Tiếp nối những tác phẩm được tán dương trước đó của cô như Màu cỏ úa và Những vết thương lành, nữ đạo diễn đã tạo tác nên một tác phẩm hòa nhập tự nhiên vào làn sóng biểu đạt văn hóa yêu nước năm 2025, cùng với những bộ phim như Địa đạo, Mưa đỏ... Việc lựa chọn đưa một phim tài liệu độc lập ra rạp thể hiện mong muốn mở rộng cuộc đối thoại về bản sắc Việt đến nhiều tầng lớp khán giả của ca sĩ Hà Anh Tuấn, đạo diễn Lan Nguyên và cả ekip làm phim.
Hạt - Cây - Rừng - Cội
Lấy buổi concert Chân trời rực rỡ (2023) của ca sĩ Hà Anh Tuấn làm bệ phóng, bộ phim tài liệu cùng tên này đã vươn xa hơn khỏi khuôn mẫu phim âm nhạc thông thường và trở thành một tác phẩm phim tài liệu mang đậm dấu ấn cá nhân với hương vị của nỗi trăn trở hiện sinh. Bởi vậy, ca sĩ Hà Anh Tuấn và buổi hòa nhạc không hẳn là nhân vật chính của phim, mà chỉ đóng vai trò là mồi lửa nhen nhóm những cuộc suy ngẫm về danh tính của cá thể và tập thể, về cội nguồn và bản sắc của con người Việt Nam, cả về sự chia ly lẫn tái hợp của những phận đời chua xót luôn mong mỏi tìm lại được gia đình mình. Mỗi bài hát trong phim như chất keo dính kết nối từng mảnh sự kiện lại với nhau, tạo thành một mạch phim hoàn chỉnh và xúc động.
Mạch phim được neo giữ chắc chắn vào những hình ảnh ẩn dụ về thiên nhiên theo 4 chương lần lượt là Hạt - Cây - Rừng - Cội. Thông qua cấu trúc này, đạo diễn khám phá ý niệm làm người con đất Việt từ đơn vị nhỏ nhất là ‘hạt’ - đại diện cho từng cá nhân, cho đến quy mô gia đình và tập thể, và cuối cùng là khái niệm cội nguồn vừa cao rộng, vừa trừu tượng, song cũng đầy thân thương. Từng chương phim kể một câu chuyện khác nhau, nhưng đều trả lời cho câu hỏi trọng tâm: “Thế nào là cội nguồn và căn tính của một người?”. Bối cảnh phim tại Hoa Lư, Ninh Bình - kinh đô đầu tiên của nước Việt càng làm nổi bật thêm sức nặng của câu hỏi trên.
Mọi thứ trong vũ trụ này đều có cội nguồn, để trồng một cánh rừng cũng cần bắt đầu từ hạt giống. Chương đầu tiên, Hạt, tập trung vào những mầm non tương lai của Câu lạc bộ hát Xẩm Hà Thị Cầu tại Ninh Bình. Được đặt theo tên của cố nghệ nhân hát xẩm nổi tiếng, đây là nơi sinh hoạt, giữ gìn và truyền tải bộ môn nghệ thuật này đến với thế hệ trẻ. Ca sĩ Hà Anh Tuấn đã mời những thành viên nhí của câu lạc bộ hát xẩm tham gia biểu diễn tại buổi hòa nhạc của mình. Đưa người trẻ biểu diễn nhạc dân ca tại một sân khấu hiện đại và hoành tráng chính là cách anh tiếp thêm ngọn lửa cho một loại hình nghệ thuật cổ truyền đang dần bị mai một. Suy cho cùng, hạt không thể tự mình lớn lên, mà cần sự quan tâm chăm dưỡng.
Được ra mắt trong thời điểm đồng bào miền Trung trải qua đợt mưa lũ kinh hoàng, bộ phim tài liệu này càng thêm chiều sâu ý nghĩa. Trong phim, có một phân đoạn các em học sinh tiểu học đọc đồng thanh bài thơ "Hạt thóc" của tác giả Ngô Hoài Chung: “Tôi chỉ là hạt thóc/ Sinh ra trên cánh đồng/ Giấu trong mình câu chuyện/ Một cuộc đời bão dông/ Tôi ngậm ánh nắng sớm/ Tôi uống giọt sương mai/ Tôi sống qua bão lũ/ Tôi chịu nhiều thiên tai”. Đó như là tiếng nói của mỗi con dân Việt, với sức sống bền bỉ vượt qua bao thăng trầm lịch sử.
Chân trời rực rỡ nắm bắt một cách thấm thía tinh thần của hạt thóc Việt - vừa chắt chiu từng giọt sương mai nhưng cũng kiên cường trước bão lũ nghiệt ngã. Và từ mỗi “hạt thóc” đó mọc lên từng “cây”, “rừng” mang tên gia đình, xã hội, và đất nước.
Trong hai chương Cây - Rừng, bộ phim khám phá sâu hơn về ý nghĩa của "cội nguồn" ở quy mô gia đình và nỗi đau của những người con thất lạc thông qua chương trình Như chưa hề có cuộc chia ly. Chương Cây mở ra bằng câu trích dẫn của một người tham gia chương trình mang nhiều cái tên: Thạch Khương, Nghĩa, và Lâm Văn Thuận, nhưng chính anh thừa nhận rằng anh không biết gốc gác mình là ai. Một câu nói khắc khoải của một người mang nhiều cái tên, nhưng không biết rõ căn tính của bản thân.
Theo nhà báo Nguyễn Phạm Thu Uyên - người thực hiện chương trình Như chưa hề có cuộc chia ly, có người may mắn chỉ vài tháng là đã tìm lại được gia đình thất lạc của mình, nhưng nhiều trường hợp khắc khoải kiếm tìm và đợi chờ đến 15 năm vẫn chưa có kết quả.
Để trả lời cho câu hỏi trọng tâm "thế nào mới là cội nguồn", Chân trời rực rỡ kể hai câu chuyện chia ly và gặp mặt của những con người không cùng dòng máu hoặc quốc tịch nhưng được gắn kết bởi tình thương gia đình. Gia đình được định nghĩa bằng tình yêu thương và trải nghiệm sống cùng nhau, bất kể mối liên kết đó có đến từ huyết thống hay không. Cội nguồn sâu xa hơn đơn thuần là những "giọt máu đào". Sự kết nối đó còn vươn xa khỏi những rào cản về chủng tộc và quốc tịch, như màn đoàn tụ đầy cảm xúc của người phụ nữ Pháp Albane Griver ‘Kim’ với gia đình gốc Việt bên nội của bà. Trong lần gặp mặt đầu tiên, bà Albane đã ôm chầm lấy người bác gái của mình, có lẽ bởi bà nhìn thấy hình ảnh của bố mình trong khuôn mặt của bác gái, cũng như người bác đã gặp lại hình bóng em trai của mình thông qua người cháu gái ngoại quốc.
Cội là ta, và cội là chúng ta
Dù kể về câu chuyện của những người khác, Chân trời rực rỡ vẫn mang đậm tính cá nhân của chính nữ đạo diễn, như thể hành trình làm phim này cũng là hành trình cô tự đi tìm câu trả lời cho chính mình về câu hỏi trên.
Tính cá nhân còn được thể hiện rõ qua phong cách quay phim. Ở một số phân cảnh hậu trường buổi hòa nhạc của ca sĩ Hà Anh Tuấn hay của chương trình Như chưa hề có cuộc chia ly, góc máy cầm tay được đặt ở xa chương trình, lấp ló đằng sau khán giả, hay gần gũi với các nhân vật trong phim. Những góc máy này đặt nhà làm phim vào vị trí của một người theo dõi thầm lặng như bao vị khán giả khác trong phim, tạo được hiệu ứng mời gọi người xem hòa mình vào bộ phim tài liệu với tư cách là một người cũng đang truy tìm ý nghĩa của cội nguồn và căn tính của bản thân.
“Tôi nhận ra cội nguồn gốc rễ là chính mình, chúng ta sẽ phải lớn lên và trải qua tất cả những sự ‘đứt gãy’ để dần trở nên vững vàng. Và không gì vững vàng hơn một người hiểu rõ mình là ai, giống như một cái cây bám sâu rễ vào đất”. Nữ đạo diễn Lan Nguyên
Như đã đề cập ở trên, Chân trời rực rỡ không phải là một phim tài liệu concert, nhưng âm nhạc vẫn là trái tim của bộ phim này, cụ thể hơn là các ca khúc của ca sĩ Hà Anh Tuấn, sáng tác độc quyền của nhạc sĩ Võ Thiện Thanh, các giai điệu của nhà soạn nhạc Kitaro, và làn điệu xẩm cổ truyền. Những thanh âm hiện đại và xưa cũ hòa quyện vào nhau để thổi hồn vào tác phẩm, tạo nên dư âm cảm xúc mạnh mẽ, đồng thời gián tiếp trả lời cho những trăn trở hiện hữu qua từng lời chia sẻ của các nhân vật.
Lối dựng phim của Chân trời rực rỡ cũng là một điểm ấn tượng. Phim sử dụng nhiều kỹ thuật chuyển cảnh mờ dần, chơi đùa giữa những cảnh phim có màu và đen trắng, kèm theo kỹ thuật lồng tiếng vào những khung hình tĩnh của tự nhiên. Sự hòa trộn này đem lại một màu sắc ảo diệu, siêu thực cho phim, biến Chân trời rực rỡ thành tác phẩm phim tài liệu đậm chất nghệ thuật điện ảnh.
Chân trời rực rỡ là một chuyến đi nhẹ nhàng, sâu lắng về lại nơi kinh đô đầu tiên của Việt Nam để tìm câu trả lời cho nguồn gốc và căn tính của từng cá nhân, bao gồm nhân vật trong phim, nữ đạo diễn Lan Nguyên, và cả tôi và bạn với tư cách khán giả. Cách bộ phim sử dụng hình ảnh hạt thóc và cây cỏ, núi rừng để ví cho con người, gia đình và xã hội Việt Nam thật duyên dáng và hợp lý. Như ca sĩ Hà Anh Tuấn đã nói tại buổi concert của mình: “Trong hạt có cây, trong cây có rừng, và trong rừng có cội. Một vòng đời sinh ra, lớn lên, ra đi, đứt gãy, vững vàng, rồi quay trở lại. Cội nguồn là máu mủ, là tiếng nói quê hương. Cội là ta, và cội là chúng ta”.
