Người cao tuổi - nhóm đối tượng dễ tổn thương
Theo PGS.TS.BS. Đỗ Duy Cường - Viện trưởng Viện Y học Nhiệt đới, Bệnh viện Bạch Mai, gần 2/3 người Việt Nam từ 60 tuổi trở lên đang sống chung với ít nhất một bệnh lý mạn tính và gần một nửa trong số họ có nhiều bệnh nền cùng lúc. “Lão hóa khiến hệ thống miễn dịch của người già suy yếu rõ rệt, làm giảm khả năng đáp ứng với các tác nhân gây bệnh truyền nhiễm và cả hiệu quả vắc xin nếu không có chiến lược tiêm chủng phù hợp”, PGS. TS Cường nhấn mạnh.
Bên cạnh đó, ông cho biết người cao tuổi mắc các bệnh lý nền như đái tháo đường, bệnh tim mạch, phổi tắc nghẽn mạn tính… có nguy cơ cao hơn từ 30-70% bị biến chứng nặng hoặc tử vong nếu nhiễm các bệnh như cúm, zona, viêm phổi do phế cầu hoặc COVID-19.
Bệnh zona: “Sát thủ thầm lặng” ở người lớn tuổi
PGS.TS.BS. Phạm Quang Thái - Phó trưởng khoa Kiểm soát bệnh truyền nhiễm, Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương cảnh báo: “Cứ 3 người sẽ có 1 người mắc bệnh zona trong đời. Trong đó, phần lớn ca bệnh xảy ra sau tuổi 50 và càng cao tuổi, nguy cơ biến chứng như đau thần kinh sau zona (PHN), viêm giác mạc, đột quỵ... càng tăng.”
Báo cáo của PGS. TS Thái cho thấy, tại Việt Nam ước tính mỗi năm có hơn 1,8 triệu ca bệnh zona ở người từ 50 tuổi trở lên, với hơn 379.000 trường hợp phát triển biến chứng đau dây thần kinh kéo dài. “Nhiều bệnh nhân phải sống chung với những cơn đau dữ dội kéo dài hàng tháng, ảnh hưởng nghiêm trọng tới giấc ngủ, sinh hoạt và chất lượng sống” - ông nhấn mạnh.
Vắc xin: Giải pháp chủ động, bền vững và hiệu quả
Các chuyên gia đều thống nhất rằng tiêm phòng là giải pháp chủ động giúp người cao tuổi phòng ngừa bệnh tật, giảm nhập viện, và nâng cao chất lượng sống. RZV - vắc xin zona tái tổ hợp đã chứng minh hiệu lực lên đến 97% trong ngăn ngừa bệnh zona ở người từ 50 tuổi trở lên và 91 - 93% trong dự phòng biến chứng PHN, kể cả với bệnh nhân có bệnh nền.
Theo PGS. TS Cường, “Tiêm phòng không chỉ bảo vệ khỏi một căn bệnh cụ thể mà còn góp phần ổn định bệnh lý nền vốn đã mong manh ở người cao tuổi. Ví dụ, bệnh nhân tiểu đường sau khi mắc zona có thể bị mất kiểm soát đường huyết, trong khi bệnh nhân COPD dễ lên cơn cấp và giảm chức năng hô hấp nhanh chóng.”
Tiêm chủng cho người cao tuổi không đơn thuần là bảo vệ khỏi những căn bệnh truyền nhiễm, mà còn là chìa khóa duy trì chất lượng sống, giảm gánh nặng điều trị và hỗ trợ ổn định bệnh nền. Đây là chiến lược y tế dự phòng cần được ưu tiên trong bối cảnh già hóa dân số tại Việt Nam và toàn cầu.
PGS. TS Thái nhận định: “Tiêm chủng không phải là đặc quyền của trẻ nhỏ. Đó là quyền lợi suốt đời của mỗi người dân, đặc biệt là nhóm người dễ bị tổn thương như người cao tuổi có bệnh lý nền. Chăm sóc sức khỏe toàn diện không thể thiếu đi lá chắn vắc xin.”
Đồng quan điểm đó, PGS.TS.BS. Đỗ Duy Cường cũng nhấn mạnh: “Chăm sóc sức khỏe toàn diện cho người cao tuổi không thể tách rời tiêm chủng. Vắc xin là khoản đầu tư nhỏ mang lại lợi ích sức khỏe to lớn. Nói cách khác, tiêm vắc xin là món quà ý nghĩa con cái dành cho cha mẹ và bố mẹ dành cho con trẻ và là một chiến lược chăm sóc toàn diện, văn minh”.
Các bệnh hay gặp ở người cao tuổi
Bệnh hệ thần kinh trung ương
Người cao tuổi có nhiều thay đổi ở hệ thần kinh trung ương như giảm trọng lượng của não, tỷ trọng của chất trắng và chất xám thay đổi, tổng lượng neuron giảm mạnh và số lượng mảng lão hóa tăng lên. Do đó, người cao tuổi thường chậm chạp, kém minh mẫn, suy giảm trí nhớ.
Một số bệnh lý thường gặp ở hệ thần kinh trung ương đó là sa sút trí tuệ, parkinson, alzheimer,... Tuy nhiên, sa sút trí tuệ là bệnh lý của hệ nhận thức vì một số người già họ vẫn minh mẫn. Để duy trì trí tuệ minh mẫn, người già được khuyến khích tham gia các hoạt động nhận thức ví dụ như chơi các trò chơi hay một khóa học ngắn hạn,...
Bệnh tim mạch
Quả tim của người cao tuổi thường to hơn và chiếm một thể tích lớn trong lồng ngực. Lúc này hệ thống các nút xoang, phát xung điện điều chỉnh nhịp tim cũng bị ảnh hưởng bởi những biến đổi giải phẫu. Các van tim bị calci hóa và trở nên xơ cứng, dẫn tới ngăn cản khả năng đóng khít và gây ra bệnh lý về van tim.
Những bệnh về hệ tim mạch thường gặp như bệnh xơ vữa động mạch, tăng huyết áp, thiểu năng mạch vành, các bệnh van tim như hở van hai lá, van ba lá,...
Ngoài ra những bệnh này thường thấy ở những người béo phì, nghiện rượu bia,...
Để ngăn ngừa lão hóa và có một trái tim khỏe mạnh, người cao tuổi cần luyện tập thể dục thường xuyên và thăm khám định kỳ để chẩn đoán sớm những biến đổi bệnh lý.
Bệnh hệ hô hấp
Bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính là một trong những bệnh rất hay gặp ở những người cao tuổi, đặc biệt là người có tiền sử hút thuốc lào, thuốc lá,... hay những người sống trong tình trạng thiếu dưỡng khí như khói bếp, ô nhiễm không khí, nhà cửa chật hẹp, thiếu ánh sáng,...
Ngoài ra còn một số bệnh hệ hô hấp thường gặp như: viêm phế quản mạn tính, hen phế quản, viêm phổi, giãn phế quản,...
Bệnh hệ tiêu hóa
Người cao tuổi thường gặp khó khăn trong việc nhai, nuốt thức ăn do viêm lợi, rụng răng và các bệnh quanh răng. Người già phải nhai lâu hơn và ăn chậm do giảm nhu động thực quản và làm chậm quá trình vận chuyển thức ăn qua ống tiêu hóa. Giảm nhu động ruột và giảm tiết dịch dạ dày dẫn tới giảm hấp thu chất dinh dưỡng.
Do đó, táo bón là vấn đề thường gặp nhất ở người cao tuổi. Táo bón thường mãn tính và ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe của người già. Nếu tình trạng táo bón kéo dài mà không được điều trị sẽ dẫn tới bệnh trĩ, thậm chí có thể đe dọa đến tính mạng. Uống đủ nước, duy trì chế độ ăn đủ thành phần và tập thể dục sẽ cải thiện tình trạng táo bón và đem lại hiệu quả nhanh.
Viêm đại tràng mãn tính, viêm loét dạ dày - tá tràng, hay trào ngược dạ dày thực quản cũng là một trong những bệnh phổ biến ở người cao tuổi, thường gây khó chịu, ăn không ngon và ngủ kém.
Bệnh hệ tiết niệu
Thận là cơ quan đảm nhiệm chức năng cô đặc nước tiểu và loại trừ các sản phẩm chuyển hóa. Ở người cao tuổi, trương lực cơ và khối lượng bàng quang giảm, do đó người già thường mắc chứng són tiểu, tiểu dắt,... đặc biệt là vào ban đêm, gây ra nhiều phiền toái.
Bệnh hệ sinh dục
Người cao tuổi thường không được quan tâm đến những thay đổi trong hệ sinh dục - sinh sản, do quan niệm người già ít hoặc không còn ham muốn tình dục. Hơn nữa, đây là vấn đề tế nhị nên những đánh giá về thay đổi sinh lý thường mắc sai lầm. Do đó, rất nhiều những bệnh lý hệ sinh dục mà người cao tuổi hay gặp phải như: ung thư phụ khoa, yếu sinh lý, teo buồng trứng,... Ngoài ra, một số bệnh khác như u xơ tiền liệt tuyến, ung thư tuyến tiền liệt là bệnh phổ biến ở nam giới.
Bệnh xương khớp
Thoái hóa khớp đốt sống lưng, khớp gối, đau xương, khớp là những bệnh phổ biến ở người cao tuổi. Đối với nam giới hay gặp nhất là bệnh gút, khiến cho người bệnh đau đớn, buồn chán và lo lắng, nhất là khi thời tiết thay đổi.
Bệnh xương khớp ở người cao tuổi thường ảnh hưởng lớn đến chức năng sống, giảm hoạt động, dẫn tới giảm khối lượng xương, cơ và tăng nguy cơ gãy xương. Do đó, người cao tuổi được khuyến khích tham gia luyện tập để giúp chậm lại quá trình lão hóa ví dụ như: khiêu vũ, tập dưỡng sinh,...
Người cao tuổi các hệ cơ quan đã trải qua những thay đổi nhất định và những biến đổi này thường dẫn tới nguy cơ tiến triển thành bệnh lý. Do đó, người cao tuổi cần được thăm khám định kỳ nhằm phát hiện kịp thời những thay đổi sinh lý để được can thiệp kịp thời, tránh dẫn tới hậu quả nghiêm trọng.
