Matcha: Nguồn gốc ra đời, sự giao thoa văn hóa
Matcha hay còn gọi là bột trà xanh nghiền mịn, không chỉ đơn thuần là một thức uống, mà được kết tinh từ sự phát triển hàng thiên niên kỷ của văn hóa trà châu Á. Nguồn gốc của matcha có từ xa xưa, khi người ta bắt đầu nghiền trà khô thành bột để pha với nước nóng. Tuy nhiên, matcha như chúng ta biết ngày nay chủ yếu được phát triển và hoàn thiện ở Nhật Bản. Vào cuối thế kỷ 12, vị thiền sư Eisai đã mang hạt trà và kỹ thuật pha trà bột từ Trung Hoa sang Nhật, qua tác phẩm “Kissa Yōjōki”, ông truyền bá việc uống trà không chỉ vì vị, mà còn vì lợi ích sức khỏe và tinh thần.
Trải qua nhiều thế kỷ, matcha ngày càng phát triển cùng với văn hóa trà đạo của Nhật Bản. Trong thời kỳ phong kiến, từ khoảng thế kỷ 14 đến 16, trà bột lan tới Samurai, tầng lớp quý tộc. Về sau, các bậc trà sư như Murata Jukō và Sen no Rikyū đã định hình lại nghệ thuật uống trà theo phong cách tối giản, tĩnh lặng, nguồn gốc của nghi thức trà đạo khởi nguồn từ đây.
Có thể nói, matcha là một minh chứng sinh động cho hành trình giao lưu văn hóa từ Trung Hoa đến Nhật Bản, để rồi phát triển thành biểu tượng tinh thần, thẩm mỹ và ẩm thực. Mỗi ly matcha bạn thưởng thức hôm nay đều mang trong mình lớp lịch sử hàng trăm, hàng nghìn năm, phản ánh cả kỹ thuật, tâm linh, văn hóa và nghệ thuật.
Người trẻ khởi nghiệp bằng trải nghiệm
Xu hướng khởi nghiệp từ matcha mở ra nhiều mô hình kinh doanh mới, từ quán nhỏ, xe lưu động, tiệm matcha đến các thương hiệu trà online. Không ít bạn trẻ lựa chọn khởi nghiệp với matcha vì mô hình kinh doanh này dễ vận hành, linh hoạt và phù hợp với lối sống nhanh, gọn của giới trẻ.
Bạn Nguyễn Phương Thảo (22 tuổi, Hà Nội) khởi nghiệp với matcha. Bắt đầu với số vốn hạn chế, Thảo chọn matcha nguyên bản từ Nhật Bản và hướng tới cách pha chế thủ công để tạo điểm khác biệt. “Matcha tại Việt Nam vẫn là một thị trường ngách, đặc biệt là phân khúc matcha chất lượng cao. Người trẻ thích thử cái mới, nhưng họ cũng ưu tiên trải nghiệm và hướng đến câu chuyện phía sau sản phẩm,” Thảo chia sẻ.
Theo Thảo, thách thức lớn nhất ở giai đoạn đầu là giá thành nguyên liệu cao và nguồn cung không ổn định. Tuy vậy, việc tập trung vào chất lượng giúp cô bạn dần tạo được nhóm khách hàng ổn định, chủ yếu là những người quan tâm đến đồ uống lành mạnh hoặc có hứng thú với văn hóa trà đạo.
Gen Z phù hợp với mô hình kinh doanh nhỏ, tinh gọn, chi phí thấp nhưng có biên độ sáng tạo cao. Tuy nhiên, khởi nghiệp F&B luôn nằm trong nhóm có tỉ lệ đào thải cao. Điều quan trọng không phải là nguyên liệu mới, mà là hiểu thị trường, quản trị vận hành và giữ cam kết chất lượng.
Biến matcha thành một nền tảng sáng tạo
Giai đoạn khởi đầu với matcha thường mang sắc thái nhẹ nhàng nhưng để phát triển bền vững, các mô hình kinh doanh buộc phải bước ra khỏi câu chuyện thuần túy về nguyên liệu hay văn hóa trà đạo. Thực tế cho thấy, matcha đang được biến tấu linh hoạt theo thị hiếu của người trẻ. Từ matcha latte, matcha kết hợp sữa hạt, cho tới những phiên bản theo mùa như matcha bí đỏ dịp Halloween, matcha kem cheese hay sự kết hợp độc đáo như matcha cold brew, matcha hoa quả nhiệt đới, nhiều quán đã nhanh nhạy nắm bắt xu hướng, biến matcha thành một nền tảng sáng tạo thay vì một công thức cố định. Chính sự linh hoạt này giúp matcha tiệm cận gần hơn với nhu cầu trải nghiệm của Gen Z.
Khởi nghiệp với matcha, do đó không đơn thuần là mở một quán đồ uống, mà là hành trình thử nghiệm liên tục giữa truyền thống và thị trường hiện đại. Trong bức tranh khởi nghiệp của thế hệ Gen Z, matcha nổi lên như một lựa chọn xanh, gọn nhẹ và giàu tiềm năng, song cũng đòi hỏi sự nhạy bén với xu hướng, bản lĩnh vận hành và đủ kiên nhẫn để đi đường dài, thay vì chỉ dừng lại ở một trào lưu ngắn hạn.