Tầng tầng lớp lớp bẫy giăng
Cửa biển Lạch Quèn (xã Quỳnh Phú, tỉnh Nghệ An) - nơi núi đá, hang động và rừng phòng hộ giao nhau, vốn là điểm dừng chân lý tưởng của nhiều loài cò, vạc, én, chim xanh. Tuy nhiên, khi chúng tôi men theo triền núi Mành Sơn, hình ảnh đầu tiên hiện ra là những tấm lưới cao đến vài mét, chạy dài theo sườn núi như một bức tường vô hình chắn ngang đường bay của các loài chim.
Phía trên, giàn giáo gỗ được dựng chênh vênh làm điểm ẩn nấp cho thợ săn. Bên cạnh đó là những loa phát âm thanh mô phỏng tiếng đàn cò đàn vạc gọi bầy; những mâm đặt chim mồi và hàng chục thanh gỗ bọc rơm khô cắm tua tủa như răng cưa rình rập. Ở những vách đá giáp biển, nhiều lớp lưới giăng chồng lên nhau. Không khó để bắt gặp những con chim hoang dã chới với, đôi cánh mắc kẹt trong lớp nhựa dính, vùng vẫy vô vọng giữa tiếng sóng biển.
Cách Lạch Quèn khoảng 1 km, núi Rồng cũng trở thành “thế giới của bẫy”. Từ xa đã thấy lều lán dựng rải rác trên các mỏm đá nhô ra biển. Bên trong, bếp củi, võng dù, dụng cụ sinh hoạt được trang bị để thợ săn có thể ăn ngủ qua đêm, rình chim theo từng đợt bay về. Dọc các tán cây là hàng loạt tấm mút dài cắm đầy que nhựa dính.
Con cò giả bằng xốp đứng cạnh con cò thật bị buộc chân, bị khâu kín hai mắt - những “con mồi” tội nghiệp chỉ biết run rẩy trong bóng tối, chờ bầy đàn sập bẫy. Không ít lần chúng tôi bắt gặp người dân cõng những lồng lưới đựng đầy chim xuống núi, chuẩn bị mang đi tiêu thụ. Mùi nhựa dính và xác chim khô ám vào không khí nồng nặc.
Hạt kiểm lâm Quỳnh Lưu - Hoàng Mai cho biết, những ngày cuối tháng 11, nghe tin báo, lực lượng kiểm lâm cùng Công an xã và dân quân đã “cắt rừng” tiến vào các điểm nóng. Các lực lượng phải men theo những vách đá dựng đứng, lội qua rừng phi lao, mang theo dụng cụ để phá dỡ lều lán, thu gom từng mảng lưới, nhổ từng cọc gỗ, tiêu hủy chim giả và thả chim mồi về tự nhiên.
“Chúng tôi gần như phải leo bằng tay. Nhiều nơi lưới bẫy dày đặc, chỉ cần sơ sẩy là mắc ngay”, ông Hoàng Đăng Phúc, Phó Hạt trưởng Hạt Kiểm lâm Quỳnh Lưu - Hoàng Mai nói.
Cần sự chung tay của cộng đồng
Xã An Châu là một trong những “điểm nóng” về tình trạng bẫy, bắt các loài chim hoang dã. Lực lượng chức năng đã mất nhiều ngày để tháo dỡ hàng nghìn cò giả bằng xốp cắm kín rừng ngập mặn và các bãi nuôi tôm. Que nhựa dính phủ trắng một vùng. Nhiều con vạc lớn bị khâu mắt làm mồi được giải cứu.
Ông Nguyễn Duy Khánh, Phó Hạt trưởng Hạt Kiểm lâm Diễn Châu cho biết, chỉ trong 3 đợt ra quân từ 22/10 đến nay, lực lượng chức năng đã tiêu hủy hơn 12.440 m lưới bẫy, 11 kg nhựa dính, gần 1.300 cọc tre, gần 8.000 cò giả; thu giữ 60 loa, bình ắc-quy và thả gần 100 cá thể chim trở lại tự nhiên và xử phạt hành chính gần 10 trường hợp vi phạm.
Việt Nam có hơn 900 loài chim, trong đó nhiều loài nguy cấp, đang bị đe dọa. Theo một số nghiên cứu của Liên minh Bảo tồn thiên nhiên quốc tế (IUCN) và Tổ chức bảo vệ chim quốc tế (Birdlife International), chim di cư tại Việt Nam chủ yếu theo 3 mùa, gồm: mùa Thu (từ tháng 9 đến tháng 11), mùa Thu - Đông (từ tháng 12 đến tháng 2 năm sau) và mùa Xuân (từ tháng 3 đến tháng 5). Sự di chuyển này chủ yếu theo hướng Bắc và Nam, thực hiện trong quá trình sinh sản và trú đông của các loài chim.
Nghệ An nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa, có 2 mùa rõ rệt là hè và đông. Các địa phương vùng ven biển như Quỳnh Phú, Hải Châu, Diễn Châu, An Châu, Hải Lộc... là nơi xuất hiện nhiều loài chim hoang dã, di cư theo mùa như cò, én, vạc, diệc... với số lượng rất lớn.
Tuy nhiên, hành trình di cư của các loài chim khi qua địa bàn Nghệ An là hành trình “tử thần” khi đối diện với các mối đe dọa bởi hoạt động bẫy, bắt của người dân địa phương. Trong khi đó, lực lượng kiểm lâm tại các địa phương lại quá mỏng. Hạt Kiểm lâm Quỳnh Lưu - Hoàng Mai chỉ có 12 người, trong đó 5 người trực tiếp “cắm” địa bàn rộng gần 19.000 ha, khiến việc kiểm soát, ngăn chặn bẫy bắt chim gặp nhiều khó khăn.
Theo lực lượng chức năng, dù liên tục truy quét nhưng nếu người dân không thay đổi nhận thức thì nạn bẫy chim vẫn tái diễn hằng năm. Lợi nhuận từ việc bán chim trời khiến nhiều người bất chấp pháp luật, bất chấp sự tàn khốc với thiên nhiên. “Chúng tôi sẽ tiếp tục tuần tra, tháo dỡ và xử lý nghiêm vi phạm, nhưng quan trọng hơn là cộng đồng phải cùng vào cuộc. Người dân không mua, không tiêu thụ chim trời thì bẫy sẽ tự biến mất”, Phó Hạt trưởng Hạt Kiểm lâm Diễn Châu chia sẻ.
