Khát vọng từ những con chữ
Xóm Khuổi Bốc, xã Bảo Lạc, tỉnh Cao Bằng với 85 hộ dân, đang dần chuyển mình khởi sắc. Trong sự đổi thay ấy, Lầu A Vàng (SN 1994, dân tộc Mông) - Trưởng Ban Công tác Mặt trận, Bí thư Chi đoàn xóm Khuổi Bốc, là một trong những gương sáng về tinh thần vươn lên và trách nhiệm cộng đồng.
Sinh ra trong một gia đình đông con, tuổi thơ của anh Vàng là những chuỗi ngày nhọc nhằn. Nỗi đau mất mẹ và em út từ sớm khi cái đói, cái nghèo vẫn còn bủa vây đã hun đúc trong lòng chàng trai trẻ một quyết tâm phải học chữ, phải thoát nghèo.
Anh chia sẻ, học cái chữ có thể không giàu được, nhưng không biết chữ thì đói nghèo mãi đeo bám, không thoát được vòng luẩn quẩn là làm – đói – rồi lại làm.
Trong khi bạn bè đồng trang lứa phần lớn nghỉ học sau cấp hai để lên nương, anh Vàng chọn con đường học cái chữ. Học hết cấp 2 nội trú, anh xuống huyện cách nhà hơn 20 cây số, ở trọ và học hết cấp 3. Vì gia cảnh khó khăn, tốt nghiệp phổ thông, anh trở về bản phụ giúp bố chăm lo cho các em.
Năm 2013, khi lập gia đình, gánh nặng cơm áo lại càng đè nặng lên vai người thanh niên trẻ. Anh trăn trở: “Làm gì để vợ con có cuộc sống ấm no?”. Vàng bắt đầu từ chăn nuôi lợn, nuôi dê, nhưng vì thiếu vốn và kinh nghiệm, năng suất thấp khiến cái nghèo vẫn hoàn nghèo.
Năm 2015, khi đứa con đầu lòng mới hơn một tuổi, vợ chồng anh gửi con cho ông bà để đi làm ăn xa. Với niềm tin “đi một ngày đàng học một sàng khôn”, anh không chỉ đi để kiếm tiền mà còn để mở mang tầm mắt, gom góp kinh nghiệm làm ăn.
“Tôi sinh ra và lớn lên ở một bản làng vùng cao, nơi bao đời nay bà con chỉ quen canh tác những cây truyền thống như ngô, lúa, làm nương rẫy. Dù rất chăm chỉ, cần mẫn quanh năm, nhưng năng suất thấp, thu nhập bấp bênh, cuộc sống vẫn còn nhiều khó khăn. Trước cái nghèo vẫn đeo bám, tôi luôn trăn trở phải làm điều gì đó để thay đổi", anh Vàng chia sẻ.
Đổi đời từ cây ớt thóc
Sau gần ba năm xa nhà bươn chải, vợ chồng anh Vàng không chỉ dựng được một nếp nhà vững chãi mà còn nhạy bén với những cơ hội phát triển kinh tế, trong đó có việc ươm trồng cây ớt thóc.
Anh Vàng cho hay, trong những lần đi chợ phiên đưa hàng thuê ở Hà Giang, tình cờ thấy loại ớt thóc quả bé xíu nhưng giá cao ngất ngưởng. Điều này khiến anh trăn trở, tìm cách ươm trồng giống ớt này trên đất gia đình.
Bắt tay vào làm, anh Vàng tìm kiếm cây giống tại địa phương, giã nát lấy hạt, phơi khô rồi gieo mầm ươm giống. Loại ớt này vốn “đỏng đảnh”, không giống cây khác trồng một hai tuần là lên, ớt thóc phải mất cả tháng mới nhú mầm xanh. Những ngày đầu chưa có kinh nghiệm, anh từng nhầm tưởng cây thiếu chất là bị sâu bệnh, dẫn đến việc xử lý sai cách.
“Có những lúc tưởng chừng thất bại, nhưng tôi không bỏ cuộc. Tôi bắt đầu tìm hiểu kiến thức trên mạng internet qua điện thoại di động, mạnh dạn hỏi các thầy cô từ các đợt tập huấn để nắm vững quy trình”, anh Vàng chia sẻ.
Từ 200m2 thử nghiệm ban đầu mang về 20 triệu đồng, đến nay anh đã mở rộng quy mô lên hơn 1.000 gốc ớt. Anh dành diện tích ươm cây giống mới để thay thế kịp thời những cây năng suất thấp, giúp vườn ớt luôn ra quả ổn định. Mỗi vụ thu hoạch, anh còn tạo việc làm cho nhiều người dân trong bản với hình thức trả công theo sản lượng. Cây ớt thóc bé nhỏ đã giúp gia đình anh ấm no và nuôi con cái học hành.
Chắp cánh nghề dâu tằm bản Mông
Với vai trò Trưởng Ban Mặt trận xóm, Bí thư Chi đoàn, anh Lầu A Vàng luôn đau đáu với cái nghèo của bà con. Anh nhận thấy cây sắn tuy cho thu hoạch khá hơn ngô nhưng lại khiến đất nhanh bạc màu và tốn quá nhiều sức lao động. Anh bắt đầu tìm hướng đi bền vững hơn là trồng dâu nuôi tằm.
Anh Vàng kể, chục năm trước, mô hình trồng dâu nuôi tằm từng vào bản Khuổi Bốc, một số hộ người Mông ở bản trồng nhưng trắng tay vì thiếu kỹ thuật, kinh nghiệm. Gần đây, từ chỗ đi làm thuê trồng dâu nuôi tằm, một số hộ bắt đầu làm lại. Vì vậy, anh quyết tâm giúp bà con làm bài bản, hiệu quả hơn.
“Ban đầu cũng có người nghi ngại, nhưng tôi không nản. Tôi tập hợp thanh niên trong bản, cùng nhau đi tập huấn, vừa học lý thuyết, vừa học thực tế tại mô hình đã thành công. Chúng tôi cùng làm, cùng trao đổi, rút kinh nghiệm. Từ những luống dâu đầu tiên, những nong tằm còn bỡ ngỡ, dần dần bà con đã quen tay, hiểu nghề”, anh Vàng nói.
Anh không chỉ học qua điện thoại, mạng xã hội mà còn lặn lội đến các mô hình thành công của người Nùng ở xã bên cạnh để tham quan, học hỏi kinh nghiệm.
Anh Vàng vận động thanh niên trong bản đi làm thuê cho các hộ giỏi nghề để vừa có tiền công, vừa học được quy trình thực tế. “Phải đi làm thực tế với họ, chứ xem lý thuyết trên điện thoại không ăn thua”, anh nói.
Khi bà con bắt đầu nuôi tằm, anh Vàng trở thành người “kỹ thuật viên” tận tụy. Anh dịch các thuật ngữ kỹ thuật khó hiểu ra tiếng phổ thông, giải thích cặn kẽ cho bà con về nhiệt độ, không gian nuôi, cách bón phân cho cây dâu. Đến nay, bản Mông ở Khuổi Bốc đã có gần 30 hộ nuôi tằm phát triển mạnh mẽ.
“Đến nay, nhờ trồng dâu nuôi tằm, bản làng tôi đã khởi sắc hơn nhiều. Cuộc sống bà con ổn định hơn, đất đai được cải thiện, thanh niên có việc làm tại quê hương, không phải đi xa. Nhìn sự đổi thay ấy, tôi càng tin rằng khi bà con đồng lòng, dám học hỏi và mạnh dạn đổi mới, thì bản làng nhất định sẽ phát triển”, anh Lầu A Vàng.
Truyền lửa xoá nghèo, xây dựng bản làng
Trên hành trình góp sức thay đổi bản làng, anh Lầu A Vàng bền bĩ lan toả tinh thần vượt khó, vươn lên làm giàu, thay đổi tư duy của đồng bào. Anh nhận thấy, rào cản lớn nhất của sự phát triển không phải là đất dốc, thiếu vốn… mà là tư tưởng ỷ lại, trông chờ sự hỗ trợ của Nhà nước. Nhiều trường hợp không muốn thoát danh sách hộ nghèo để được nhận trợ cấp, con cái được hỗ trợ học hành.
Trong các cuộc họp xóm, anh Vàng thẳng thắn chất vấn: “Các bác các bá cứ nghĩ như thế thì khi nào mới giàu? Nhà người ta thoát nghèo người ta vẫn phát triển mạnh đấy thôi, có mất cái gì đâu? Bản mình khi nào mới tiến bộ nếu ai cũng muốn nghèo?”. Anh phân tích cặn kẽ về nguồn nhân lực, về diện tích đất đai để bà con thấy rằng họ hoàn toàn có khả năng vươn lên.
Không chỉ tập trung phát triển kinh tế, anh Vàng còn tuyên truyền, vận động người dân, thanh niên Khuổi Bốc chấp hành chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước; bảo đảm an ninh trật tự thôn bản.
Anh chia sẻ: “Tiền chúng ta kiếm từ mồ hôi nước mắt thì không ai cướp được. Nếu làm ăn không chính đáng, chỉ có đi ăn cơm ngục thôi”. Anh khuyến khích thanh niên đi làm để thấy xã hội phát triển, để mang kiến thức về xây dựng quê hương.
“Trong những buổi đổi công đi làm, những khi hàn huyên uống nước buổi tối với bà con, thanh niên, tôi vừa trò chuyện vừa lồng ghép thông tin tuyên truyền, khuyến khích làm kinh tế, kinh nghiệm chăn nuôi sản xuất, chấp hành pháp luật và chăm lo con cái ăn học…”, anh Vàng nói.
Dù bận rộn với công việc của xóm và mô hình kinh tế gia đình, anh Lầu A Vàng vẫn không ngừng học hỏi. Anh hy vọng một ngày không xa, tất cả bà con trong bản đều biết chữ, thanh niên mù chữ sẽ đi làm, va chạm nhiều hơn để mở mang tầm mắt.
“Bà con làng mình tuy còn lạc hậu nhưng sống rất trong sạch. Tôi chỉ mong giữ vững được sự trong sạch ấy và khơi dậy ý chí làm ăn chính đáng của mọi người”, anh Vàng tâm sự.
Câu chuyện của Lầu A Vàng là minh chứng sống động cho nghị lực của thế hệ thanh niên vùng cao không cam chịu đói nghèo, dùng tri thức để khuất phục gian khó và dùng sự tận tâm để dẫn dắt cộng đồng cùng tiến bộ.
Anh Lầu A Vàng làm Bí thư Chi đoàn từ năm 2019, tham gia công tác Mặt trận của xóm từ năm 2023. Với những đóng góp tích cực cộng đồng và phong trào thanh niên, anh Vàng đã nhận được nhiều khen thưởng; là đại biểu dự Đại hội Hội LHTN Việt Nam toàn quốc lần thứ IX, nhiệm kỳ 2024 – 2029. Mới đây, anh được T.Ư Đoàn tuyên dương Thanh niên tiêu biểu, có uy tín, tấm gương khởi nghiệp thành công ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số miền núi năm 2025.
