Thách thức
Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam cho biết, đã khảo sát tại 3 tỉnh, thành phố trước khi sáp nhập địa giới hành chính là: Hà Nội, Tuyên Quang, Sóc Trăng với 1.440 học sinh, 960 giáo viên về dạy tiếng Anh trong trường phổ thông hiện nay. Ông Đỗ Đức Lân, Phó Giám đốc phụ trách Trung tâm Hợp tác phát triển (Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam) thông tin, tại khu vực nông thôn, có khoảng 30 - 40% học sinh chưa tự tin về năng lực tiếng Anh dù điểm số trên học bạ vẫn tốt. Theo đánh giá của các giáo viên: 3 - 4% ở mức độ vượt chuẩn; 50% ở mức độ đạt; khoảng 35% học sinh ở mức độ gần đạt. Còn lại chưa đạt.
Có 14% học sinh cho rằng, bài kiểm tra, đánh giá môn tiếng Anh chưa phù hợp. Học sinh cảm thấy áp lực khi học tiếng Anh vẫn chiếm tỉ lệ cao; thiếu môi trường thực hành, không đánh giá thường xuyên kĩ năng nghe nói.
Bà Lục Thị Hà, Hiệu trưởng Trường Tiểu học Pả Vi (huyện Mèo Vạc, tỉnh Hà Giang cũ), tỉnh Tuyên Quang cho hay, toàn huyện Mèo Vạc (cũ) chỉ có 1 giáo viên tiếng Anh với 18 trường tiểu học.
Về điều kiện đảm bảo cho việc dạy học tiếng Anh, phần lớn giáo viên (40 - 50%) cho rằng, nhà trường chỉ đáp ứng được một phần yêu cầu. Tỉ lệ giáo viên đánh giá điều kiện “đáp ứng đầy đủ” chỉ 25 - 27%. Ông Lân thông tin, tỉ lệ giáo viên có thể dạy các môn học bằng tiếng Anh ở tất cả các nhà trường hiện rất thấp. Nhiều cán bộ quản lí và giáo viên được hỏi đều cho rằng: Khó triển khai dạy học bằng tiếng Anh do liên quan đến vấn đề đội ngũ. Từ kết quả khảo sát, ông Lân đặt lại vấn đề: Sẽ có trở ngại khi thực hiện đề án trong bối cảnh ngoại ngữ là môn thi tự chọn trong kì thi tốt nghiệp THPT?
Ông Nguyễn Thế Sơn, Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục phổ thông (Bộ GD&ĐT) cho hay, đề án khi triển khai, dự kiến tác động tới khoảng 50.000 cơ sở giáo dục từ mầm non đến đại học trên cả nước với gần 30 triệu trẻ em, học sinh, sinh viên và khoảng trên 1 triệu cán bộ quản lí, giáo viên.
Thời gian thực hiện đề án 20 năm (từ 2025 - 2045). Giai đoạn 1 (2025 - 2030) xây dựng nền tảng và chuẩn hóa. Giai đoạn 2 (2030 - 2035) mở rộng và tăng cường việc sử dụng tiếng Anh. Giai đoạn 3 (2035 - 2045) hoàn thiện và nâng cao với việc tiếng Anh được sử dụng một cách tự nhiên, phát triển hệ sinh thái tiếng Anh trong môi trường giáo dục, giao tiếp và quản trị nhà trường.
Theo ông Sơn, với bậc mầm non, khi triển khai thành công đề án sẽ phát sinh thêm 12.000 biên chế vị trí việc làm của giáo viên tiếng Anh trong các trường công lập. Tiểu học sẽ phát sinh thêm gần 10.000 biên chế giáo viên tiếng Anh. Đồng thời, phải đào tạo, bồi dưỡng tiếng Anh và năng lực chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm cho ít nhất khoảng 10% (200.000 người) giáo viên dạy học bằng tiếng Anh từ nay cho đến năm 2035.
Những nơi có điều kiện sẽ triển khai trước
Ông Nguyễn Thế Sơn, Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục phổ thông (Bộ GD&ĐT) khẳng định, Bộ GD&ĐT sẽ triển khai trước tại những nơi có điều kiện, không dàn hàng ngang hay cào bằng. Vấn đề giữ gìn tiếng mẹ đẻ, dạy tiếng nước láng giềng ở các tỉnh biên giới cũng được ông Sơn đặt ra khi triển khai đề án. Bộ GD&ĐT dự kiến sẽ ban hành kế hoạch triển khai đề án trước ngày 15/12.
Với vấn đề thiếu giáo viên, ông Sơn lưu ý, không chỉ ở môn tiếng Anh mà hiện còn thiếu ở môn học khác. Vụ Giáo dục Phổ thông sẽ phối hợp với Cục Nhà giáo (Bộ GD&ĐT) để tham mưu các giải pháp khắc phục. Ông cho rằng, các địa phương phải có sự tính toán để có kế hoạch triển khai phù hợp nhất, đặc biệt là vấn đề xây dựng đội ngũ. Các giải pháp cần tính tới như: Có chính sách thu hút giáo viên ở vùng khó khăn, cơ chế để giáo viên người nước ngoài tham gia giảng dạy, hợp đồng với giáo viên ngoài biên chế để giảng dạy trong trường công lập…
Bà Lục Thị Hà, Hiệu trưởng Trường Tiểu học Pả Vi (huyện Mèo Vạc, tỉnh Hà Giang cũ), tỉnh Tuyên Quang cho hay, theo chương trình giáo dục phổ thông 2018, bắt buộc học sinh học tiếng Anh từ lớp 3. Theo bà Hà, thách thức lớn nhất với các vùng còn nhiều khó khăn là thiếu giáo viên tiếng Anh. Toàn huyện Mèo Vạc (cũ) chỉ có 1 giáo viên tiếng Anh với 18 trường tiểu học. Bà Hà thông tin, đến nay, chỉ tiêu cho các trường còn nhiều nhưng vẫn khó tuyển dụng.
Tháng 10 vừa qua, Sở GD&ĐT Hà Nội đã tổ chức tập huấn đổi mới phương pháp dạy học tiếng Anh và giải pháp đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học cho hơn 600 cán bộ phòng văn hóa - xã hội của 126 xã, phường cùng hơn 800 cán bộ quản lí, giáo viên tiếng Anh cốt cán của các trường tiểu học công lập và tư thục trên địa bàn.
Theo bà Trần Lưu Hoa, Phó Giám đốc Sở GD&ĐT Hà Nội, cần thay đổi tư duy dạy - học tiếng Anh trong nhà trường phổ thông, từ truyền thụ kiến thức sang phát triển năng lực sử dụng ngôn ngữ trong thực tiễn. Đội ngũ giáo viên là nhân tố quyết định trong quá trình chuyển đổi này. Mỗi giáo viên vừa là người thực hiện chương trình, vừa là hạt nhân đổi mới về tư duy sư phạm, phương pháp giảng dạy và cách thức tổ chức lớp học - từ đó lan tỏa tinh thần đổi mới đến đồng nghiệp và học sinh tại đơn vị mình.
Tháng 10 vừa qua, Sở GD&ĐT Quảng Ninh đã có văn bản hướng dẫn dạy và học ngoại ngữ tại các trường phổ thông, yêu cầu chuẩn bị các điều kiện để triển khai đề án đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học. Trong năm học 2025 - 2026, sở khuyến khích các cơ sở giáo dục tiểu học có đủ điều kiện triển khai dạy và học tiếng Anh tự chọn cho học sinh lớp 1, 2 nhưng chú ý bảo đảm tính liên thông với môn ngoại ngữ thực hiện bắt buộc từ lớp 3.
