“Trung Quốc đã dừng lại”, ông Vương Nghị nói khi được hỏi về vấn đề xây dựng ở biển Đông. “Chỉ cần đáp máy bay để nhìn là thấy”, Reuters dẫn lời Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc nói trong cuộc họp báo chung với Bộ trưởng Ngoại giao Thái Lan Tanasak Patimapragorn sau hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc-ASEAN diễn ra hôm qua tại Malaysia.
Bộ Ngoại giao Việt Nam cho biết, tiếp xúc song phương bên lề Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN (AMM) lần thứ 48, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh và Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị đã trao đổi thẳng thắn về vấn đề biển Đông. Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh khẳng định, Việt Nam hết sức quan ngại trước những hoạt động mở rộng, tôn tạo, xây dựng đảo đá, làm thay đổi nguyên trạng ở biển Đông; nhấn mạnh đây cũng là mối quan tâm sâu sắc của các nước ASEAN vì vấn đề này ảnh hưởng trực tiếp đến việc duy trì hòa bình, ổn định trong khu vực. Trung Quốc là đối tác hết sức quan trọng của ASEAN, các nước ASEAN mong muốn quan hệ ASEAN-Trung Quốc phát triển lành mạnh. Việc xử lý tốt vấn đề biển Đông sẽ góp phần tăng cường quan hệ ASEAN-Trung Quốc.
Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh nhấn mạnh, hai bên cần tuân thủ các thỏa thuận và nhận thức chung của lãnh đạo cấp cao hai Đảng, hai nước về việc kiểm soát tốt bất đồng trên biển, không có hành động làm phức tạp, mở rộng tranh chấp, thực hiện nghiêm thúc và đầy đủ Thỏa thuận về những nguyên tắc cơ bản chỉ đạo giải quyết vấn đề trên biển Việt Nam-Trung Quốc, Tuyên bố về cách ứng xử của các bên ở biển Đông (DOC), sớm cùng các nước ASEAN hoàn tất xây dựng COC, xử lý thỏa đáng các tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, phù hợp với luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển năm 1982, cùng nhau giữ gìn môi trường hòa bình, ổn định trên biển.
Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao các nước khu vực Mekong với đối tác Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc cũng diễn ra trong ngày 5/8, bên lề Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN lần thứ 48.
Ông Vương Nghị khẳng định, Trung Quốc sẵn sàng tiếp tục tăng cường giao lưu cấp cao hai Đảng, hai nước, thúc đẩy trao đổi chiến lược giữa hai bên, làm sâu sắc tin cậy chính trị, xử lý thỏa đáng bất đồng, đẩy mạnh giao lưu hợp tác trên các lĩnh vực đạt tiến triển mới; mong muốn phát huy các cơ chế hợp tác ASEAN-Trung Quốc trong việc giải quyết các tranh chấp ở biển Đông, trong đó có đề xuất quản lý rủi ro trên biển.
Vấn đề biển Đông cũng thu hút sự quan tâm tại các Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN+1 với 9 đối tác khác, gồm Hàn Quốc, Ấn Độ, Nga, Mỹ, Liên minh châu Âu (EU), Nhật Bản, Canada, Úc và New Zealand. Tại những hội nghị này, các bộ trưởng tiếp tục khẳng định vấn đề biển Đông là quan tâm và lợi ích chung của tất cả các nước trong và ngoài khu vực, bày tỏ lo ngại về những diễn biến phức tạp ảnh hưởng nghiêm trọng đến hòa bình, an ninh, an toàn, tự do hàng hải, hàng không ở biển Đông. Các bộ trưởng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình trên cơ sở luật pháp quốc tế, Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển; thực hiện kiềm chế, không sử dụng hoặc đe dọa sử dụng vũ lực; thực hiện đầy đủ và hiệu quả DOC, sớm hoàn tất COC.
Đồng chủ trì Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN-EU, Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh chia sẻ lo ngại về những diễn biến phức tạp gần đây và hiện nay tại biển Đông làm thay đổi nguyên trạng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn hàng hải, hàng không ở biển Đông. Đồng thời đề nghị các nước tiếp tục ủng hộ ASEAN và đóng góp xây dựng cho việc duy trì hòa bình, ổn định ở khu vực; thúc đẩy các bên tuân thủ các nguyên tắc cơ bản như giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình trên cơ sở luật pháp quốc tế…
Các đối tác tiếp tục hỗ trợ ASEAN
Bên cạnh vấn đề an ninh, các hội nghị ASEAN+1 với từng đối tác cụ thể cũng được một số kết quả nổi bật. ASEAN và Mỹ nhất trí nâng quan hệ đối thoại lên thành đối tác chiến lược; thúc đẩy hơn nữa hợp tác trong lĩnh vực an ninh, kinh tế, văn hóa-xã hội và phát triển bền vững, trong đó có giáo dục, y tế, môi trường và biến đổi khí hậu, bảo tồn môi trường biển, đánh bắt cá, trao đổi văn hóa, giao lưu nhân dân; đẩy mạnh hợp tác giữa Mỹ với các nước hạ nguồn sông Mekong.
ASEAN và Trung Quốc nhất trí đẩy mạnh triển khai các đề xuất đã được thống nhất, trong đó có việc nâng cấp Hiệp định Tự do Thương mại ASEAN-Trung Quốc, phấn đấu đầu tư 2 chiều đạt 150 tỷ USD vào năm 2020; nhất trí năm 2016 là Năm Trao đổi giáo dục ASEAN-Trung Quốc. ASEAN và Nhật Bản nhất trí tăng cường hợp tác xử lý các thách thức khu vực và toàn cầu. Nhật Bản tiếp tục cam kết ủng hộ, hỗ trợ xây dựng Cộng đồng ASEAN, nhất là trong xây dựng năng lực, kết nối, thu hẹp khoảng cách phát triển, quản lý thiên tai, hợp tác Mekong. ASEAN và EU đồng ý tiếp tục thúc đẩy hợp tác hướng tới quan hệ Đối tác chiến lược; tăng cường quan hệ giữa hai bên không chỉ trong lĩnh vực kinh tế, thương mại, mà cả trong lĩnh vực chính trị, an ninh; sớm nối lại đàm phán về Hiệp định tự do thương mại ASEAN-EU.
ASEAN hoan nghênh Úc triển khai Kế hoạch Colombo mới nhằm thúc đẩy giao lưu nhân dân và quyết định gia hạn Chương trình hợp tác phát triển ASEAN-Úc giai đoạn 2 đến năm 2019, cũng như giúp ASEAN triển khai Hiệp định ASEAN về quản lý thiên tai và cứu trợ khẩn cấp. ASEAN với các đối tác Hàn Quốc, Ấn Độ, Nga, Canada, Úc, New Zealand cũng nhất trí nhiều biện pháp thúc đẩy hợp tác cụ thể, như khuyến nghị nâng cấp quan hệ ASEAN-New Zealand lên thành đối tác chiến lược để lãnh đạo cấp cao xem xét; phát huy hiệu quả của Quỹ Tài chính Đối tác đối thoại ASEAN-Nga thông qua việc triển khai các dự án chung…
