Ngã ba Ðồng Lộc (xã Ðồng Lộc, huyện Can Lộc, Hà Tĩnh) có vị trí quan trọng trong mạng lưới giao thông chiến lược Bắc - Nam, nơi giao điểm của đường 15 và các đường liên tỉnh. Ðây cũng là khu vực có địa hình phức tạp, hiểm yếu. Ngã ba Ðồng Lộc nằm trên một khu đồi hẹp, thuộc phạm vi các xã Ðồng Lộc, Trung Lộc, Xuân Lộc, Mỹ Lộc, Thượng Lộc, một bên là đồi trọc một bên là ruộng nước sình lầy.
Nhận rõ vị trí quan trọng của Ðồng Lộc, ngay sau khi đánh sập tất cả các cầu trên đường 1A, kẻ thù tiếp tục đánh phá đường 15A, trọng điểm từ Cống 19 (Phú Lộc) đến Khe Giao. Từ tháng 4 đến tháng 10 năm 1968, chúng đã đánh vào Ngã ba Ðồng Lộc 1.863 lần, ném gần 50.000 quả bom các loại. Bình quân mỗi tháng máy bay giặc Mỹ đánh 28 ngày, ngày đánh nhiều nhất 103 lần bay với trên 800 quả bom các loại. Trước tình hình phải giữ huyết mạch giao thông chi viện, tiếp tế cho tiền tuyến miền Nam, Tỉnh ủy, Ủy ban hành chính tỉnh Hà Tĩnh lúc đó chỉ đạo các ngành, các địa phương huy động lực lượng dồn sức cho Ðồng Lộc, điều động toàn bộ lực lượng thanh niên xung phong (TNXP) N55 - P18 gồm 7 đại đội vào trấn giữ.
Tại chiến trường Ðồng Lộc, trong tháng 5/1968, các lực lượng của ta đã bắn rơi 14 máy bay Mỹ, rà phá hàng nghìn quả bom, góp 974.240 ngày công để thông tuyến. Trong suốt 300 ngày đêm khốc liệt nhất của cuộc chiến, hơn 16.000 người đã bám trụ, chiến đấu kiên cường. Có 465 cán bộ, chiến sỹ thuộc lực lượng TNXP, giao thông vận tải, dân quân tự vệ, nhân dân Ðồng Lộc và đơn vị Pháo cao xạ 210 đã anh dũng hy sinh.
Hơn bốn trăm nghìn đoàn viên tìm hiểu 50 năm Chiến thắng Ðồng Lộc
Vào lúc 16h ngày 24/7/1968, tiểu đội 4 được lệnh ra trọng điểm ở khu vực địch vừa thả bom để san lấp hố bom, sửa chữa đường, củng cố hầm trú ẩn ở đoạn đường độc đạo cách Ngã ba Ðồng Lộc vào phía Nam khoảng hơn 300m. Tốp 10 cô gái ra đến hiện trường, nhanh chóng triển khai công việc. Bỗng một tốp máy bay phản lực từ hướng Bắc vào Nam vượt qua trọng điểm. Máy bay đi qua, các cô tiếp tục làm việc. Bất ngờ, tốp máy bay quay lại thả loạt bom trúng đội hình, 10 cô gái trẻ đã hy sinh khi tuổi đời còn rất trẻ, gồm: Võ Thị Tần (24 tuổi), Hồ Thị Cúc (24 tuổi), Nguyễn Thị Nhỏ (24 tuổi), Dương Thị Xuân (21 tuổi), Võ Thị Hợi (20 tuổi), Nguyễn Thị Xuân (20 tuổi), Hà Thị Xanh (20 tuổi), Trần Thị Hường (19 tuổi), Trần Thị Rạng (18 tuổi) và Võ Thị Hà (17 tuổi).
Ðể tri ân công lao to lớn của đồng bào, chiến sĩ và 10 nữ liệt sỹ TNXP hy sinh tại Ngã ba Ðồng Lộc trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, những ngày này tại Hà Tĩnh đang diễn ra nhiều hoạt động ý nghĩa, thiết thực. Cụ thể, trùng tu, tôn tạo, xây dựng các hạng mục công trình tại Khu di tích Ngã ba Ðồng Lộc; thi tìm hiểu về 50 năm Chiến thắng Ðồng Lộc trong học sinh, sinh viên toàn tỉnh; gặp mặt cựu TNXP tiêu biểu; thăm hỏi, tặng quà các gia đình thương binh, liệt sỹ, thân nhân 10 nữ liệt sỹ TNXP; tổ chức Lễ cầu siêu cho các liệt sỹ TNXP toàn quốc, các liệt sỹ hy sinh tại Ngã ba Ðồng Lộc; khánh thành Ðền thờ Ngã ba Ðồng Lộc; thắp nến tri ân; chương trình nghệ thuật và Lễ kỷ niệm 50 năm chiến thắng Ðồng Lộc.
Cuộc thi “Tìm hiểu 50 năm Chiến thắng Ðồng Lộc” do Tỉnh Ðoàn Hà Tĩnh phối hợp với Sở GD&ÐT, Viễn thông Hà Tĩnh thu hút 407.041 đoàn viên, học sinh, sinh viên toàn tỉnh tham gia. Các tổ chức, cá nhân đã đăng ký hỗ trợ xây dựng mới gần 300 căn nhà cho các gia đình cựu TNXP, chính sách, người có công.
Ðể khắc sâu chiến tích anh hùng vẻ vang của 10 nữ liệt sỹ TNXP hy sinh tại Ngã ba Ðồng Lộc, ngày 7/6/1972, Quốc hội và Chính phủ đã truy tặng danh hiệu Anh hùng Lao động cho 10 cô gái đã hy sinh.
