Hỗ trợ sinh kế, mở đường cho miền núi thoát nghèo
Xã Sơn Kỳ (tỉnh Quảng Ngãi) có hơn 12.000 dân, với 96% là đồng bào dân tộc Hrê. Trong đó có nhiều người dân là hộ nghèo, cận nghèo được hưởng lợi từ những mô hình hỗ trợ cây, con giống và máy móc phục vụ sản xuất của chương trình Mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững đang dần trở thành “đòn bẩy” giúp người dân thay đổi cuộc sống.
Trước đây, cuộc sống của chị Đinh Thị Vẽ (người dân tộc Hrê, trú thôn Mò O, xã Sơn Kỳ) vô cùng khó khăn, chồng mất sớm, để lại một mình chị nuôi hai con. Công việc làm thuê không ổn định nên cuộc sống của gia đình chị luôn thiếu trước hụt sau. “Làm thuê lúc có lúc không, nhiều bữa không đủ gạo ăn, tôi chỉ mong sao có đồng vốn để tự làm ăn”, chị Vẽ nhớ lại.
Cơ hội đến khi chị được chính quyền địa phương kết nối nguồn vốn vay tín dụng chính sách. Có tiền, chị mạnh dạn đầu tư trồng trọt, chăn nuôi, nên cuộc sống của gia đình chị ngày càng ổn định. “Được tập huấn kỹ thuật, hướng dẫn chuồng trại, hỗ trợ giống, mọi thứ đều được cán bộ xã theo sát. Tôi biết ơn lắm. Không có nguồn vốn và kỹ thuật thì phụ nữ như tôi cũng không dám làm gì”, chị Vẽ xúc động.
Theo ông Phạm Văn Boác - Trưởng thôn Mò O, các nguồn hỗ trợ từ dự án “Đa dạng sinh kế, phát triển mô hình giảm nghèo” thuộc chương trình Mục tiêu quốc gia (MTQG) giảm nghèo bền vững đã mang lại hiệu quả rất rõ rệt. Không chỉ hỗ trợ cây, con giống, quan trọng hơn là giúp người dân mạnh dạn đổi mới tư duy, biết tính toán đầu tư, biết áp dụng kỹ thuật, biết lựa chọn mô hình phù hợp chứ không làm theo thói quen cũ.
Tương tự, tại xã Ya Ly (tỉnh Quảng Ngãi) nơi đồng bào dân tộc thiểu số chiếm 83%, đang được xem là “điểm sáng” khi biết thiết kế mô hình sinh kế phù hợp khí hậu và tập quán canh tác địa phương. Từ năm 2022 - 2024 xã đã triển khai hàng loạt dự án, mô hình chăn nuôi, trồng trọt như nuôi heo sọc dưa cho 14 hộ, nuôi bò cái sinh sản cho 196 hộ và hỗ trợ trồng sầu riêng trên diện tích 4,7 ha cho 6 hộ dân.
Bên cạnh nguồn lực từ chương trình MTQG, xã còn huy động xã hội hóa để hỗ trợ 652 hộ cải tạo hơn 530 ha vườn tạp, 150 hộ được hỗ trợ đầu tư vật tư nông nghiệp, phân bón và hệ thống tưới tự động. Các hỗ trợ này giúp người dân chuyển từ sản xuất truyền thống sang mô hình có giá trị kinh tế cao, giảm thiểu rủi ro mùa vụ.
Tại thôn Làng Lút, nơi cư trú chủ yếu của người Gia Rai đang đổi thay từng ngày. Trong hai năm 2023 - 2024, 28 hộ nghèo và cận nghèo tham gia dự án nuôi heo sọc dưa và bò cái sinh sản, mỗi hộ được hỗ trợ 6 con heo giống hoặc 1 con bò cái. Đến nay, đàn heo đã xuất bán, còn đàn bò phát triển lên 44 con. Nhờ đó, số hộ nghèo và cận nghèo đã giảm đi rất nhiều.
Ông Đinh Trọng Lịch - Phó Chủ tịch UBND xã Ya Ly cho biết, tác động lớn nhất của các mô hình không chỉ ở giá trị tài sản, mà là sự thay đổi nhận thức của người dân. “Người dân đã biết tiết kiệm, dám vay vốn điều trước đây họ rất ngại, biết áp dụng kỹ thuật mới. Nhờ vậy, từ năm 2022 đến nay, xã đã giảm được 515 hộ nghèo và 331 hộ cận nghèo. Dự kiến cuối năm 2025, số hộ nghèo giảm xuống còn 58 hộ”, ông Lịch nói.
Tín dụng ưu đãi, động lực để người dân miền xuôi bứt phá
Không chỉ miền núi, dòng vốn tín dụng ưu đãi cũng đang tạo chuyển biến mạnh ở các xã đồng bằng. Nhờ nguồn vốn này đã giúp nhiều hộ dân mạnh dạn mở rộng mô hình sản xuất. Trước đây, thiếu vốn khiến các hộ chỉ làm trong quy mô nhỏ, thu nhập bấp bênh. Khi tiếp cận được vốn vay, họ đã mạnh dạn xây dựng mô hình kinh tế mới, hiệu quả hơn.
Gia đình bà Nguyễn Thị Lên (62 tuổi, thôn Tây, xã Sơn Tịnh) từng là hộ cận nghèo. Nhiều năm liền, bà chỉ nuôi vài con gia cầm, trồng ít lúa và làm thuê thêm. “Thiếu vốn, mình muốn làm lớn mà không dám”, bà Lên tâm sự.
Năm 2023, được tạo điều kiện vay 200 triệu đồng, bà quyết định “liều một phen”, xây chuồng trại chuẩn kỹ thuật, mua bò 3B giống, đồng thời nuôi thêm gà, vịt và heo thịt. Được cán bộ khuyến nông hướng dẫn chăm sóc, phòng bệnh, vật nuôi phát triển tốt. Nhờ vậy, mỗi năm đàn bò mang lại khoảng 100 triệu đồng, đàn heo mang về thêm gần 90 triệu đồng. Gia đình bà thoát cận nghèo, trở thành điển hình nông dân sản xuất giỏi của huyện Sơn Tịnh (cũ).
Cũng ở thôn Tây, ông Trần Thanh Hòa là một trong những hộ phát triển thủy sản mạnh nhờ vốn vay ưu đãi. Ông Hòa cho biết, năm 2010 ông vay 30 triệu đồng “thử” nuôi cá lồng trên sông Trà Khúc. Thấy hiệu quả, ông tiếp tục mở rộng. Đầu năm 2025, vốn vay tăng lên 400 triệu đồng, ông đầu tư 4 lồng cá chình và cá trắm cỏ công nghệ mới. Sau khi trừ chi phí, mỗi năm ông thu từ 160 – 200 triệu đồng.
Ông Trương Quang Tri - Tổ trưởng Tổ vay vốn xã Tịnh Sơn (cũ, nay nhập thành Sơn Tịnh) cho biết, khu vực này hiện có khoảng 250 hộ vay vốn với tổng dư nợ 18 tỷ đồng. “Đặc thù của người dân là ai cũng muốn làm ăn, nhưng không có vốn thì không thể mở rộng. Nhờ tín dụng ưu đãi, họ dám đầu tư, dám chuyển đổi mô hình”, ông Tri nói.
Sự thay đổi không chỉ ở những mô hình lớn, mà còn ở việc người dân biết tính toán đường dài, biết lựa chọn con giống phù hợp, cải tạo vườn tạp, ứng dụng hệ thống tưới tiết kiệm, thuê lao động địa phương… Nhiều hộ có thu nhập ổn định, có vốn tích lũy, góp phần tạo việc làm và lan tỏa tinh thần vượt khó.
Nhìn lại những câu chuyện ở Sơn Kỳ, Ya Ly hay Sơn Tịnh, dễ thấy một số cái chung là khi người dân được hỗ trợ đúng nhu cầu, tiếp cận nguồn vốn kịp lúc và được hướng dẫn kỹ thuật, họ tự tin đổi mới tư duy, dám làm và biết cách làm. Từ chỗ “không dám vay”, “không biết tính toán”, nhiều hộ đã hình thành sinh kế ổn định, từng bước thoát nghèo bền vững.
