Thưa ông, năm 2011, gà đồi Yên Thế được Cục Sở hữu trí tuệ cấp chứng nhận nhãn hiệu, trở thành vật nuôi đầu tiên trong cả nước được bảo hộ thương hiệu. Tuy nhiên, vài năm trở lại đây, sản phẩm này có dấu hiệu giảm sức cạnh tranh. Theo ông, nguyên nhân do đâu?
Ông Phan Tùng Dương: Phải khẳng định rằng, trong suốt nhiều năm, gà đồi Yên Thế vẫn giữ được quy mô tổng đàn ổn định, chất lượng cơ bản được đảm bảo và tiếp tục là sinh kế chủ lực của người dân. Tuy nhiên, khoảng một đến hai năm gần đây, tốc độ phát triển chậm lại, sức cạnh tranh trên thị trường không còn mạnh mẽ như giai đoạn trước.
Nguyên nhân, theo tôi, đến từ nhiều phía. Thứ nhất, công tác phát triển và chuẩn hóa đàn gà giống bố mẹ còn chậm, dẫn tới đàn gà thương phẩm chưa thực sự đồng đều về kích cỡ, chất lượng. Thứ hai, có thời điểm việc nhập đàn diễn ra tràn lan, chưa tuân thủ chặt chẽ quy luật cung – cầu, khiến thị trường rơi vào tình trạng cung vượt cầu.
Bên cạnh đó, một bộ phận hộ chăn nuôi chưa tuân thủ nghiêm quy trình kỹ thuật do cơ quan chuyên môn hướng dẫn; vẫn còn hiện tượng xuất bán gà non, chưa đủ thời gian nuôi, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng chung và uy tín thương hiệu. Cuối cùng, công tác tuyên truyền, quảng bá, xúc tiến tiêu thụ sản phẩm chưa thật sự đồng bộ, đặc biệt là trên các phương tiện truyền thông ở tầm quốc gia.
Để khắc phục những hạn chế đó, xã Yên Thế đã triển khai nhiều đề án tái cơ cấu đàn gà, lai tạo giống mới mang đặc trưng địa phương. Việc thực hiện các đề án này đến nay ra sao, thưa ông?
Ông Phan Tùng Dương: Tái cơ cấu đàn gà là nhiệm vụ then chốt nếu muốn giữ vững và phát triển bền vững thương hiệu gà đồi Yên Thế. Trong những năm qua, xã Yên Thế đã chủ động phối hợp với các đơn vị của Trung ương, của tỉnh và doanh nghiệp để triển khai nhiều chương trình, dự án, mô hình chăn nuôi cụ thể.
Có thể kể đến dự án phối hợp với Trung tâm Giống gia cầm Thụy Phương trong các năm 2016 – 2017, xây dựng và nhân rộng mô hình nuôi gà lông màu hướng trứng và hướng thịt chất lượng cao trong nông hộ, với quy mô 5.500 con. Hay mô hình thử nghiệm nuôi 1.000 con gà thương phẩm gồm các giống Rilai, VP34, VP35 tại Hợp tác xã sản xuất và tiêu thụ gà đồi Yên Thế, nay là Hợp tác xã Nông nghiệp Xanh Yên Thế.
Song song với đó, xã Yên Thế cũng phối hợp triển khai Đề án “Nâng cao chất lượng giống gia cầm tỉnh giai đoạn 2015 – 2020”, lựa chọn các hộ tiêu biểu để xây dựng đàn gà bố mẹ sinh sản với quy mô gần 13.000 con.
Ngoài các chương trình phối hợp, từ năm 2011 đến nay, xã Yên Thế đã ban hành và thực hiện hai đề án lớn: hỗ trợ phát triển chăn nuôi gà đồi theo hướng VietGAHP và đề án phát triển chăn nuôi gà đồi hàng hóa bền vững. Mục tiêu xuyên suốt là nâng cao chất lượng giống, tăng sức cạnh tranh của sản phẩm, hướng mạnh vào các thị trường lớn như Hà Nội, khu công nghiệp, đô thị và các tỉnh phía Bắc. Đến nay, các đề án đều cho kết quả tích cực, được người dân đánh giá cao và từng bước nhân rộng.
Trong quá trình triển khai, đâu là những khó khăn lớn nhất?
Ông Phan Tùng Dương: Khó khăn thì không ít. Một số mô hình thử nghiệm quy mô còn nhỏ, triển khai tại ít hộ nên chưa đánh giá hết tiềm năng sinh trưởng, năng suất của giống. Bên cạnh đó, một số dòng gà bố mẹ sinh sản có trọng lượng chưa lớn, ảnh hưởng đến kích cỡ gà thương phẩm, khiến việc cạnh tranh với các dòng gà khác gặp khó.
Từ thực tế đó, thời gian tới, chúng tôi sẽ kiến nghị triển khai thử nghiệm ở quy mô lớn hơn, tại nhiều địa phương khác nhau, đồng thời lựa chọn các dòng gà bố mẹ có trọng lượng và chất lượng tốt hơn để nâng cao giá trị thương phẩm.
Cùng với nâng cao chất lượng, việc quảng bá và xúc tiến tiêu thụ gà đồi Yên Thế được triển khai như thế nào, thưa ông?
Ông Phan Tùng Dương: Chúng tôi xác định rõ: sản xuất tốt mà không tiêu thụ được thì người dân vẫn khó thoát nghèo. Vì vậy, huyện đã chủ động kết nối tiêu thụ theo nhiều kênh. Các cơ sở giết mổ tập trung được chỉ đạo ký kết hợp đồng tiêu thụ với những đối tác lớn như Hapro, Saigon Co.op Hà Nội, Công ty Phát triển Cộng đồng VINA…
Song song với đó, xã Yên Thế thường xuyên tham gia các hội chợ thương mại, tổ chức hội nghị xúc tiến tiêu thụ sản phẩm, công khai thông tin chăn nuôi và giá cả gà đồi hằng tuần trên cổng thông tin điện tử. Đặc biệt, hội nghị xúc tiến tiêu thụ gà đồi Yên Thế cấp tỉnh tổ chức năm 2017 đã mở ra nhiều cơ hội hợp tác, giúp sản phẩm tiếp cận thị trường rộng lớn hơn.
Việc xuất khẩu có ý nghĩa như thế nào đối với gà đồi Yên Thế, thưa ông?
Ông Phan Tùng Dương: Việc xuất khẩu thịt gà có ý nghĩa quan trọng, tạo niềm tin lớn cho người chăn nuôi Yên Thế. Nếu tổ chức sản xuất theo chuỗi khép kín, tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn an toàn sinh học, thì sản phẩm gia cầm của chúng ta hoàn toàn có thể chinh phục những thị trường khó tính nhất.
Đối với gà đồi Yên Thế, đây vừa là cơ hội, vừa là thách thức. Muốn có mặt trong siêu thị lớn hay hướng tới xuất khẩu, chúng tôi phải xây dựng vùng an toàn dịch bệnh, tổ chức chăn nuôi theo VietGAP, liên kết chặt chẽ từ con giống, thức ăn đến giết mổ, chế biến. Xã Yên Thế sẽ tiếp tục kêu gọi doanh nghiệp đầu tư, phát triển hợp tác xã, hoàn thiện chuỗi liên kết để người dân yên tâm sản xuất.
Địa phương đã xây dựng những sản phẩm OCOP cho gà đồi như thế nào, thưa ông?
Ông Phan Tùng Dương: Hiện nay, tổng đàn gà toàn xã khoảng 1 triệu con, đóng góp lớn vào giá trị sản xuất nông nghiệp. Cùng với tiêu thụ sản phẩm gà tươi sống, huyện cũng đã chú trọng khuyến khích các cơ sở sản xuất các sản phẩm chế biến từ gà đồi như: giò gà, chả gà, xúc xích gà, gà ủ muối, khô gà, ruốc gà…
Đến nay, xã Yên Thế đã có 9 sản phẩm chế biến từ gà đồi được công nhận là sản phẩm OCOP đạt 3 sao trở lên, trong đó có 4 sản phẩm đạt 4 sao. Các sản phẩm chế biến từ gà đồi đã được người tiêu dùng đón nhận và đánh giá cao, đặc biệt là sản phẩm giò gà, chả gà…
Những năm qua, UBND xã Yên Thế đã thực hiện nhiều giải pháp nhằm quảng bá sản phẩm gà đồi, như: tăng cường kết nối với các tỉnh trong cả nước, thành lập hoặc giới thiệu các doanh nghiệp, HTX trên địa bàn huyện tham gia các hội chợ, hội nghị xúc tiến thương mại trong và ngoài tỉnh…
Năm 2025, UBND xã Yên Thế lựa chọn, đăng ký 4 địa điểm để tổ chức các chương trình xúc tiến thương mại, góp phần quảng bá sản phẩm nông sản, trong đó có gà đồi. Qua đó, từng bước nâng cao năng lực sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp trên địa bàn xã.
Thời gian tới, chúng tôi tiếp tục đẩy mạnh việc xúc tiến, quảng bá, giới thiệu sản phẩm gà đồi gắn với xây dựng, phát triển, nâng cao chất lượng sản phẩm OCOP; duy trì chất lượng các sản phẩm đã có thương hiệu, khẳng định được vị trí trên thị trường để gà đồi tiếp tục là sinh kế, giúp người dân giảm nghèo bền vững.
Xin cảm ơn ông về cuộc trao đổi!