Nguy cơ suy yếu tư cách pháp nhân văn hóa
Hội thảo khoa học Cơ sở lý luận và kinh nghiệm quốc tế về hoàn thiện thể chế phát triển các ngành công nghiệp văn hóa nhằm góp phần tạo động lực phát triển nhanh và bền vững đất nước trong điều kiện mới do Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam phối hợp với UBND phường Cửa Nam thực hiện vào ngày 4/11 tại Hà Nội.
Hội thảo được tổ chức nhằm góp phần cung cấp luận cứ khoa học, kinh nghiệm quốc tế và các khuyến nghị chính sách cho xây dựng hoàn thiện thể chế phát triển công nghiệp văn hoá của Việt Nam.
"Hội An - thành phố sáng tạo thuộc lĩnh vực thủ công và nghệ thuật dân gian được UNESCO công nhận từ năm 2023, là trường hợp tiêu biểu cho việc được quốc tế thừa nhận như một thực thể sáng tạo trong mạng lưới sáng tạo UNESCO", PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương nêu.
Vì vậy, đối với những thành phố như Đà Lạt, Hội An, nếu không có cơ chế đặc thù, tư cách pháp nhân đô thị sáng tạo - yếu tố cốt lõi để duy trì tư cách thành viên chính thức của Mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO có thể sẽ không còn tồn tại.
Bên cạnh thể chế liên quan đến tư cách pháp nhân trong sân chơi quốc tế, những thể chế liên quan tới đầu tư và tài trợ công cho văn hóa cũng chịu nhiều tác động. Theo TS. Đỗ Quang Minh - Phó Tổng Giám đốc CTCP Trung tâm Triển lãm Việt Nam, việc chuyển giao thiết chế văn hóa có thể phát sinh vướng mắc về hồ sơ pháp lý, định giá tài sản hoặc trách nhiệm quản lý.
Hướng tới thành lập các trung tâm công nghiệp văn hóa
Từ trường hợp của Hội An, PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương đề xuất hình thành một mô hình thể chế trung gian để các đô thị sáng tạo như Hội An hay Đà Lạt có thể vừa tuân thủ cấu trúc hành chính hai cấp, vừa duy trì tư cách đại diện và năng lực hành động độc lập trong lĩnh vực sáng tạo.
Theo đó, với Hội An, mô hình thể chế trung gian đó có thể mang hình thức một trung tâm điều phối sáng tạo Hội An. Về mặt hành chính, đơn vị này có thể trực thuộc UBND TP Đà Nẵng hoặc một cơ quan chuyên trách trong lĩnh vực văn hóa. Về mặt sáng tạo, nó vận hành theo cơ chế bán tự chủ, tương tự các trung tâm điều phối sáng tạo ở Jeonju (Hàn Quốc).
Tuy nhiên, chỉ thiết kế một trung tâm điều phối là chưa đủ. Việt Nam cần một thể chế sáng tạo được cả trong nước và quốc tế ghi nhận. Vì vậy, chuyên gia này cho rằng Việt Nam cần đề xuất UNESCO mở rộng phạm vi công nhận từ "creative city" (thành phố sáng tạo) sang "urban creative entity" (tạm dịch: thực thể sáng tạo đô thị). Đây cũng là bước tiến từ câu chuyện của một đô thị cụ thể sang đóng góp của Việt Nam vào tư duy thể chế văn hóa toàn cầu.
Bên cạnh đó, các chuyên gia cũng đề xuất thành lập trung tâm công nghiệp văn hóa tại nhiều khu vực có đặc thù về lịch sử, thương mại, di sản. Ngoài ra, các chuyên gia cho rằng cần nghiên cứu thành lập các quỹ đầu tư cho di sản và công nghiệp văn hóa, nhằm huy động nguồn lực xã hội hóa, khuyến khích doanh nghiệp và các tổ chức cùng tham gia bảo tồn, phát huy giá trị di sản gắn với sáng tạo và phát triển kinh tế văn hóa.
