Trường hợp điển hình bị kháng thuốc là ông N.V.H. (56 tuổi, ngụ tại TP.HCM). Trong nhiều năm, mỗi khi ho, sốt nhẹ hay đau họng, ông H. đều ra nhà thuốc mua kháng sinh về uống “cho nhanh khỏi”. Thói quen phổ biến của ông là uống vài ngày, thấy đỡ thì tự ngưng thuốc, không cần đủ liều.
Gần đây, ông nhập viện vì viêm phổi nặng, đáp ứng điều trị rất kém. Kết quả cấy vi sinh các bác sĩ phát hiện vi khuẩn gây bệnh đã kháng nhiều loại kháng sinh thông thường, buộc bác sĩ phải sử dụng phác đồ điều trị mạnh hơn, kéo dài thời gian nằm viện nhưng việc điều trị khó khăn và làm tăng chi phí điều trị. Theo các bác sĩ, chính việc sử dụng kháng sinh không đúng chỉ định, không đủ liều trong thời gian dài đã tạo điều kiện cho vi khuẩn “học cách” chống lại thuốc.
Một trường hợp khác bị nhiễm vi khuẩn đa kháng thuốc là bà T.T.M. (73 tuổi). Bà M. mắc nhiều bệnh nền, phải điều trị dài ngày tại bệnh viện Chợ Rẫy. Trong quá trình nằm viện, người bệnh được các bác sĩ phát hiện bị nhiễm vi khuẩn Pseudomonas aeruginosa – một tác nhân Gram âm thường gặp trong môi trường bệnh viện, đặc biệt ở các khoa hồi sức và ngoại khoa. Điều đáng lo ngại là chủng vi khuẩn này kháng nhiều nhóm kháng sinh chủ lực, khiến việc điều trị gặp rất nhiều khó khăn. Thời gian nằm viện kéo dài, người bệnh phải thay đổi nhiều phác đồ, chi phí điều trị tăng cao, đồng thời nguy cơ biến chứng luôn hiện hữu.
Thực tế tại các bệnh viện tuyến cuối cho thấy, tình trạng nhiễm trùng do vi khuẩn đa kháng ngày càng phổ biến. Pseudomonas aeruginosa hiện được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO, 2024) xếp vào nhóm tác nhân gây bệnh ưu tiên cao cần kiểm soát. Tại Việt Nam, các số liệu chuyên môn cho thấy tỷ lệ kháng các nhóm kháng sinh quan trọng đang ở mức cao. Kết quả khảo sát tại Bệnh viện Chợ Rẫy trong giai đoạn 11/2023–7/2024 cho thấy, nhiều kháng sinh từng được xem là “trụ cột” trong điều trị, hiện nay có tỷ lệ kháng lên đến trên 70%.
Tình trạng kháng thuốc không chỉ làm tăng thời gian nằm viện mà còn đẩy chi phí điều trị lên cao, làm gia tăng biến chứng nặng và nguy cơ tử vong, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng. Đáng lo ngại hơn, kháng thuốc không còn là vấn đề riêng trong bệnh viện mà đã lan rộng từ cộng đồng, bắt nguồn từ thói quen tự ý mua và sử dụng kháng sinh.
Hiện nay, trong bối cảnh vi khuẩn ngày càng gia tăng khả năng kháng thuốc, các bệnh viện đang triển khai nhiều giải pháp nhằm kiểm soát và hạn chế vấn nạn này. TS.DS Nguyễn Quốc Bình, Phó Giám đốc Bệnh viện Chợ Rẫy cho biết, phòng chống kháng kháng sinh một cách hiệu quả là yêu cầu hết sức cấp thiết và là một quá trình lâu dài.
Ông cho biết, tại Bệnh viện Chợ Rẫy, việc quản lý sử dụng kháng sinh, kháng nấm đang được triển khai liên tục, với sự phối hợp đa chuyên khoa và sự tham gia của nhiều bộ phận như lâm sàng, vi sinh, kiểm soát nhiễm khuẩn, quản lý chất lượng… Bệnh viện đang chủ động nâng cao tỷ lệ tuân thủ hướng dẫn sử dụng kháng sinh, kiểm soát nhiễm khuẩn, tối ưu chi phí và nâng cao chất lượng điều trị cho người bệnh. Bên cạnh đó, kiểm soát nhiễm khuẩn, giám sát vi sinh và cập nhật thường xuyên các hướng dẫn điều trị là những yếu tố then chốt để hạn chế sự lan rộng của các chủng vi khuẩn đa kháng.
Để ngăn chặn nguy cơ kháng thuốc ngày càng nghiêm trọng, các chuyên gia khuyến cáo mỗi người dân cần thay đổi nhận thức bởi kháng sinh không phải là thuốc trị mọi bệnh, đặc biệt không có tác dụng với các bệnh do virus. Việc dùng thuốc theo đơn, đủ liều và đủ thời gian của mỗi người bệnh không chỉ giúp điều trị hiệu quả cho bản thân mà còn góp phần bảo vệ cộng đồng trước hiểm họa kháng thuốc đang ngày càng nghiêm trọng trong cộng đồng.
