TPO - Nghi lễ “mừng cơm mới” được đồng bào dân tộc Thái, Khơ Mú tổ chức để tạ ơn thần núi, thần sông đã cho bà con có vụ mùa lúa đầy kho, thơm ngon, có lương thực cho cả năm không lo bị đói.
Tháng 10, 11 dương lịch hàng năm, khi những nương lúa chín vàng, đồng bào dân tộc Khơ Mú, Thái ở xã Yên Na (tỉnh Nghệ An) lại chọn ngày lành để tổ chức bữa cơm cúng đầu vụ gọi là “mừng lúa mới” hay “cơm mới”. Nghi lễ được tổ chức để tạ ơn thần núi, thần sông đã cho bà con dân bản một vụ mùa lúa đầy kho, thơm ngon, có lương thực cho cả năm không lo bị đói. Trước khi tổ chức nghi lễ, dân bản sẽ lên nương rẫy thu hoạch lúa, nếp về nhà. Ảnh: Rạng Đông.
Những bông lúa nếp chín mẩy, trĩu bông được chọn để hái mang về làm cốm chuẩn bị cho lễ hội cơm mới. Ảnh: Rạng Đông.
Sau khi thu hoạch lúa, phần lớn được người dân phơi tại nương rẫy. Ảnh: Rạng Đông. Một số được gùi về nhà. Ảnh: Rạng Đông.
Để làm ra mẻ cốm thơm ngon, màu cốm xanh óng, người làm cốm phải trải qua nhiều công đoạn thủ công. Mỗi công đoạn cần sự cần mẫn, tỉ mỉ của người làm cốm. Theo đó, sau khi hái về, lúa nếp sẽ được cho lên nồi đun sôi đến khi nghe mùi thơm của nếp non, đồng thời vỏ trấu đã bắt đầu bóc tách, lúc đó sẽ đưa lên giàn bếp để xông khô. Lúa sau khi phơi khô sẽ cho vào cối giã cho đến khi tróc vỏ trấu và hông chín bằng chõ gỗ gói trong lá dong, lá chuối rừng mang một hương vị đặc trưng của miền núi.
Mâm cúng trong nghi lễ ngoài đầu, đuôi lợn được bà con nuôi trên rẫy còn có nhiều sản vật đặc trưng như rượu cần, gà luộc, cá suối, rau rừng. Tất cả tinh túy, sản vật quý do bà con nuôi trồng được bày lên mâm cúng dâng tổ tiên, các vị thần sông núi để tạ ơn trên luôn che chở, bảo vệ và cho dân bản mùa màng tươi tốt bội thu.
Sau khi nghi lễ kết thúc, mọi người cùng nhau thưởng thức trong không khí đầm ấm, vui tươi. Lễ hội mừng lúa mới là nét sinh hoạt văn hoá đặc sắc, thể hiện lòng biết ơn của người dân đối với trời đất, thần linh và tổ tiên đã phù hộ cho họ có mùa màng bội thu. Đây cũng là dịp để cộng đồng cùng nhau vui hội, thắt chặt tình đoàn kết, động viên nhau tiếp tục hăng say lao động, sản xuất, xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp. Ảnh: Rạng Đông.
Những năm gần đây, được sự quan tâm của chính quyền và sự hỗ trợ từ Dự án 6, Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số, lễ hội mừng lúa mới ở Yên Na được khôi phục và tổ chức quy mô, bài bản hơn. Cán bộ văn hóa xã cùng người dân sưu tầm, ghi chép lại nghi thức cúng, điệu múa, bài hát cổ, phục dựng trang phục truyền thống và không gian sinh hoạt cộng đồng. Nhờ vậy, những giá trị văn hóa đặc sắc của đồng bào dân tộc không bị mai một mà được truyền lại cho thế hệ trẻ. Ảnh: Rạng Đông. Việc duy trì và tổ chức nghi lễ mừng lúa mới hằng năm không chỉ là dịp để nhân dân ôn lại truyền thống, tri ân thiên nhiên và tổ tiên, mà còn góp phần bảo tồn, gìn giữ giá trị văn hoá truyền thống của các dân tộc Thái, Khơ Mú trên địa bàn. Ảnh: Rạng Đông. Ông Thái Lương Thiện - Chủ tịch UBND xã Yên Na - cho biết: “Việc duy trì lễ hội mừng lúa mới là một phần trong kế hoạch bảo tồn văn hóa các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch cộng đồng. Chúng tôi mong muốn biến những giá trị truyền thống thành động lực để phát triển kinh tế - xã hội, góp phần thực hiện hiệu quả chương trình Mục tiêu quốc gia vùng đồng bào dân tộc thiểu số”. Ảnh: Rạng Đông.
