Khởi nghiệp thành công giữa nơi từng có 100% hộ nghèo

Mượn sổ đỏ của bà con để lấy vốn khởi nghiệp

La Pán Tẩn cũ (nay là xã Púng Luông) cách trung tâm Mù Cang Chải chỉ vài cây số, nổi tiếng với những thửa ruộng bậc thang rộng nhất vùng. Đồi Mâm Xôi, điểm ruộng bậc thang thoáng đãng và hút khách nhất cũng nằm tại đây.

Ít ai nghĩ rằng, thập niên 1980 - 1990, nơi này từng được ví như “thủ phủ” cây thuốc phiện và 100% hộ nghèo. Giờ đây, địa phương đang thay da đổi thịt, bà con biết làm du lịch, mở homestay, phát triển dịch vụ lưu trú. Vùng đất từng khó khăn đang dần trở nên trù phú hơn.

Một trong những người đi đầu làm homestay ở La Pán Tẩn là anh Thào A Su. Từ năm 2018, anh bắt tay xây dựng căn homestay của gia đình theo kiến trúc nhà truyền thống của người Mông. Homestay nằm trên diện tích khoảng 6000 - 7000m2, ở độ cao khoảng 1.500m, lưng chừng đồi, như đứng trên mây. Từ đây, du khách có thể nhìn trọn danh thắng ruộng bậc thang của La Pán Tẩn, Dế Xu Phình cũ (nay là xã Púng Luông) và cả xã Mù Cang Chải. Vị trí cũng rất thuận lợi: cách đồi Mâm Xôi 3 km, thác Hấu Đề 3 km, rừng hoa tớ dày ở bản Trống Tông - Trống Páo Sang 3,5 km.

“Thời còn đi học, tôi thấy mùa lúa vàng ở bản đẹp lắm. Khách đông nhưng chỗ nghỉ lại rất ít, họ phải cắm trại hoặc xin ngủ nhờ. Tôi nghĩ, nếu có một homestay tử tế sẽ vừa giúp khách có chỗ ăn nghỉ, vừa quảng bá văn hóa Mông”, A Su chia sẻ.

Sau khi tốt nghiệp ngành Kỹ thuật Công nghiệp của Đại học Thái Nguyên, Su từng thử tìm việc đúng ngành ở thành phố. Nhưng chi phí đắt đỏ, cuộc sống xa nhà khiến anh suy nghĩ lại. “Tôi luôn muốn được làm gần nhà, vừa ở cạnh bố mẹ, vừa góp phần phát triển quê hương. Khi quyết định bỏ việc để về bản, tôi lo lắm, vì không biết sẽ làm gì để có thu nhập”, anh nhớ lại.

Năm 2018, Su trở về quê, làm nhiều việc nhỏ trước khi trở lại với giấc mơ homestay. Vốn liếng không nhiều, bố mẹ cũng là nông dân, không có khoản tích góp. Anh quyết định vay với số vốn 300 triệu đồng từ Ngân hàng Chính sách xã hội theo hình thức thế chấp để khởi nghiệp. Để đủ tài sản thế chấp, Su phải gõ cửa từng nhà, thuyết phục bà con trong bản cho mượn sổ đỏ. “Lúc đầu, nhân viên ngân hàng cũng bất ngờ, vì chưa ai ở bản vay nhiều thế. Nhưng nhờ gia đình và bà con hỗ trợ, tôi mới gom đủ vốn để bắt đầu”, Su kể.

Phát triển từ mong muốn gìn giữ bản sắc địa phương

Su biết mình phải tìm một nơi thật đẹp. Từ căn nhà nhỏ của người Mông nằm lưng chừng núi, anh cải tạo lại, trang trí homestay bằng những vật liệu quen thuộc như vải thổ cẩm, tre nứa, cây rừng, hoa đào rừng… Cách làm này vừa tiết kiệm chi phí, vừa tạo cảm giác ấm cúng và gần gũi cho du khách. Anh cũng lên các trang mạng xã hội để tìm kiếm các mô hình, thiết kế tương tự để tham khảo. “Lúc đầu, tôi nghĩ thiết kế lại sẽ dễ, vì đã quen với nếp sống và văn hóa ở đây. Nhưng làm rồi mới thấy, việc gì cũng cần kiến thức và kinh nghiệm”, Su nói.

Cơ duyên đến khi Su gặp ông Dương Minh Bình, Chủ tịch CBT Travel, người được mệnh danh là “phù thủy homestay”. Ông Bình tư vấn cách làm du lịch cộng đồng và giới thiệu Su tham gia các lớp tập huấn của tỉnh để nâng cao kỹ năng. “Thầy Bình bảo đã làm thì phải chỉn chu, đặc biệt phải tạo được dấu ấn văn hóa cộng đồng. Làm tốt khách mới quay lại; mất khách một lần thì rất khó lấy lại, cũng khó gây dựng thương hiệu”, Su kể.

Từ năm 2018 đến cuối năm 2019, sau gần một năm miệt mài cải tạo, căn homestay mới hoàn thiện và bắt đầu đón những đoàn khách đầu tiên. Cùng thời gian đó, vợ Su là chị Lù Thị Tàng đăng ký học nấu ăn để phục vụ khách ở Trung tâm dạy nghề nhân đạo KOTO tại Hà Nội, trong khi vẫn chú trọng nguyên liệu bản địa và nét ẩm thực của người Mông.

Mọi thứ đều hướng đến trải nghiệm tốt nhất cho du khách, phòng rộng, sạch; chăn ga trắng; bếp nấu, đồ ăn chế biến từ nguyên liệu địa phương nhưng hợp khẩu vị nhiều vùng miền.

Thế nhưng, việc kinh doanh không dễ. Homestay vừa mở cửa cuối năm 2019 chưa đón được bao nhiêu khách thì dịch COVID-19 ập đến. Hai năm dịch bệnh khiến hoạt động du lịch gần như đóng băng. Có lúc Su nản, định từ bỏ. “Khoản lãi còn nhiều mà cơ sở thì không thể kinh doanh. Tôi nhiều đêm trằn trọc. Nhưng trong tôi vẫn có một mong muốn lớn hơn: phát triển du lịch để giữ gìn bản sắc địa phương. Tôi vừa làm nương với bố mẹ, vừa góp nhặt từng đồng để sửa chữa lại nhà, trồng cây, học thêm… kiên trì chờ ngày được đón khách trở lại”, Su nói.

Sau hai năm dịch bệnh, homestay của Su bắt đầu có khách trở lại. Khác với giai đoạn ban đầu, lần này anh chú trọng nhiều hơn đến việc tạo ra các trải nghiệm đặc sắc cho du khách, không chỉ đơn thuần dừng lại ở lưu trú.

Su thiết kế thêm các tour trekking, leo núi qua những cung đường ít người biết, cho khách tham gia sinh hoạt cộng đồng, làm bánh truyền thống, nhuộm vải chàm, nghe khèn, múa xòe và thưởng thức văn nghệ bản địa ngay tại bản. Những hoạt động này khiến du khách cảm nhận rõ nét hơn đời sống và văn hóa Mông ở Púng Luông.

Đồng thời, Su quảng bá hình ảnh cơ sở, du khách trên trang cá nhân, fanpage trên mạng xã hội Facebook, Tiktok; thông qua các đơn vị lữ hành và các trang đặt phòng trực tuyến... Nhờ đó, homestay của Su được nhiều du khách trong, và ngoài nước biết tới.

Mùa cao điểm, homestay tạo việc làm cho khoảng 5-6 lao động địa phương, chủ yếu là thanh niên chưa có việc làm ổn định. Khi có đoàn đông hoặc tour lớn, số người hỗ trợ có thể tăng lên khoảng 10 người. Điều này không chỉ giúp Su xoay sở tốt hơn trong vận hành, mà còn mở ra cơ hội tăng thu nhập cho bà con trong bản.

Từ nền tảng đó, homestay dần gây dựng được thương hiệu riêng. Nhiều du khách tìm đến không chỉ để nghỉ, mà để trải nghiệm văn hóa Mông một cách chân thực. Việc làm du lịch đã mang lại thu nhập cho nhiều hộ, đồng thời giúp bà con ý thức rõ hơn về giá trị văn hóa của chính mình. “Người dân hiểu rằng khi còn giữ được văn hóa thì kinh tế mới phát triển bền vững, nên ai cũng chú trọng hơn trong từng chi tiết”, Su chia sẻ.

Không dừng lại ở đó, Su tiếp tục dồn toàn bộ lợi nhuận để tái đầu tư, nâng cấp cơ sở vật chất và dịch vụ. Từ một căn nhà sàn cộng đồng chỉ đủ chỗ cho khoảng 20 khách, đến nay anh đã xây thêm hai bungalow bằng gỗ phục vụ khách gia đình và các cặp đôi muốn không gian riêng tư, yên tĩnh.

Nhờ nỗ lực liên tục ấy, năm 2023, Thào A Su được Chủ tịch UBND tỉnh Yên Bái cũ tặng bằng khen vì là Thanh niên tiêu biểu tỉnh Yên Bái cũ (nay thuộc tỉnh Lào Cai) trong lĩnh vực du lịch cộng đồng. Không chỉ phát triển cơ sở của riêng mình, anh còn chủ động kết nối các hộ khác trong bản, hướng dẫn cách làm phòng, đón khách, tổ chức tour… tạo thành một mạng lưới du lịch cộng đồng đang dần hoạt động bài bản.