Cây dược liệu giúp bà con vùng cao thoát nghèo

Cầm tay chỉ việc, thay đổi tư duy sản xuất

Buổi sáng cuối năm ở bản Nhạ Nạt (xã Mường Ham, tỉnh Nghệ An), lớp sương mỏng còn phủ lên từng luống húng quế đang vào kỳ thu hoạch. Xen lẫn trong mùi đất ẩm là hương tinh dầu thoang thoảng - thứ hương đã mở ra hướng thoát nghèo cho hàng chục phụ nữ dân tộc Thái nơi đây.

Trên cánh đồng hơn 3ha, người phụ nữ đang thoăn thoắt thu gom cây, bó lại thành từng mớ lớn để kịp đưa vào lò chưng cất trong ngày. “Hơn 10 năm trồng ngô, trồng lúa, chưa bao giờ tôi nghĩ có ngày vườn mình lại có thể cho thu nhập cao như thế này. Một vụ trồng 1.200m² mà tôi thu được 10 triệu đồng. Trồng ngô cả năm cũng chưa chắc được ngần ấy. Năm tới, tôi dự định sẽ mở rộng diện tích”, bà Ngân Thị Dương nói, tay thoăn thoắt cắt những nhánh húng quế cuối vụ.

Nụ cười của bà Dương, hiền hậu mà đầy tự tin, phần nào phản chiếu sự đổi thay đang lan tỏa ở vùng đất miền núi Mường Ham nhờ mô hình trồng dược liệu ứng dụng công nghệ cao.

Tháng 4/2024, mô hình tổ hợp tác “Trồng cây dược liệu và sản xuất tinh dầu” chính thức ra mắt tại bản Nhạ Nạt. Thành lập dưới sự dẫn dắt của Hội LHPN xã, mô hình thu hút 30 thành viên, đa số là phụ nữ Thái - những người quanh năm gắn bó với nương rẫy, quen với cách làm nông truyền thống.

Ban đầu, nhiều chị em còn ngần ngại. Cây dược liệu, máy móc, công nghệ… tất cả đều mới. Để xóa bỏ e dè ấy, Hội LHPN xã Mường Ham đã phối hợp HTX Dược liệu Quỳ Hợp tổ chức tập huấn ngay trên ruộng. Mỗi buổi học là một ngày “cầm tay chỉ việc”: từ xử lý đất, chỉnh máy dập, gieo giống, bón phân cho tới sử dụng máy bay phun thuốc.

“Chị em rất chăm chỉ nhưng thiếu tự tin khi tiếp cận công nghệ. Chúng tôi xác định rằng muốn thoát nghèo bền vững thì phải thay đổi tư duy sản xuất. Và điều đó chỉ làm được khi phụ nữ được trang bị thông tin, kiến thức, kỹ thuật”, bà Vi Thị Hằng, Chủ tịch Hội Nông dân xã Mường Ham (nguyên Chủ tịch Hội LHPN xã Châu Cường cũ) chia sẻ.

Nhờ những buổi tập huấn ấy, những người phụ nữ Thái trước đây chỉ quen làm “nương cuốc tay” giờ đã biết vận hành máy, sử dụng thiết bị nông nghiệp hiện đại, hiểu về quy trình chuẩn để tạo ra nguyên liệu tinh dầu chất lượng cao.

Hương dược liệu thắp hy vọng mới

Mô hình tổ hợp tác “Trồng cây dược liệu và sản xuất tinh dầu” không chỉ mang ý nghĩa kinh tế mà còn góp phần thay đổi tư duy sản xuất manh mún, nhỏ lẻ của phụ nữ dân tộc thiểu số. Từ bản Nhạ Nạt, mô hình dược liệu lan ra nhiều bản khác như Bản Nhọi, Nhang Thắm. Chị em truyền nhau cách trồng, cách chăm sóc, cách giữ giống. Cả những người trước kia không tin cây dược liệu có thể “nuôi sống gia đình” nay cũng mạnh dạn đăng ký tham gia.

“Cây dược liệu dễ trồng, thời gian thu hoạch ngắn, thu nhập lại cao hơn so với trồng lúa, ngô gấp 2-3 lần. Quan trọng hơn là chị em thấy mình làm được, tự tin hơn, biết ứng dụng công nghệ và tính toán kinh tế”, bà Vi Thị Hằng nói.

HTX Dược liệu Quỳ Hợp đóng vai trò “đỡ đầu”, cung cấp toàn bộ giống, phân bón, kỹ thuật và bao tiêu sản phẩm. Cây húng quế, sả, tràm - những loại dược liệu có sức đề kháng cao, sinh trưởng tốt trên đất đồi - được lựa chọn để canh tác. Chỉ sau 6 tháng đã cho những con số ấn tượng: 15 - 18 tấn nguyên liệu/ha, chưng cất được 75 - 90 kg tinh dầu, tương đương doanh thu 75 - 90 triệu đồng/ha/vụ. Với nhiều hộ, đây là nguồn thu lớn nhất từ trước đến nay.

Ông Phạm Văn Hoàng, Chủ tịch Hiệp hội Dược liệu Nghệ An, đại diện HTX Dược liệu Quỳ Hợp, cho hay: “Chúng tôi áp dụng dây chuyền sản xuất khép kín, máy dập đất, máy rải giống, máy bay nông nghiệp. Công nghệ chưng cất hơi nước tiên tiến từ Đức giúp tinh dầu đạt chuẩn để xuất sang thị trường nước ngoài. Phụ nữ tham gia mô hình gần như không phải lo vốn hay rủi ro đầu ra”.

Nhờ nguồn nguyên liệu ổn định, hàng loạt sản phẩm như tinh dầu húng quế, tinh dầu tràm, dầu gội dược liệu, dung dịch vệ sinh thiên nhiên… đã được chuẩn hóa và đạt chứng nhận OCOP 3 - 4 sao, khẳng định chất lượng và khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Chiều muộn, hơi nước từ khu chưng cất tinh dầu bốc lên trắng xóa, mang theo mùi thơm dịu lan khắp bản. Hương thơm ấy kết tinh từ mồ hôi, sự học hỏi và nỗ lực của những người phụ nữ Thái, đang mở ra một tương lai mới cho xã miền núi Mường Ham.

Từ những luống cây dược liệu xanh mướt, một mô hình kinh tế mới đang thành hình; từ những buổi tập huấn giản dị trên ruộng, tư duy sản xuất đang thay đổi và từ sự đồng hành của HTX Dược liệu Quỳ Hợp, phụ nữ nơi đây đang bước những bước vững vàng hơn trên hành trình giảm nghèo bền vững.