Trong bối cảnh triển khai Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 và yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học, việc lựa chọn một bộ sách giáo khoa (SGK) phù hợp đóng vai trò quan trọng nhằm đảm bảo tính ổn định, chất lượng và hiệu quả trên phạm vi toàn quốc.
PGS.TS Trần Xuân Nhĩ, nguyên Thứ trưởng Bộ GD&ĐT cho rằng, để có một bộ SGK chất lượng nhất, chúng ta không nên phủ nhận hoàn toàn các bộ sách đã có, tận dụng tối đa nguồn lực đã được đầu tư, tránh lãng phí tiền bạc và thời gian, đồng thời bảo đảm chất lượng khoa học và tính ưu việt của bộ sách mới.
Ông Nhĩ đánh giá, việc có một bộ SGK chung sẽ giải quyết được nhiều bất cập. Trước hết, nó chấm dứt tình trạng lộn xộn và tiêu cực trong việc lựa chọn sách. Một bộ sách thống nhất sẽ loại bỏ những áp lực này, giúp ngành giáo dục tập trung vào việc nâng cao chất lượng chuyên môn. Khi có một bộ sách duy nhất, quá trình phát hành sẽ rất thuận lợi, chỉ cần tính toán số lượng và đưa xuống các tỉnh, thành phố. Điều này cũng sẽ giảm đáng kể chi phí cho xã hội. Về mặt kinh tế, lợi ích của việc này là rất lớn. Với hàng chục triệu học sinh, việc in và phát hành nhiều bộ SGK mỗi năm gây ra sự lãng phí không cần thiết. Khi Nhà nước in và cung cấp sách miễn phí, học sinh có thể mượn sách để học và lưu giữ lại cho các năm tiếp theo, giúp giảm đáng kể chi phí cho xã hội và các gia đình.
5 nhóm tiêu chí để có một bộ SGK phù hợp
Một bộ SGK được xem là phù hợp khi đáp ứng đầy đủ các nhóm tiêu chí dưới đây:
Thứ nhất, đầy đủ, đồng bộ và đa dạng hệ sản phẩm học liệu.
Một bộ SGK phù hợp cần đảm bảo tính toàn diện và nhất quán, bao gồm đủ tất cả các môn học, hoạt động giáo dục và các tài liệu bổ trợ, giúp học sinh và giáo viên có đầy đủ công cụ dạy – học.
Các tiêu chí cụ thể:
Có SGK cho tất cả các môn học theo yêu cầu của Chương trình GDPT 2018, bao gồm cả các môn học ít học sinh lựa chọn hoặc môn học đặc thù.
Đáp ứng nhu cầu của các địa phương thông qua việc biên soạn tài liệu giáo dục địa phương đồng bộ, phù hợp.
Điểm cần xem xét:
Quy trình biên soạn – thiết kế – in ấn – phát hành được tối ưu nhằm tiết kiệm chi phí.
Giá bán lẻ của bộ SGK ở mức thấp so với mặt bằng chung của thị trường.
Chi phí sản xuất dựa trên nguyên tắc tiết kiệm, hiệu quả, minh bạch và phù hợp chỉ đạo quản lý của cơ quan nhà nước.
Tiếp theo, được lựa chọn rộng rãi và có tính ổn định trong thực tiễn.
Một bộ SGK phù hợp phải đạt được sự tin cậy cao từ giáo viên, phụ huynh và học sinh, được sử dụng phổ biến, giúp giảm thiểu xáo trộn khi triển khai.
Lợi ích của việc chọn bộ SGK phổ biến:
Hạn chế việc phải mua sắm lại sách theo từng năm.
Giảm áp lực cho giáo viên trong việc tập huấn, thay đổi học liệu.
Tạo sự ổn định trong dạy học, kiểm tra đánh giá và điều hành giáo dục.
Thuận lợi khi tổ chức các hoạt động liên trường, liên tỉnh hoặc trên phạm vi toàn quốc. Kế đến là bảo đảm an ninh – an toàn trong cung ứng và điều hành.
Việc lựa chọn SGK phải xét đến khả năng đảm bảo nguồn cung đầy đủ, kịp thời, ổn định trong mọi điều kiện.
Các điểm then chốt:
Có cơ sở pháp lý rõ ràng, không phát sinh rủi ro về bản quyền hoặc chủ sở hữu.
Đơn vị thực hiện SGK phải có khả năng cung ứng rộng khắp, ngay cả khi lợi nhuận không đạt kỳ vọng, nhằm đáp ứng nhiệm vụ chính trị trong điều kiện thiên tai, dịch bệnh hoặc biến động thị trường.
Có mạng lưới in ấn – phát hành đủ mạnh bao phủ từ thành thị đến vùng sâu, vùng xa, hải đảo.
Chủ động chỉnh sửa, cập nhật nội dung SGK theo điều chỉnh chương trình hoặc yêu cầu của cơ quan quản lý.
-huận lợi trong việc triển khai các chính sách như cấp miễn phí SGK, đặt hàng hoặc đấu thầu sử dụng ngân sách nhà nước. Cuối cùng là phù hợp về phương pháp sư phạm và kiểm tra đánh giá.
Một bộ SGK phù hợp cần bảo đảm tính nhất quán về triết lý, phương pháp giáo dục và cách tiếp cận, tạo thuận lợi cho giáo viên và người học.
Tiêu chí quan trọng:
Tính liên thông và đồng bộ từ lớp 1 đến lớp 12, tránh phân tán, mâu thuẫn trong quan điểm giáo dục.
Thuận tiện cho quản lý chuyên môn trong nhà trường, xây dựng kế hoạch dạy học, tổ chức dạy học theo chủ đề.
Dễ dàng tổ chức kiểm tra – đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực.
Giảm gánh nặng cho giáo viên trong bối cảnh nhiều địa phương đang sắp xếp lại bộ máy quản lý giáo dục.
