Trong không gian uy nghiêm của Đại Nội Huế, trước điện Thái Hòa trầm mặc, hình ảnh một nam nhân khoác lên mình bộ trang phục rực rỡ sắc màu, đầu đội mão hoa sen, vai khoác áo mã tiên, đã khiến không ít người ngỡ ngàng. Đó là khoảnh khắc hội ngộ đầy xúc động giữa di sản và hiện tại, là thành quả của 4 năm ròng rã "mò kim đáy bể" của chàng trai trẻ Khẩu Cao Nhựt Phúc.
Từ chàng trai gốc Hoa - Ấn đến hành trình 4 năm hồi sinh di sản Việt
Sinh ra trong một gia đình gốc Hoa - Ấn, Nhựt Phúc may mắn được lớn lên trong những câu chuyện lịch sử và các giá trị văn hóa truyền thống. Tuy nhiên, ngọn lửa đam mê thực sự chỉ bùng cháy khi Phúc chuyển lên TP. HCM vào năm 2019 và gia nhập "Đại Nam hội quán". Tại đây, những ký ức tuổi thơ về trang sức, phong tục miền Nam ùa về, thôi thúc anh dấn thân vào con đường nghiên cứu văn hóa.
Cơ duyên lớn nhất đến vào năm 2022, khi Phúc tham gia vận hành sự kiện tại Huế. "Đến đất Cố đô và tiếp xúc trực tiếp với những gì mình đọc qua sách vở thì mình cực kỳ vui và cũng rất ấn tượng với những bức hình xưa chụp đội vũ sinh ca múa hát Hoàng gia. Tuy nhiên, những bộ trang phục như long, phụng bào đều được phục dựng rất nhiều nhưng những bộ trang phục về ca múa thì gần như chẳng có”, Nhựt Phúc chia sẻ.
Từ trăn trở đó, dự án phỏng dựng "Nghê Thường vũ y" ra đời. Đây là bộ trang phục dành cho vũ sinh nam, thường xuất hiện trong các điệu múa Lục cúng hoa đăng, Múa bài bông hay Tam quốc Tây du. Khác với trang phục triều nghi nghiêm cẩn, Nghê Thường vũ y là sự giao thoa phóng khoáng giữa quy chế mũ mão triều đình và nghệ thuật tuồng, tạo nên một tổng thể sặc sỡ, lộng lẫy để mô phỏng hình ảnh các tiên đồng từ Nguyệt điện.
Hành trình 4 năm, Phúc đã phải đối mặt với “cơn ác mộng” về tư liệu. Bộ trang phục này không nằm trong bất kỳ quy chế cụ thể nào của Khâm định Đại Nam hội điển sự lệ, khiến việc tra cứu trong sử liệu Việt Nam gần như đi vào ngõ cụt. Phúc chia sẻ: “Giai đoạn khiến mình bỏ cuộc là không tìm được bản gốc của những tài liệu mình muốn đọc, vì cơ chế của các bảo tàng hiện nay về việc tiếp cận các hiện vật tư liệu khá khó khăn. Hầu hết đều từ bảo tàng nước ngoài trên các kho lưu trữ số hóa của họ”.
Đánh cược với tư liệu ngoại văn và khoảnh khắc di sản “hồi hương”
Để tái tạo chính xác từng chi tiết, Nhựt Phúc đã phải “cày xới” hơn 20 đầu tài liệu, soi chiếu 800 tấm hình đen trắng và trải qua 10 lần thất bại. Anh tìm thấy những miêu tả quý giá trong tập san Bulletin des amis du vieux Hué. Đặc biệt là ghi chép của tác giả H. Délétié về lễ Tứ tuần đại khánh của vua Khải Định năm 1924, mô tả chi tiết màu sắc: “Chiếc mũ đỏ của họ được đội lên một bông sen vàng lấp lánh... từ cổ áo rộng thêu hoa rủ xuống những dải băng ruy băng màu sắc tươi sáng”.
Chính những dòng mô tả bằng tiếng Pháp ấy là kim chỉ nam để Phúc quyết định màu sắc và kết cấu cho chiếc mão hoa sen và áo mã tiên. Toàn bộ các chi tiết trên áo đều được Phúc thêu và may tay thủ công, sử dụng chất liệu hiện đại mô phỏng kỹ thuật xưa, nỗ lực tái hiện lại cái hồn của tiền nhân một cách chân thực nhất. Bộ trang phục được thực hiện như một dự án cá nhân của Phúc vì sự phát triển của văn hoá truyền thống Việt Nam.
Khoảnh khắc xúc động nhất với anh không phải là khi hoàn thành mũi kim cuối cùng, mà là lúc mặc bộ trang phục ấy bước qua Ngọ môn. “Đứng trước tàn tích lầu son gác tía, mình đã rất xúc động. Mất 100 năm để bộ trang phục này được trở lại vùng đất mà nó đã sinh ra, nơi nó từng tung bay trong các buổi đại yến, các sự kiện trọng đại của Hoàng gia”, Phúc chia sẻ.
Với Nhựt Phúc, việc bảo tồn văn hóa không phải là sự hoài cổ thụ động, mà là trách nhiệm của người trẻ. “Một dân tộc không biết về lịch sử cha ông là một dân tộc chết”, anh khẳng định.
Tiếp nối thành công của "Nghê Thường vũ y", Khẩu Cao Nhựt Phúc đang ấp ủ những dự án mới về trang phục hát bội Nam Kỳ và múa Bóng rỗi, tiếp tục hành trình gom nhặt những mảnh vỡ thời gian để ghép lại bức tranh văn hóa Việt Nam rực rỡ và đầy tự hào.
