Đây là những cảnh báo được đưa ra tại Hội thảo cung cấp thông tin về tăng cường thực thi Nghị quyết của Quốc hội về cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, do Cục Báo chí (Bộ VH-TT&DL) tổ chức chiều 1/12.
Cần lệnh cấm mạnh mẽ
Phát biểu tại hội thảo, ông Đặng Khắc Lợi, Phó Cục trưởng Cục Báo chí nhấn mạnh thuốc lá là một trong những nguyên nhân chính gây bệnh không lây nhiễm, lấy đi hàng triệu sinh mạng mỗi năm. Bên cạnh thuốc lá truyền thống, các sản phẩm thuốc lá điện tử và nung nóng đang nổi lên như một mối đe dọa với sức khỏe giới trẻ.
Theo báo cáo của Bộ Y tế, tỉ lệ học sinh sử dụng thuốc lá điện tử tăng nhanh chỉ trong vài năm. Ở nhóm tuổi 13 -17, tỉ lệ này tăng từ 2,6% năm 2019 lên 8,2% năm 2023. Ở nhóm 13 - 15 tuổi, tỉ lệ sử dụng đã tăng hơn gấp đôi chỉ sau một năm, từ 3,5% (năm 2022) lên 8% (năm 2023). Những con số này cho thấy mức độ lan rộng và sự hấp dẫn nguy hiểm của các sản phẩm này đối với thanh thiếu niên.
Các nghiên cứu quốc tế cũng đưa ra cảnh báo rõ ràng. TS. Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc (Bệnh viện Bạch Mai) dẫn phân tích tổng hợp từ hơn 6.600 nghiên cứu ở thanh thiếu niên cho thấy hút thuốc lá điện tử làm tăng nguy cơ bắt đầu hút thuốc lá truyền thống. Ở độ tuổi 14, việc dùng thuốc lá điện tử làm tăng khả năng trở thành người hút thuốc lá thường xuyên ở tuổi 17.
Cùng với đó, các hóa chất trong hơi thuốc lá điện tử có số lượng lớn, trong đó nhiều chất chưa từng được y học biết đến hoặc dự đoán được độc tính. Tại Trung tâm Chống độc, đã xuất hiện nhiều ca ngộ độc mới, một số trường hợp nặng liên quan việc sử dụng thuốc lá điện tử. Từ thực tế lâm sàng, TS Nguyên khẳng định Việt Nam cần “ngay lập tức” cấm lưu hành thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và các sản phẩm mới tương tự.
Ngày 30/11/2024, tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết 173/2024/QH15, chính thức cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, vận chuyển và sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng từ năm 2025.
Trưởng đại diện của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tại Việt Nam - TS Angela Pratt chia sẻ, kể từ khi Quốc hội bỏ phiếu thông qua lệnh cấm cách đây một năm, Việt Nam đã được cộng đồng quốc tế ghi nhận về vai trò tiên phong trong việc cấm các sản phẩm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng. Đây là quyết định có ý nghĩa rất lớn đối với sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là trong việc bảo vệ sức khỏe và tương lai của thế hệ trẻ.
Đáng chú ý, theo báo cáo từ Bệnh viện Bạch Mai được WHO trích dẫn, số ca cấp cứu liên quan thuốc lá điện tử, đặc biệt ở giới trẻ đã giảm gần 70% chỉ trong 10 tháng sau khi lệnh cấm được thông qua.
WHO khuyến nghị Việt Nam không cho phép bất kì hình thức sản xuất thuốc lá điện tử hoặc thuốc lá nung nóng dù chỉ để xuất khẩu, nhằm tránh nguy cơ buôn lậu, rò rỉ vào nội địa và tạo gánh nặng kiểm soát.
Tăng cường vai trò của báo chí và giải pháp để Nghị quyết đi vào cuộc sống
Dù Nghị quyết đã ban hành, thách thức lớn nhất hiện nay là công tác thực thi. Theo ông Đặng Khắc Lợi, báo chí và truyền thông đóng vai trò then chốt trong việc cung cấp thông tin khoa học, phản bác tin giả và phơi bày các chiêu trò quảng cáo, kinh doanh trái phép, từ đó tạo đồng thuận xã hội và nâng cao nhận thức của người dân.
Ông cho rằng, việc thuốc lá điện tử được biến hóa thành các thiết bị công nghệ, lan truyền trên mạng xã hội với tốc độ cao cùng những tuyên bố sai lệch như “ít hại”, “sản phẩm công nghệ”, “hợp thời trang”, khiến giới trẻ dễ bị thu hút và nhầm tưởng về mức độ an toàn. Trong bối cảnh đó, báo chí cần tiếp tục là lực lượng xung kích trong bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
Tại hội thảo, các đại biểu của WHO, Vụ Pháp chế (Bộ Y tế), Trung tâm Chống độc và các chuyên gia đã trình bày những bằng chứng khoa học, khoảng trống pháp lí và khuyến nghị chính sách. Trong đó, TS. Ulysses Dorotheo, Giám đốc Điều hành SEATCA nhấn mạnh cần tăng cường giám sát, công khai các tổ chức có liên hệ hoặc nhận tài trợ từ ngành công nghiệp thuốc lá, đồng thời xây dựng chiến dịch truyền thông mạnh mẽ, dựa trên bằng chứng để phản bác các luận điệu đánh lạc hướng.
Các chuyên gia cũng kêu gọi huy động sự tham gia của nhóm y tế, tổ chức xã hội dân sự, thanh thiếu niên trong giám sát thị trường; thiết lập hệ thống báo cáo vi phạm; áp dụng mức xử phạt đủ sức răn đe và tăng cường phối hợp liên ngành theo Điều 5.3 của WHO FCTC.
Hội thảo kết thúc với kì vọng tạo nguồn thông tin hữu ích cho đội ngũ báo chí, góp phần đưa Nghị quyết 173 vào thực tiễn đời sống, bảo vệ thế hệ trẻ khỏi các sản phẩm gây nghiện nguy hiểm đang thay đổi hình thức và lan truyền ngày càng tinh vi.
