vốn trước đây chỉ tiêu thụ nhỏ lẻ ở các bản làng hay chợ huyện, lần đầu được ra mắt tại một siêu thị lớn của Huế theo chương trình sinh kế cộng đồng, nhằm hỗ trợ người dân vùng cao cải thiện thu nhập và nâng cao đời sống.
Từ loại cây ăn quả được trồng xen trong các vườn tạp, chuối già lùn trở thành cây trồng giúp thoát nghèo, vươn tới những thị trường khó tính. Với việc chuyên canh loại cây đặc sản này, người dân vùng cao A Lưới dần thay đổi tập quán canh tác, từng bước khẳng định thương hiệu nông sản do chính mình làm ra trên vùng đất khắc nghiệt, khô cằn sỏi đá.
Trong chuyến công tác lên miền núi A Lưới ngay trước thời điểm địa phương được công nhận thoát khỏi danh sách 74 huyện nghèo của cả nước vào giữa năm ngoái, chúng tôi có dịp theo chân cán bộ xã đến thăm mô hình trang trại của anh Nguyễn Hải Teo (thôn Pi Ây 2, xã Quảng Nhâm cũ, nay là xã A Lưới 2, TP. Huế). Trước mắt là vườn chuối già lùn xanh ngút ngàn, rộng hơn 1ha phủ kín vùng đất một thời cằn cỗi. Theo anh Teo, từ năm 2018, nhận thấy giống chuối này phù hợp với khí hậu, thổ nhưỡng vùng cao, năng suất tốt, được thị trường dần lưu ý và ưa chuộng bởi chất lượng, anh mạnh dạn đầu tư 500 triệu đồng để gây dựng vườn cây.
Từ vụ đầu tiên, anh Teo tiếp tục mở rộng diện tích. Những năm gần đây, vườn chuối già lùn giúp gia đình anh thu lãi hơn 100 triệu đồng mỗi vụ. Giá trị kinh tế của chuối già lùn ở A Lưới được xác lập từ chính những mô hình mới như vậy.
Trước đó, trong lần đưa người dân và sản phẩm chuối già lùn “vượt núi” về phố lần đầu ra mắt tại siêu thị hạng sang ở Huế, ông Nguyễn Mạnh Hùng - khi đó là Chủ tịch UBND huyện A Lưới, nay là Bí thư Đảng ủy xã A Lưới 2, từng bày tỏ kỳ vọng và tin tưởng đây sẽ là cây “xóa đói giảm nghèo”, giúp nông dân vùng cao cải thiện sinh kế bền vững và tiến tới làm giàu.
Xác định đây là cây trồng có thể tạo bước chuyển cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số, những năm gần đây, chính quyền địa phương tại A Lưới thường xuyên phối hợp các tổ chức đoàn thể của TP. Huế tổ chức nhiều lớp tập huấn, cả trực tiếp lẫn trực tuyến. Người dân được hướng dẫn canh tác theo hướng bền vững, ứng dụng khoa học kỹ thuật và tiếp cận kênh tiêu thụ mới, trong đó có sàn thương mại điện tử.
Kết nối số hóa, nâng tầm nông sản vùng cao
Đến bây giờ, dù đã thành thạo kỹ thuật trồng chuối già lùn, nông dân Lê Năng Thọ (xã A Lưới 2) vẫn siêng năng cập nhật kiến thức canh tác, trồng trọt qua các video trên mạng và nhóm Zalo của nông dân địa phương. Nhờ đó, việc chăm sóc, bón phân, phòng bệnh cho vườn chuối và các loại cây trồng khác ngày càng bài bản, khoa học, đảm bảo kỹ thuật hơn.
Với 3ha chuối già lùn canh tác đảm bảo quy trình kỹ thuật, gia đình ông Thọ có thu nhập ổn định gần 200 triệu đồng mỗi năm, giúp thoát khỏi danh sách hộ nghèo của xã. Khi kinh tế vững vàng hơn, con cái ông cũng có điều kiện học hành đầy đủ.
Hiện nay, toàn khu vực huyện A Lưới cũ đã mở rộng diện tích trồng chuối già lùn lên khoảng 116,4ha; trong đó riêng xã A Lưới 2 có hơn 100ha. Nhờ mô hình kinh tế vườn, trong đó có cây chủ lực là chuối già lùn, thu nhập bình quân đầu người tại xã A Lưới 2 đã đạt mức từ 65 - 70 triệu đồng/người/năm.
Bên cạnh tăng cường kiến thức, kỹ thuật canh tác, người dân còn chuyển đổi tư duy từ làm ăn nhỏ lẻ, manh mún sang sản xuất, tiêu thụ theo chuỗi. Thay vì chỉ chờ thương lái thu mua nông sản theo thời vụ, nông dân đã chủ động tự quảng bá sản phẩm và tìm kiếm khách hàng thông qua các kênh trực tuyến. Đến nay, tại A Lưới có hơn 60% hộ sản xuất tiêu thụ nông sản qua nền tảng số. Một số hộ gia đình trẻ thậm chí còn lập Fanpage, kênh bán hàng online riêng để tiêu thụ nông sản sạch của gia đình mình.
Gần đây, Hợp tác xã Nông sản an toàn A Lưới cũng đóng giữ vai trò quan trọng trong liên kết và tiêu thụ sản phẩm. Nhận thấy chuối già lùn ở giai đoạn chín có thời gian bảo quản ngắn, dễ giảm chất lượng và giá trị hàng hóa, Hợp tác xã đã phối hợp với các cơ sở chế biến tạo ra nhiều sản phẩm đa dạng, mang tính sáng tạo như chuối sấy dẻo, bánh mì chuối xanh sấy giòn, sợi mì từ bột chuối xanh…
Dù ban đầu gặp khó vì mặt hàng mới, giá thành cao, nhưng các sản phẩm này đã dần tìm được thị trường nhờ độ sạch, hàm lượng dinh dưỡng và sự an toàn. Sản phẩm chế biến từ chuối già lùn hiện đã có nhiều đầu mối tiêu thụ, cung ứng cho các nhà hàng và trường học.
Với hiệu quả kinh tế rõ rệt, sản phẩm Chuối già lùn A Lưới đã được Chi cục Quản lý chất lượng Nông lâm thủy sản TP. Huế (Sở Nông nghiệp và Môi trường TP. Huế) cấp giấy chứng nhận an toàn và được công nhận là sản phẩm OCOP. Để củng cố thành quả giảm nghèo và hướng đến làm giàu bền vững, chính quyền địa phương hiện tăng cường các biện pháp hỗ trợ thông tin và hạ tầng. Hệ thống loa thông minh được lắp đặt tại các thôn, thường xuyên phát thông tin về kỹ thuật canh tác, cập nhật giá nông sản và các mô hình mới hiệu quả.
Ông Phan Duy Khanh, Chủ tịch UBND xã A Lưới 2, cho biết, xã đã có kế hoạch mở rộng diện tích trồng chuối già lùn tập trung thêm khoảng 50 - 100ha, áp dụng quy trình kỹ thuật đúng chuẩn để đảm bảo năng suất và chất lượng, kết hợp đẩy mạnh tuyên truyền về hiệu quả kinh tế từ giống cây đặc sản vùng cao này.
