Định hướng xây dựng ngành dược hiện đại, tự chủ
Chiến lược quốc gia phát triển ngành Dược Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn 2045 đặt ra mục tiêu đưa ngành dược tiệm cận trình độ của các quốc gia tiên tiến trong khu vực. Trọng tâm của chiến lược là bảo đảm nguồn cung thuốc ổn định, an toàn, hiệu quả, giá cả hợp lý cho người dân; đồng thời thúc đẩy nghiên cứu, ứng dụng công nghệ cao để sản xuất thuốc biệt dược gốc, thuốc có dạng bào chế hiện đại.
Theo định hướng này, Việt Nam hướng tới vai trò là trung tâm sản xuất gia công và tiếp nhận chuyển giao công nghệ thuốc biệt dược gốc trong ASEAN, từng bước đưa công nghiệp dược nội địa đạt cấp độ 4 theo phân loại của Tổ chức Y tế thế giới (WHO). Song song đó, phát triển dược liệu và các sản phẩm từ dược liệu trong nước được xác định là lĩnh vực mũi nhọn, có giá trị gia tăng cao; từng bước mở rộng sản xuất nguyên liệu làm thuốc và sử dụng thuốc hợp lý, hiệu quả trong điều trị.
Đến năm 2030, mục tiêu được đặt ra là chủ động cung ứng đầy đủ thuốc cho nhu cầu phòng, chữa bệnh; thuốc sản xuất trong nước đáp ứng khoảng 80% nhu cầu sử dụng và chiếm 70% giá trị thị trường; sản xuất được khoảng 20% nhu cầu nguyên liệu cho ngành dược. Đối với vaccine, Việt Nam phấn đấu tự đáp ứng hoàn toàn nhu cầu tiêm chủng mở rộng và khoảng 30% nhu cầu tiêm chủng dịch vụ.
Đáng chú ý, kế hoạch tiếp nhận và chuyển giao công nghệ để sản xuất ít nhất 100 loại thuốc biệt dược gốc, vaccine và sinh phẩm bao gồm cả sinh phẩm tương tự và các thuốc hiện chưa sản xuất được trong nước được xem là bước đi quan trọng nhằm nâng cao năng lực tự chủ.
Tăng trưởng nhanh nhưng còn nhiều điểm nghẽn
Theo PGS.TS Lê Văn Truyền, chuyên gia cao cấp về dược học, nguyên Thứ trưởng Bộ Y tế, ngành công nghiệp dược Việt Nam đang đứng trước cơ hội phát triển rất lớn. Quy mô nền kinh tế thuộc nhóm đầu Đông Nam Á, cùng với mức chi tiêu cho chăm sóc sức khỏe ngày càng tăng, tạo ra dư địa rộng mở cho thị trường dược phẩm.
Số liệu từ Cục Quản lý Dược (Bộ Y tế) cho thấy, giá trị thị trường dược phẩm Việt Nam đã tăng mạnh từ khoảng 2,7 tỉ USD năm 2015 lên hơn 7 tỉ USD năm 2024 và được dự báo vượt 10 tỉ USD vào năm 2026. Hiện thuốc sản xuất trong nước chiếm khoảng 60% về số lượng và gần 46% về giá trị sử dụng. Cả nước có 245 cơ sở sản xuất thuốc, trong đó 26 nhà máy đạt tiêu chuẩn EU-GMP hoặc tương đương. Chất lượng thuốc nội cũng được cải thiện rõ rệt, với tỷ lệ thuốc không đạt chất lượng duy trì dưới 1%.
Dù vậy, theo các chuyên gia, phần lớn doanh nghiệp dược trong nước vẫn chủ yếu sản xuất thuốc thông dụng, trong khi các thuốc chuyên khoa sâu, thuốc đặc trị và thuốc công nghệ cao đòi hỏi đầu tư lớn về nghiên cứu và bào chế còn hạn chế. Ngành dược vẫn phụ thuộc nhiều vào nguyên liệu nhập khẩu, dù Việt Nam sở hữu nguồn dược liệu phong phú. Bên cạnh đó, nguồn nhân lực chất lượng cao trong các lĩnh vực như dược lâm sàng, nghiên cứu phát triển và quản lý chất lượng vẫn chưa đáp ứng yêu cầu phát triển.
Kỳ vọng
Ở góc độ chính sách, bà Trần Thị Nhị Hà – Phó trưởng Ban Dân nguyện (Ủy ban Thường vụ Quốc hội) – cho biết Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Dược trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 8 đã bổ sung nhiều quy định nhằm thúc đẩy phát triển công nghiệp dược và vùng trồng dược liệu trong nước.
Dự thảo luật nhấn mạnh các chính sách ưu đãi đối với doanh nghiệp dược, đặc biệt là khi đầu tư sản xuất thuốc mới, thuốc công nghệ cao và thuốc hiếm. Đây được kỳ vọng sẽ trở thành động lực quan trọng để thu hút đầu tư, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành.
Theo bà Trần Thị Nhị Hà, việc ưu tiên nghiên cứu, tiếp nhận chuyển giao công nghệ và sản xuất thuốc phát minh, thuốc sinh học, nguyên liệu sinh học cũng như thuốc dược liệu được tiêu chuẩn hóa từ nguồn trong nước là điểm nhấn đáng chú ý của dự thảo luật lần này.
Giới chuyên gia kỳ vọng, nếu các chính sách được cụ thể hóa và triển khai đồng bộ, ngành dược Việt Nam có thể tận dụng cơ hội để bứt phá, từng bước làm chủ công nghệ, nâng cao năng lực sản xuất. Quan trọng hơn, người dân sẽ được tiếp cận nhiều hơn với thuốc chất lượng cao ngay trong nước, qua đó giảm chi phí điều trị và nâng cao hiệu quả chăm sóc sức khỏe cộng đồng.
