Sáng 6/11, Báo Tiền Phong phối hợp Trường Đại học Giao thông Vận tải TPHCM tổ chức tọa đàm Nhận diện và chống tin giả trong kỷ nguyên AI, thu hút gần 1.000 sinh viên, giảng viên và người quan tâm tham dự. Sự kiện nằm trong chuỗi chương trình nâng cao nhận thức cộng đồng về an toàn thông tin, ứng xử văn minh trên không gian mạng, trong bối cảnh tin giả và các hình thức lừa đảo công nghệ cao đang gia tăng.
Tọa đàm có sự tham gia của Đại úy Huỳnh Đỗ Tấn Thịnh - Đội Cảnh sát Đặc nhiệm, Phòng Cảnh sát Hình sự (Công an TPHCM), ông Võ Đỗ Thắng - Giám đốc Trung tâm An ninh mạng Athena cùng nhiều chuyên gia, nhà báo, sinh viên các khoa của Trường Đại học Giao thông Vận tải TPHCM.
Á vương Minh Toại đảm nhận vai trò Host, mang đến không khí trẻ trung và cởi mở cho buổi tọa đàm. Á hậu Cẩm Ly là khách mời đặc biệt, chia sẻ góc nhìn của người hoạt động trong lĩnh vực giải trí về việc nghệ sĩ liên tục trở thành nạn nhân của các tin giả, clip AI và thông tin sai lệch trên mạng xã hội. Sự xuất hiện của hai KOL giúp chương trình thêm sôi nổi, gần gũi và thu hút sự tương tác từ sinh viên.
Trong không khí đối thoại cởi mở, chuyên gia đã cung cấp nhiều thông tin thực tế, cảnh báo những rủi ro từ tin giả, đồng thời hướng dẫn kỹ năng tự bảo vệ bản thân trên mạng xã hội, cách nhận diện và phản ứng đúng khi đối diện với thông tin sai lệch.
Đe dọa an ninh
Phát biểu tại tọa đàm Nhận diện và chống tin giả trong kỷ nguyên AI do Báo Tiền Phong phối hợp Trường Đại học Giao thông Vận tải TPHCM tổ chức, Đại úy Huỳnh Đỗ Tấn Thịnh - Đội Cảnh sát Đặc nhiệm, Phòng Cảnh sát Hình sự (Công an TPHCM) - cho biết tin giả ngày nay xuất hiện dễ dàng, lan truyền nhanh và khó kiểm soát. Không chỉ người lớn tuổi mà ngay cả giới trẻ cũng dễ bị tác động bởi thông tin sai lệch.
Phòng Cảnh sát Hình sự TPHCM đang thụ lý hơn 70 vụ việc liên quan đến lừa đảo trực tuyến, ông từng trực tiếp tham gia hai vụ giải cứu nạn nhân. Có trường hợp nạn nhân khi được chúng tôi giải cứu vẫn không tin là công an thật, tưởng rằng công an Campuchia đến mở cửa.
Đại úy Thịnh nhấn mạnh tin giả không chỉ gây hiểu lầm hay ảnh hưởng đến một nhóm nhỏ mà còn có thể đe dọa an ninh quốc gia.
“Đã có những trường hợp giả mạo hình ảnh, phát ngôn của lãnh đạo cấp cao đăng tải lên mạng, gây ra tác động tiêu cực lớn, thậm chí ảnh hưởng đến uy tín và hình ảnh của Việt Nam trên trường quốc tế. Một đoạn clip cắt ghép sai sự thật hay phát ngôn giả mạo lan rộng không chỉ gây hoang mang dư luận trong nước mà còn ảnh hưởng đến quan hệ ngoại giao”, ông Thịnh trả lời.
''Sự phát triển của công nghệ khiến việc tạo dựng tin giả ngày càng tinh vi. Chỉ mất vài giây là có thể dựng được một clip giả bằng AI. Đây mới chỉ là khởi đầu. Trong tương lai, video dạng này càng chân thực hơn, khiến người xem khó phân biệt thật - giả,” ông nhận định.
Ông dẫn ví dụ vụ việc cá nhân tự livestream giả cảnh mất điện thoại tại sự kiện A50. Nếu những trường hợp như vậy lan rộng, bạn bè quốc tế nhìn vào sẽ cho rằng Việt Nam, TPHCM không an toàn, ảnh hưởng trực tiếp đến hình ảnh quốc gia và ngành du lịch.
Trước câu hỏi "đăng video giả, lỡ chia sẻ tin không có thật xong rồi xóa" có vi phạm hay không, cán bộ công an lưu ý trong không gian mạng, không tồn tại khái niệm “xóa hoàn toàn”.
Dữ liệu đã được đăng tải để lại dấu vết số tồn tại vĩnh viễn và có thể được truy xuất bất kỳ lúc nào. Việc xóa bài viết hay hình ảnh chỉ là xóa cục bộ, còn dữ liệu thật vẫn được lưu trên máy chủ của nền tảng.
“Người dùng thường nghĩ rằng khi xóa bài đăng là đã chấm dứt vấn đề, nhưng thực tế thông tin đã lan truyền rồi thì càng tồn tại lâu, càng khó kiểm soát và có thể gây hậu quả lớn,” ông nói thêm.
Ngoài ra, Đại úy Thịnh nhấn mạnh việc đánh sập các trang giả mạo hay tài khoản lừa đảo gần như không mang lại hiệu quả lâu dài. Khi một trang giả mạo bị đánh sập, chỉ cần một phút sau là có thể xuất hiện trang mới. Việc chạy theo để xóa rất mất công mà không giải quyết được tận gốc. Biện pháp bền vững là tăng khả năng nhận diện, cảnh báo sớm và nâng cao nhận thức cộng đồng.
Đúc kết lại, ông Thịnh cho rằng yếu tố cốt lõi để phòng chống tin giả nằm ở nhận thức và khả năng kiểm chứng thông tin của người dân. Dù công nghệ có hiện đại đến đâu, nếu người dân biết kiểm chứng, chỉ tin vào thông tin được xác thực từ các cơ quan báo chí, truyền thông chính thống thì sẽ không bị lừa. Còn nếu chỉ xem lướt qua, đọc qua loa thì rất dễ bị tin giả dẫn dắt.
Bốn bước phòng chống tin giả
Cũng tại tọa đàm, ông Võ Đỗ Thắng - Giám đốc Trung tâm An ninh mạng Athena - cho rằng các đối tượng lừa đảo và phát tán tin giả hiện nay không hành động ngẫu nhiên mà nghiên cứu rất kỹ thông tin cá nhân, mối quan hệ và hành vi của nạn nhân. Khi đã nắm được điểm yếu, đối tượng sử dụng tâm lý sợ hãi để khống chế, thao túng, điều khiển cảm xúc khi nạn nhân mất bình tình.
Ông Thắng nhấn mạnh người dân cần trang bị kỹ năng phòng vệ thông tin, bắt đầu từ bốn bước. Thứ nhất, khi nhận được thông tin lạ hoặc yêu cầu bất thường, không phản ứng vội, đặt nhiều câu hỏi để kiểm tra. Chỉ cần bạn yêu cầu xác minh thêm thông tin, đối tượng sẽ lộ sơ hở hoặc cúp máy.
Thứ hai, khi bị đe dọa, tuyệt đối không làm theo yêu cầu chuyển tiền hay gửi dữ liệu, mà nên kéo dài thời gian để giữ bình tĩnh. Thứ ba, cần thông báo ngay cho người thân, đồng nghiệp hoặc cơ quan chức năng, đây là cách phá vỡ trạng thái cô lập tâm lý mà kẻ lừa đảo muốn duy trì. Thứ tư, khi vụ việc có dấu hiệu nghiêm trọng, cần liên hệ chuyên gia an ninh mạng hoặc đơn vị chuyên trách để được hỗ trợ kỹ thuật.
“Các chuyên gia có thể phối hợp với cơ quan chức năng, thậm chí kết nối với mạng lưới quốc tế để xử lý, ngăn chặn kịp thời. Chúng ta không đơn độc trong cuộc chiến này", ông Thắng nhấn mạnh.
Từ kinh nghiệm hơn 20 năm trong lĩnh vực an ninh mạng, ông Võ Đỗ Thắng cho rằng muốn chống tin giả hiệu quả, chúng ta phải biết tạo tin thật. Chúng ta tự mình tạo tin thật để có cái chống lại cái giả. Chứ suốt ngày mình nhìn đi đâu cũng thấy giả hết thì cuộc sống sẽ rất nhàm chán, lúc nào cũng căng thẳng”, ông chia sẻ.
Theo ông, con người có giá trị thật, năng lực thật thì tự khắc có “sức đề kháng” với tin giả. Nếu chỉ thụ động tiêu thụ thông tin thì suốt ngày chúng ta chỉ thấy giả, rồi dần dần cũng trở nên giả, sống trong cảm giác bức bối và áp lực.
Bên cạnh yếu tố cá nhân, ông Thắng cho biết các trung tâm an ninh mạng và doanh nghiệp hiện phối hợp giám sát mạng xã hội để phát hiện thông tin giả, nội dung xấu độc. ''Khi phát hiện thông tin bất thường, hệ thống sẽ cảnh báo. Sau đó, bộ phận phân tích sẽ kiểm tra và phối hợp với cơ quan chức năng để xử lý", ông chia sẻ.
