Nhân Hội thảo Khoa học Tiêu hoá lần thứ 10 – sự kiện đánh dấu một thập kỷ hợp tác giữa Bệnh viện Bạch Mai và Hiệp hội Phát triển Y học Tiêu hoá Nagoya (Nhật Bản), phóng viên Tiền Phong đã có cuộc trò chuyện với PGS.TS Nguyễn Công Long, Giám đốc Trung tâm Tiêu hoá - Gan mật, Bệnh viện Bạch Mai, về những bước tiến vượt bậc trong lĩnh vực nội soi và sàng lọc ung thư đường tiêu hoá tại Việt Nam.
Hội thảo lần này mang ý nghĩa như thế nào đối với Trung tâm và ngành tiêu hóa Việt Nam?
Đây là một dấu mốc rất quan trọng. Mười năm hợp tác với các đối tác quốc tế như Hiệp hội Y học Tiêu hoá Nagoya, các chuyên gia Thái Lan, Đài Loan… đã tạo nền tảng vững chắc để chúng tôi xây dựng một mạng lưới trao đổi học thuật chuyên sâu, đặc biệt trong lĩnh vực phát hiện sớm và điều trị các bệnh lí ung thư đường tiêu hóa. Với vai trò trung tâm đầu ngành, Bạch Mai không chỉ tiếp nhận các kĩ thuật hiện đại mà còn tiên phong triển khai và chuyển giao rộng rãi cho tuyến dưới.
Ông có thể chia sẻ rõ hơn về những kĩ thuật nổi bật được Trung tâm ứng dụng trong 10 năm qua?
Có thể nói thập kỉ qua là thời kì bùng nổ về công nghệ nội soi. Một trong những kĩ thuật mang tính bước ngoặt là cắt tách dưới niêm mạc (ESD). Nếu trước đây, phát hiện khối u dù nhỏ, người bệnh vẫn cần phẫu thuật lớn, thì nay ESD cho phép loại bỏ hoàn toàn ung thư giai đoạn rất sớm ngay trong nội soi, không cần mổ mở. Bệnh nhân được điều trị bằng ESD có thể xem như khỏi bệnh hoàn toàn. Bạch Mai đã làm chủ và triển khai thường quy kĩ thuật này hơn 10 năm.
Song song đó là siêu âm nội soi (EUS), kĩ thuật đưa đầu dò siêu âm vào trong cơ thể qua ống nội soi, giúp xác định chính xác mức độ xâm lấn của khối u - yếu tố then chốt để quyết định điều trị nội soi hay phải can thiệp phẫu thuật. EUS còn mở ra nhiều khả năng can thiệp không cần mổ, như sinh thiết các khối u tụy ở vị trí khó, đốt u bằng sóng cao tần hay thực hiện các kĩ thuật phức tạp như nối mật – ruột qua nội soi. Những phương pháp này giúp nhiều bệnh nhân tránh được đại phẫu, hồi phục nhanh hơn và ít biến chứng hơn.
Ở tầm xa hơn, chúng tôi đang chuẩn bị tích hợp trí tuệ nhân tạo vào nội soi. AI sẽ là “trợ lí ảo” giúp bác sĩ phát hiện các tổn thương rất nhỏ mà mắt thường dễ bỏ sót, từ đó nâng cao khả năng phát hiện ung thư ở giai đoạn sớm - thời điểm điều trị đạt hiệu quả tối ưu.
Các tiến bộ này mang lại lợi ích gì cho người dân? Theo ông, đâu là lời khuyên quan trọng nhất?
Lợi ích rõ rệt nhất chính là cơ hội chữa khỏi được nâng lên đáng kể. Nhưng chìa khóa vẫn là phát hiện sớm. Khi đã xuất hiện các dấu hiệu như đau bụng, sụt cân hay đi ngoài ra máu thì đa phần ung thư đã tiến triển sang giai đoạn muộn, việc điều trị trở nên khó khăn và tốn kém hơn.
Tôi luôn khuyên người dân chủ động sàng lọc, đặc biệt với ung thư đại trực tràng. Dù hoàn toàn khỏe mạnh, mỗi người nên nội soi đại tràng lần đầu ở tuổi 40. Đây là phương pháp chính xác nhất để phát hiện sớm ung thư hoặc các polyp có khả năng hóa ác và loại bỏ chúng ngay trong quá trình nội soi.
Với ung thư tụy - một trong những ung thư có tiên lượng xấu nhất thì việc tầm soát càng cần chú ý ở nhóm nguy cơ cao như người mới được chẩn đoán đái tháo đường, người bị viêm tụy mạn tính hay người có nang tụy, đặc biệt là nang dạng nhầy - nhú. Ở nhóm này, siêu âm nội soi đóng vai trò rất quan trọng vì có thể phát hiện tổn thương nhỏ mà các phương pháp khác khó nhìn thấy.
Hiện nay Trung tâm Tiêu hoá – Gan mật Bạch Mai giữ vai trò gì trong mạng lưới y tế quốc gia?
Với vai trò tuyến cuối, mỗi ngày chúng tôi thực hiện từ 800 đến 1.000 ca nội soi. Con số này không chỉ phục vụ trực tiếp người bệnh từ mọi vùng miền mà còn tạo ra nguồn dữ liệu rất lớn cho nghiên cứu và đào tạo. Trung tâm hiện là một trong những cơ sở đào tạo lớn nhất cả nước về tiêu hóa - gan mật. Mỗi năm, hàng trăm bác sĩ và điều dưỡng từ nhiều tỉnh thành đến học tập, thực hành và được chuyển giao các kĩ thuật hiện đại. Nhờ đó, chất lượng khám chữa bệnh tại tuyến dưới được cải thiện rõ rệt, người dân ở địa phương có thể tiếp cận các kĩ thuật tiên tiến mà không phải lên tuyến trung ương.
Tôi tin rằng với sự phát triển của công nghệ, cùng sự chủ động của người dân trong sàng lọc, gánh nặng ung thư đường tiêu hóa tại Việt Nam hoàn toàn có thể giảm xuống một cách đáng kể.
Trân trọng cảm ơn bác sĩ về những chia sẻ quý báu!
