Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long - Hà Nội phối hợp với Viện Khảo cổ học (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) tổ chức Hội thảo khoa học Báo cáo sơ bộ kết quả khai quật thăm dò khu vực Chính điện Kính Thiên năm 2025 vào ngày 29/12 tại Hà Nội.
Theo đó, cuộc khai quật khảo cổ tại khu vực nền điện Kính Thiên thuộc trục Trung tâm, Thăng Long - Hà Nội với tổng diện tích 580 m2. Vị trí hố khai quật nằm dưới nền của tòa nhà Pháo binh được hạ giải để có mặt bằng khai quật.
Các chuyên gia khảo cổ học khẳng định cuộc khai quật khảo cổ học tại khu vực nền điện Kính Thiên năm 2025 đã đem lại nhiều nhận thức mới. Đặc biệt, cuộc khai quật đã làm sáng tỏ quy mô và nền móng kiến trúc Chính điện Kính Thiên thời Lê, điện Long Thiên thời Nguyễn và lần đầu tiên phát hiện dấu tích văn hóa thời Lý, Trần, Tiền Thăng Long ở đây.
Cụ thể, địa tầng khu vực khai quật hiện tại dày 6 m, bao gồm 6 lớp văn hóa, kéo dài từ thời Tiền Thăng Long (thế kỷ 7-10) đến thời hiện đại (thế kỷ 19-20), trong đó lớp văn hóa thời Lê dày nhất gần 3m gồm lớp Lê sơ và Lê Trung hưng tiếp nối nhau.
PGS.TS Tống Trung Tín - Chủ tịch Hội Khảo cổ học Việt Nam - cho biết kết quả khai quật cho thấy, cột điện khu trung tâm Chính điện Kính Thiên lên tới 15-18 m2, bằng diện tích một ngôi nhà cấp 4. Kích thước móng cột rất trật tự. Gian quan trọng nhất có móng cột lớn nhất, diện tích móng cột nhỏ dần đi theo các gian di tích trong quần thể trung tâm Hoàng thành.
Theo đó, nền điện Kính Thiên được chính sử ghi chép là nền đắp hoàn toàn nhân tạo, toàn bộ mặt bằng của khu vực này được đắp đầm quy chuẩn bao gồm đất sét và các vật liệu vỡ. Sau đó mới quy hoạch các vị trí móng cột rõ ràng và đầy đủ nhất là móng cột điện Kính Thiên thời Lê Trung hưng.
Hệ thống các móng cột thời này bao gồm 2 loại móng là móng đơn và móng kép. Trong đó, các móng đơn có kích thước từ 2,8-3,5x2,5-3,5 m, các móng kép có kích thước 5,4-6,1x2,7-3 m được tạo bởi 81 lớp đầm, dày 4 m. Đây là loại móng cột có kích thước lớn nhất trong lịch sử móng cột kiến trúc Việt Nam.
Đặc biệt, hệ thống các móng đơn này đều được phân bố trong lòng của kiến trúc, trong khi hệ thống các móng kép chủ yếu được phân bố ở rìa bên ngoài. Dựa trên hệ thống móng đã xuất lộ, tạm thời có thể khẳng định giới hạn theo chiều đông - tây của điện Kính Thiên bao gồm 9 gian. Giới hạn theo chiều bắc - nam vẫn cần tiếp tục nghiên cứu để khẳng định chính xác mặt bằng quy hoạch của điện Kính Thiên thời Lê.
Ban tổ chức phát hiện một viên gạch còn rõ chữ, cho thấy, các đơn vị trong Quân đội xưa tham gia đóng gạch để xây điện Kính Thiên. Viên gạch khai quật được lần này còn ghi rõ, gạch được sản xuất năm 1466 - thời Lê Sơ.
Bên cạnh đó, các nhà khảo cổ học phát hiện dấu tích điện Long Thiên thời Nguyễn hoàn toàn trùng khớp với giới hạn đông - tây của tòa nhà Pháo binh thời Pháp thuộc. Hệ thống móng cột và cống thoát nước đã phát lộ cho phép khẳng định điện Long Thiên được vua Gia Long cho xây dựng theo kiến trúc đặc trưng của triều Nguyễn là trùng thiềm điệp ốc với 2 tòa nhà là tiền điện và chính điện được đặt chung trên cùng một nền móng và kết nối với nhau bằng gian thừa lưu.
Những phát lộ được công bố năm 2025 còn là những minh chứng cho tầm quan trọng và vị trí thiêng liêng bậc nhất của nền điện Kính Thiên đối với lịch sử - văn hóa Thăng Long nói riêng, Đại Việt nói chung trong tiến trình lịch sử văn hóa hàng nghìn năm của dân tộc. Những phát hiện này cũng là cơ sở khoa học, góp phần quyết định chiến lược phục dựng Chính điện Kính Thiên và không gian Chính điện Kính Thiên thời Lê.