Hiện mực nước nhiều hồ chứa nước ở mức thấp, dung tích trữ tại các hồ thủy lợi chỉ đạt 80-90% so với thiết kế, đặc biệt tại một số tỉnh ở mức rất thấp (Ninh Thuận 44%, Điện Biên 55%, Thanh Hóa 59%).
Mực nước các hồ thủy điện cũng ở mức thấp, nhiều hồ chỉ đạt từ 20-40% dung tích thiết kế, trong đó có các hồ chứa thủy điện lớn thường xuyên cung cấp nguồn nước phục vụ sản xuât vụ Đông Xuân cho khu vực trung du và Đồng bằng Bắc bộ thiếu hụt từ 40-50%.
Tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL), dòng chảy thượng nguồn suy giảm, xâm nhập mặn đã xuất hiện từ tháng 12/2019, sớm và sâu hơn so với trung bình nhiều năm, một số nơi tương đương hoặc sâu hơn năm 2015.
Theo dự báo, từ tháng 1 đến tháng 6/2020, dòng chảy trên các sông, suối tại Bắc bộ phổ biến thiếu hụt từ 20-50%, Trung bộ và Tây Nguyên thiếu hụt từ 40-70% so với trung bình nhiều năm, dòng chảy thượng nguôn sông Mê Công về đầu nguồn sông Cửu Long trong các tháng đầu mùa khô thấp hơn trung bình nhiều năm từ 20-45%.
Do vậy, thời gian tới, khả năng sẽ xảy ra hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn ở nhiều vùng trên cả nước, đặc biệt tại các khu vực trung du, Đông bằng Bắc bộ và ĐBSCL. Trong đó, một số thời điểm xâm nhập mặn ở ĐBSCL có thể ở mức tương đương hoặc cao hơn cùng kỳ năm 2016 (năm xảy ra xâm nhập mặn lịch sử).
Về lâu dài, do tác động của biến đổi khí hậu và nhu cầu sử dụng nước ngày càng tăng, nhất là trên hệ thống sông Mê Kông, nguy cơ hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn có thê xảy ra thường xuyên và khốc liệt hơn.
Để chủ động phòng, chống hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn, đảm bảo nguồn nước phục vụ sản xuất và dân sinh, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu các địa phương kiểm kê, đánh giá thực trạng, dự báo nguồn nước tại các hồ chứa, hệ thống thủy lợi trên địa bàn, tính toán để điều chỉnh, bổ sung phương án phòng, chống hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn phù hợp.
Các địa phương căn cứ tình hình nguồn nước, tiếp tục điều chỉnh mùa vụ, cơ cấu cây trồng phù họp, trong đó, chuyển đổi từ trồng lúa ở vùng thường xuyên bị hạn hán, thiếu nước sang cây trồng cạn…
Thủ tướng cũng yêu cầu các địa phương chủ động nạo vét cửa lấy nước các trạm bơm, cống, kênh mương, lắp đặt và vận hành trạm bơm dã chiến, chủ động trữ nước trong các hồ, ao, vùng trũng thấp, kênh rạch…nhằm sử dụng trong thời kỳ cao điểm hạn hán, xâm nhập mặn.
Thủ tướng yêu cầu, khi xảy ra nguy cơ thiếu nước sinh hoạt, nhất là tại vùng cao, ven biển, phải thực hiện các biện pháp cấp nước, không để ảnh hưởng đến đời sống, sức khỏe của người dân do thiếu nướcThủ tướng cũng lưu ý, các địa phương tăng cường kết nối, mở rộng mạng lưới cấp nước từ đô thị sang khu vực nông thôn để bảo đảm cấp nước cho người dân. Khi xảy ra nguy cơ thiếu nước sinh hoạt, nhất là tại vùng cao, ven biển, phải thực hiện các biện pháp cấp nước, không để ảnh hưởng đến đời sống, sức khỏe của người dân do thiếu nước (hỗ trợ thiết bị lọc nước, chứa nước, sử dụng các phương tiện lưu động chuyên chở nước cung cấp cho người dân..).
Thủ tướng yêu cầu Bộ NN&PTNT tổ chức rà soát, đánh giá thực trạng các công trình thủy lợi, cấp nước sinh hoạt; xây dựng bản đồ trực tuyến cảnh báo nguy cơ hạn hán, thiêu nước, xâm nhập mặn, giải pháp bảo đảm nguồn nước cho sản xuất, cấp nước sinh hoạt phù hợp với từng vùng để phục vụ xây dựng kế hoạch cấp nước, hạn chế thiệt hại do hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn gây ra.
Bộ NN&PTNT chủ trì, phối hợp với Bộ Công Thương, Bộ TN&MT, Tập đoàn Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), chủ hồ và địa phương thống nhất kế hoạch vận hành, điều tiết nước cụ thể theo từng tuần đối với các hồ chứa nước trên từng lưu vực sông có nguy cơ cao xảy ra hạn hán, thiếu nước để bổ sung nước cho hạ du, bảo đảm nguồn nước phục vụ sản xuất nông nghiệp và dân sinh….
Khi cần thiết Bộ Ngoại giao có Công hàm đề nghị/vận động các nước này và các nước liên quan phối họp tăng cường xả nước các hồ chứa thủy điện để đây mặn cho ĐBSCL và bảo đảm, duy trì dòng chảy cho các sông biên giới.
