“Thuốc lá lậu tràn vào”
Ngày 18/3, tại Hội thảo Tham vấn hoàn thiện Dự thảo Luật TTĐB do VCCI tổ chức, ông Nguyễn Chí Nhân, Tổng Thư ký Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam, dự thảo đề xuất hai phương án đánh thuế tuyệt đối đối với thuốc lá. Phương án 1 áp thuế 2.000 đồng/bao vào năm 2026, mỗi năm tăng 2.000 đồng/bao cho đến 2030 đạt 10.000 đồng/bao. Phương án 2 cao hơn, bắt đầu ở mức 5.000 đồng/bao năm 2026 và tăng thêm 1.000 đồng/bao mỗi năm.
"Nếu không có lộ trình phù hợp, ngành thuốc lá trong nước sẽ rơi vào khủng hoảng. Nhiều doanh nghiệp có thể phá sản vì mức thuế tăng quá cao so với trước đây, đặc biệt khi xét đến bối cảnh thị trường hiện tại", ông Nhân nhấn mạnh.
Thực tế, mức thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá tại Việt Nam đã tăng dần trong giai đoạn trước: từ 65% (năm 2015) lên 70% (năm 2016) và 75% từ năm 2019 đến nay. Sự điều chỉnh này theo hướng ổn định, mỗi lần tăng khoảng 5%. Tuy nhiên, nếu áp dụng mức thuế mới, giá bán lẻ thuốc lá sẽ tăng mạnh, dẫn đến sự suy giảm đáng kể trong tiêu thụ thuốc lá hợp pháp và ảnh hưởng đến thu ngân sách.
 |
Ông Nguyễn Chí Nhân, Tổng Thư ký Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam (VTA) phát biểu tại hội thảo. |
Theo các chuyên gia, mối quan hệ giữa tăng thuế và thuốc lá nhập lậu là một vấn đề nhức nhối. Ông Nhân dẫn chứng: "Khi thuế TTĐB tăng mạnh, thuốc lá nhập lậu sẽ tràn vào thị trường. Điều này đã được chứng minh tại nhiều quốc gia như Úc, Malaysia, Indonesia, nơi lượng thuốc lá nhập lậu tăng gấp 2-3 lần sau khi thuế tăng mạnh."
Tại Việt Nam, thuốc lá nhập lậu đã là vấn đề tồn tại nhiều năm, đặc biệt tại các khu vực biên giới. Khi thuế tăng cao, chênh lệch giá giữa thuốc lá hợp pháp và thuốc lá lậu ngày càng lớn, tạo điều kiện để thị trường chợ đen phát triển mạnh mẽ. Dự báo từ Viện Chiến lược và Chính sách tài chính cho thấy, nếu áp dụng phương án 2 của dự thảo, đến năm 2030, thuốc lá hợp pháp có thể giảm từ 30% đến 43%, trong khi tỷ lệ người hút chuyển sang thuốc lá lậu có thể lên tới 70%, khiến ngân sách nhà nước thất thu từ 10,9 nghìn tỷ đến 20,7 nghìn tỷ đồng.
Lo ngại việc làm cho hàng chục nghìn lao động
Tác động của việc tăng thuế không chỉ dừng lại ở doanh nghiệp mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến hàng chục nghìn lao động trong chuỗi sản xuất thuốc lá. Theo bà Vũ Lan Hương, Phó Giám đốc Công ty Thuốc lá Thăng Long, doanh nghiệp này hiện đang tạo việc làm cho 2.700 lao động trực tiếp và hàng chục nghìn lao động gián tiếp.
 |
Bà Vũ Lan Hương, Phó Giám đốc Công ty Thuốc lá Thăng Long phát biểu tại hội thảo. |
"Chúng tôi xin thể hiện rõ quan điểm ủng hộ chủ trương tăng thuế tiêu thụ đặc biệt để giảm lượng tiêu thụ thuốc lá. Tuy nhiên mức tăng cần có lộ trình hợp lý để tránh gây "sốc" cho doanh nghiệp và người lao động. Nếu thuế tăng quá nhanh, hàng nghìn công nhân sẽ mất việc, kéo theo hệ lụy xã hội nghiêm trọng," bà Hương cho biết.
Không chỉ ảnh hưởng đến lao động trực tiếp, ngành thuốc lá còn liên quan đến hơn 90.000 nông dân trồng cây thuốc lá trên khắp cả nước. Việc giảm sản lượng đồng nghĩa với diện tích trồng bị thu hẹp, gây khó khăn cho người nông dân ở các vùng sâu, vùng xa.
Tại hội thảo, ông Nguyễn Chí Nhân đề nghị xem xét các nội dung liên quan đến thực trạng những đóng góp của ngành thuốc lá Việt Nam đối với ngân sách nhà nước và xoá đói giảm nghèo ở các vùng sâu vùng xa. Xem xét thấu đáo quan hệ giữa việc tăng thuế "sốc" với với việc tăng "sốc" thuốc lá nhập lậu.
 |
Hội thảo Tham vấn hoàn thiện Dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt. |
Trước những lo ngại trên, Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam đã đề xuất phương án tăng thuế có lộ trình phù hợp hơn. Cụ thể, mức thuế tuyệt đối sẽ là 2.000 đồng/bao vào năm 2026, sau đó mỗi hai năm tăng thêm 2.000 đồng/bao, đến năm 2030 đạt 6.000 đồng/bao.
Theo bà Hương, "Phương án này sẽ giúp doanh nghiệp có thời gian điều chỉnh chiến lược kinh doanh, giảm thiểu nguy cơ phá sản, đồng thời tránh tác động tiêu cực đến người lao động và ngành nông nghiệp."
Với mục tiêu vừa giảm tiêu thụ thuốc lá, vừa đảm bảo nguồn thu ngân sách và duy trì ổn định thị trường, các doanh nghiệp mong muốn Chính phủ và Quốc hội xem xét một lộ trình điều chỉnh hợp lý để tránh những tác động tiêu cực không mong muốn.
