Những ngày cuối năm, khi gió đông se lạnh tràn về vùng Chũ, con đường dẫn vào tổ dân phố Xẻ Cũ rộn ràng hơn thường lệ. Hai bên lối đi, những hàng bưởi da xanh trĩu quả, vỏ căng bóng, tỏa hương dịu nhẹ. Trong khu vườn rộng mênh mông, anh Nguyễn Văn Hữu – dáng người rắn rỏi, nước da sạm nắng – đang thoăn thoắt cùng công nhân thu hái bưởi. Tiếng cười nói xen lẫn tiếng kéo cắt cuống quả tạo nên nhịp điệu lao động đầy sức sống. Ít ai biết, trước kia anh từng là hộ nghèo của địa phương.
Ít ai ngờ, hơn chục năm trước, nơi đây vẫn là vùng đồi khô cằn, cây vải thiều từng được xem là “cứu cánh” nhưng chỉ cho thu hoạch ngắn ngủi. “Một năm trồng vải, thu có mấy tuần, bán xong là hết vốn tái đầu tư, cuộc sống vẫn bấp bênh”, anh Hữu nhớ lại. Chính nỗi trăn trở ấy đã thôi thúc anh nông dân này tìm kiếm một hướng đi mới bền vững hơn, lâu dài hơn.
Quyết định “ngược dòng” trên vùng đất vải thiều
Sinh ra và lớn lên ở vùng quê thuần nông, anh Nguyễn Văn Hữu thấu hiểu giá trị của đất đai, của từng mùa vụ. Nhưng cũng chính từ thực tiễn sản xuất, anh sớm nhận ra hạn chế của cây vải: phụ thuộc nhiều vào thị trường, giá cả bấp bênh, thời gian thu hoạch ngắn. “Nếu cứ trông chờ vào một cây, một vụ thì rất khó làm giàu”, anh Hữu nói.
Hơn 10 năm trước, trong những chuyến đi học hỏi kinh nghiệm ở các tỉnh phía Nam như Bến Tre, rồi lên Hòa Bình, anh Hữu đặc biệt ấn tượng với những vườn bưởi da xanh sai trĩu quả, mang lại thu nhập ổn định cho nông dân. Ý tưởng đưa giống bưởi “miền Nam” về trồng trên đất Bắc bắt đầu hình thành. Khi anh chia sẻ dự định, không ít người lắc đầu: “Đất Bắc lạnh, bưởi da xanh sao sống nổi”.
Nhưng anh Hữu tin vào sự cần cù và khoa học. Năm 2011, vợ chồng anh mạnh dạn đặt mua những cây giống bưởi da xanh đầu tiên từ Bến Tre về trồng thử trên vùng đồi của gia đình. Những ngày đầu, anh gần như “ăn ngủ cùng vườn”, tự tay chăm bón, theo dõi từng đợt ra hoa, đậu quả. Kết quả vượt mong đợi: cây bưởi sinh trưởng tốt, thích nghi với thổ nhưỡng, cho quả giòn, ngọt, hương vị đậm.
Sự thành công ban đầu không chỉ đến từ nỗ lực cá nhân mà còn gắn với chủ trương hỗ trợ chuyển đổi cây trồng của Hội Nông dân địa phương. Nhận thấy tiềm năng phát triển cây có múi trên vùng đồi Chũ, Hội Nông dân phối hợp đưa giống bưởi da xanh về trồng thử nghiệm, hỗ trợ phân bón, tập huấn kỹ thuật. Anh Hữu là một trong những hội viên tiên phong tham gia.
Những lớp tập huấn canh tác theo hướng hữu cơ, VietGAP đã giúp anh Hữu thay đổi tư duy sản xuất. Từ việc ủ phân chuồng, phân bò, cá ngâm vi sinh, đến ghi chép nhật ký canh tác, quản lý sâu bệnh bằng biện pháp sinh học – tất cả được ông thực hiện nghiêm ngặt. “Làm nông nghiệp bây giờ không thể theo kiểu ‘cha truyền con nối’ nữa, phải có khoa học, có tiêu chuẩn thì mới đi đường dài được”, anh Hữu chia sẻ.
Từ vài trăm gốc bưởi ban đầu, anh mở rộng dần diện tích, trồng thêm các giống bưởi ngọt, bưởi đỏ tiến vua, bưởi hoàng, cam lòng vàng. Đến nay, riêng vườn của gia đình anh có hơn 10 ha cây có múi, trong đó hơn 1.000 gốc bưởi da xanh là nguồn thu chủ lực. Tất cả đều được canh tác theo hướng hữu cơ kết hợp VietGAP.
Nhờ khí hậu, thổ nhưỡng đặc trưng vùng Chũ, bưởi da xanh nơi đây có hương vị riêng, được thương lái đánh giá “ngon hơn bưởi miền Nam”.
Con đường làm giàu chưa bao giờ trải hoa hồng. Anh Hữu vẫn nhớ như in năm vườn bưởi ra quả quá sai, có cây lên tới 300–400 quả. Niềm vui chưa kịp trọn vẹn thì năm sau, nhiều cây kiệt sức, mất mùa. “Lúc đó mới thấm, cây cũng như người, không thể bắt làm quá sức mà bền được”, anh Hữu nói.
Từ bài học ấy, anh điều chỉnh kỹ thuật, chỉ để lại khoảng 100 quả/cây, tập trung nuôi dưỡng chất lượng thay vì số lượng. Rủi ro thiên tai cũng là thử thách lớn. Cơn bão YAGI năm ngoái đã làm rụng hơn 50 tấn quả, thiệt hại trên 2 tỷ đồng. Nhưng thay vì nản chí, anh coi đó là phép thử của bản lĩnh người nông dân làm kinh tế.
Sự kiên định với con đường nông nghiệp sạch đã mang lại “trái ngọt”. Năm 2024, Hợp tác xã Thanh Hải do anh làm Giám đốc được cấp Giấy chứng nhận VietGAP; sản phẩm bưởi da xanh Thanh Hải đạt OCOP 3 sao, trở thành thương hiệu đặc trưng của vùng Chũ. Anh nhẩm tính, năm nay, vườn bưởi nhà anh thu khoảng 300 tấn quả, đạt tổng doanh thu khoảng 6 – 7 tỷ đồng.
Khi nông nghiệp kết hợp du lịch sinh thái
Không dừng lại ở sản xuất nông nghiệp, anh Hữu tiếp tục tìm hướng nâng cao giá trị từ cây bưởi. Nhận thấy vườn cây xanh mát, cảnh quan đẹp, giao thông thuận lợi, anh mạnh dạn kết hợp làm du lịch sinh thái nông nghiệp. Năm 2021, anh đứng ra thành lập Hợp tác xã sản xuất nông nghiệp và thương mại Thanh Hải, liên kết các hộ trồng cam, bưởi trên địa bàn.
Anh đầu tư cải tạo lối đi, trồng hoa, xây dựng tiểu cảnh hồ sen, khu trải nghiệm, nhà sàn hai tầng phục vụ ăn nghỉ. Đến năm 2023, mô hình được công nhận là điểm du lịch sinh thái “Hoa Quả Sơn” – nơi du khách có thể tham quan, trải nghiệm hái bưởi, thưởng thức trái cây tại vườn, tìm hiểu quy trình sản xuất VietGAP.
“Mục tiêu của tôi là để du khách thấy nông dân bây giờ không chỉ trồng cây mà còn làm dịch vụ chuyên nghiệp, mang lại giá trị văn hóa, sinh thái cho quê hương”, anh Hữu chia sẻ. Mỗi năm, điểm du lịch đón hàng nghìn lượt khách, tạo thêm nguồn thu và việc làm ổn định cho lao động địa phương. Năm nay, trung bình điểm du lịch của anh đón hàng trăm khách đến thăm quan, trải nghiệm, ngày cao điểm lên đến hơn 2.000 người.
Từ “đồi sắn, đồi vải” năm nào, Xẻ Cũ hôm nay khoác lên mình màu xanh trù phú của những vườn bưởi VietGAP. Mô hình của anh Hữu không chỉ giúp gia đình thoát nghèo, làm giàu bền vững mà còn lan tỏa tinh thần dám nghĩ, dám làm trong cộng đồng. Trang trại tạo việc làm thường xuyên cho 8–14 lao động, thu nhập ổn định. Hằng năm, mô hình trồng bưởi của anh đón hàng chục đoàn trên khắp cả nước đến tham quan, học hỏi kinh nghiệm để tìm hướng thoát nghèo, làm giàu. Tại địa phương, anh sẵn sàng chia sẻ kinh nghiệm, kỹ thuật để bà con nông dân trồng bưởi theo hướng hữu cơ, qua đó giảm nghèo bền vững.
Tiêu biểu trong phát triển kinh tế, anh Hữu nhiều lần được tặng Bằng khen vì thành tích sản xuất – kinh doanh giỏi, giúp nhau làm giàu. Năm 2023, anh được Trung ương Hội Nông dân Việt Nam vinh danh là một trong 100 Nông dân Việt Nam xuất sắc. Đây là sự ghi nhận xứng đáng cho hành trình bền bỉ của người nông dân thuần túy bước vào nông nghiệp hiện đại.
Nhìn những quả bưởi căng tròn dưới nắng chiều, anh Hữu cười hiền: “Tôi chỉ nghĩ đơn giản, mình yêu đất, đất sẽ không phụ mình”. Có lẽ chính tình yêu ấy, cùng niềm tin và nghị lực, đã giúp anh nông dân Nguyễn Văn Hữu viết nên câu chuyện đẹp về thoát nghèo bền vững – câu chuyện của “trái ngọt” sinh ra từ mồ hôi, trí tuệ và khát vọng làm giàu chính đáng trên mảnh đất quê hương.
