Theo Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam (VNR), năm nay ghi nhận hàng loạt đợt mưa bão gây thiệt hại nghiêm trọng trên 15 tuyến đường sắt quốc gia, trải dài từ miền Bắc đến Nam. Những cơn bão lớn (số 5, 10, 11, 12 và 13) liên tiếp gây sạt lở taluy, trôi nền đá, ngập đường sắt, gãy đổ cột thông tin, khiến hàng trăm vị trí kết cấu hạ tầng bị hư hỏng nặng.
Riêng bão số 13, nước lũ đã cuốn trôi 100 m nền đường tại Km1136+850, hàng trăm cột thông tin bị gãy, nhiều đoạn dây tín hiệu và cáp quang bị đứt. Tại nhiều khu vực như Yên Viên - Lào Cai, Kép - Đồng Đăng hay tuyến Bắc - Nam, đường sắt bị ngập sâu tới đỉnh ray, buộc ngành phải dừng tàu, chuyển tải hành khách và triển khai lực lượng cứu chữa xuyên đêm.
Tại các điểm sạt lở lớn như công trình 1136 hay 61 vị trí hư hỏng trên tuyến Hà Nội - TPHCM, lực lượng thi công nhiều năm qua vẫn phải vận chuyển đá thủ công trên các đoạn ray cong, võng, đối mặt nguy cơ mất an toàn và kéo dài thời gian thông tuyến.
“Chúng tôi từng chứng kiến công nhân phải chuyền tay từng viên đá trong đêm, khi nước chảy xiết dưới chân. Cơ giới hóa là yêu cầu bắt buộc nếu không muốn tụt lại trước tốc độ thiên tai gia tăng”, ông Đặng Sỹ Mạnh - Chủ tịch HĐTV VNR - nói.
Từ yêu cầu cấp bách đó, ngành đường sắt đã nghiên cứu, chế tạo và đưa vào thử nghiệm thiết bị băng chuyền đá đa năng - được đặt tên “lực sĩ”. Thiết bị do Công ty CP Xe lửa Gia Lâm phối hợp với chuyên gia Trường Cao đẳng Đường sắt phát triển, dựa trên ý tưởng chỉ đạo trực tiếp của ông Đặng Sỹ Mạnh sau nhiều chuyến đi kiểm tra công tác khắc phục bão lũ.
Theo tài liệu kỹ thuật, “lực sĩ” có khả năng vận chuyển tới 200 tấn đá mỗi giờ, cơ động trên ray, vận hành được trong điều kiện mất điện và địa hình phức tạp. Thiết bị đảm nhiệm toàn bộ quy trình san lấp hố lún,sụt trôi nền đường, xử lý taluy sạt lở, thay thế hoàn toàn phương pháp thủ công vốn tồn tại nhiều rủi ro.
Cấu tạo của thiết bị gồm các cụm: Khung bệ xe, dàn con lăn, bộ tăng băng tải, phễu rót, trục vít điều chỉnh độ căng… cho phép lắp ráp nhanh và tháo dỡ dễ dàng tại hiện trường. Đây cũng là sản phẩm đầu tiên ngành đường sắt tự chủ chế tạo để phục vụ trực tiếp nhiệm vụ phòng chống lũ bão.
“Lực sĩ” đường sắt không chỉ phục vụ cứu hộ mà còn có thể dùng trong duy tu hạ tầng (rải đá lòng đường) và xếp dỡ hàng rời tại các ga - giúp giảm đáng kể sức lao động và tăng năng suất.
Lãnh đạo VNR cho biết, quá trình vận hành tại diễn tập cho thấy thiết bị hoạt động ổn định, xử lý khối lượng lớn vật liệu trong thời gian ngắn và giảm đáng kể nhân lực tại hiện trường. Tuy vậy, “lực sĩ” cần được hoàn thiện trước khi triển khai rộng rãi.
Trước biến đổi khí hậu ngày càng khắc nghiệt, lãnh đạo VNR xác định cơ giới hóa là hướng đi tất yếu để đảm bảo an toàn chạy tàu và rút ngắn thời gian thông tuyến. Báo cáo của Tổng công ty cho thấy số lượng điểm hư hỏng, cây đổ, cột tín hiệu gãy, dây thông tin đứt… trong năm 2025 tăng mạnh so với các năm trước, trong khi kinh phí bảo trì chỉ đáp ứng khoảng 50% nhu cầu.
