“Không gian mờ” của hoạt động mại dâm
Theo báo cáo của Bộ Y tế tại Chương trình phòng, chống mại dâm giai đoạn 2021-2025 và xây dựng Chương trình phòng, chống giai đoạn 2026 - 2035, hiện cả nước hiện có khoảng 100 nghìn cơ sở kinh doanh dịch vụ dễ bị lợi dụng để hoạt động mại dâm (như karaoke, vũ trường, quán bar, massage, khách sạn, nhà nghỉ, cơ sở spa, cắt tóc, gội đầu, quán cà phê trá hình...).
Trong đó, qua kiểm tra hằng năm, có khoảng 2-3% cơ sở bị phát hiện có dấu hiệu vi phạm hoặc nghi vấn liên quan đến hoạt động mại dâm. Sự phát triển nhanh về số lượng cơ sở dịch vụ, đặc biệt tại khu đô thị, khu công nghiệp, khu du lịch, cùng với việc quản lý chủ yếu ở cấp cơ sở, lực lượng mỏng và kiêm nhiệm, khiến công tác kiểm soát ngày càng khó khăn.
Thực tế cho thấy, phần lớn hoạt động mại dâm hiện nay diễn ra âm thầm, phân tán, mang tính tạm thời hoặc trá hình, nằm ngoài phạm vi kiểm soát của cơ quan chức năng.
Từ góc độ xã hội học, TS. Nguyễn Đỗ Hương Giang - Phó Giám đốc Trung tâm Tuyển sinh và Truyền thông, Trường ĐH Nông Lâm - Đại học Thái Nguyên cho rằng, trong thực tế, mại dâm không hề giảm đi mà đang thay đổi hình thức tồn tại từ công khai sang ẩn, từ tập trung sang phân tán, từ không gian đường phố sang không gian dịch vụ và không gian số.
Các số liệu hành chính chỉ ghi nhận những trường hợp bị phát hiện, xử lý, tức là phần nổi của hiện tượng. "Tôi nhìn nhận mại dâm hiện nay như một hiện tượng thích nghi với quá trình đô thị hóa và bùng nổ kinh tế dịch vụ. Các loại hình karaoke, massage, spa, quán bar, club… vừa đáp ứng nhu cầu giải trí hợp pháp, vừa vô tình tạo ra những “không gian mờ”, nơi mại dâm có thể tồn tại dưới dạng trá hình.
"Nói cách khác, mại dâm hiện nay không tồn tại tách rời, mà đan xen và thích nghi với nền kinh tế dịch vụ đô thị, tận dụng chính sự phân mảnh và khó kiểm soát của không gian đô thị hiện đại. Có thể nhận thấy mại dâm như một hiện tượng “ký sinh xã hội” trong các không gian dịch vụ hợp pháp", TS. Hương Giang nói.
Xây dựng không gian hỗ trợ thân thiện cho người trẻ
Từ các nghiên cứu thực địa, chuyên gia cho rằng, phần lớn người bán dâm hiện nay thuộc các nhóm lao động di cư, việc làm không ổn định, thu nhập thấp và rất hạn chế trong tiếp cận an sinh xã hội.
Quá trình đô thị hóa, chuyển dịch cơ cấu kinh tế - xã hội đã thu hút lao động các lứa tuổi, các vùng miền, các dân tộc từ nông thôn ra thành phố, nhưng không đồng thời cung cấp đủ việc làm bền vững và các dịch vụ xã hội tương ứng.
Trong bối cảnh đó, một bộ phận người lao động, đặc biệt là phụ nữ trẻ, buộc phải lựa chọn những sinh kế rủi ro để tồn tại, trong đó có hoạt động mại dâm. Vì vậy, việc áp dụng các biện pháp hạn chế, phòng ngừa, giảm hại (truyền thông thay đổi hành vi), hỗ trợ cộng đồng là rất cần thiết. Cần có những quy định, chính sách thật rõ ràng để phân biệt tệ nạn và tội phạm trong hoạt động mại dâm.
Cụ thể, giải pháp cần chuyển từ tư duy “truy quét điểm nóng” sang quản trị rủi ro xã hội, tăng cường phối hợp liên ngành, giám sát theo chuỗi dịch vụ, ứng dụng công nghệ thông tin và dữ liệu lớn, đồng thời nâng cao năng lực quản lý ở cấp cơ sở thay vì chỉ dựa vào biện pháp hành chính.
Sau đó, hoạt động tuyên truyền cần được triển khai thường xuyên, đa dạng, phù hợp với từng nhóm đối tượng, từ người dân, chủ cơ sở kinh doanh dịch vụ đến học sinh, sinh viên và cán bộ làm công tác phòng, chống tệ nạn xã hội. Thông qua truyền thông, nhận thức, vai trò và trách nhiệm của cộng đồng trong phòng, chống mại dâm từng bước được nâng lên, góp phần tạo sự đồng thuận xã hội.
"Điều đặc biệt phải lưu tâm là tiến hành triển khai các mô hình hỗ trợ tại cộng đồng, tập trung vào tư vấn tâm lý, y tế, pháp lý, dạy nghề, tạo việc làm và giúp người bán dâm ổn định cuộc sống. Cách tiếp cận này không chỉ góp phần giảm tái phạm mà còn thể hiện tính nhân văn, phù hợp với mục tiêu an sinh xã hội và phát triển bền vững", TS. Hương Giang nói.
Đối với người trẻ, nữ chuyên gia cho rằng, cần được cung cấp kiến thức đầy đủ về sức khỏe sinh sản, sức khỏe tâm thần, pháp luật và kỹ năng nhận diện rủi ro trong môi trường số và đời sống đô thị. Giáo dục giới tính và kỹ năng sống phải đi vào tình huống thực tế, giúp người trẻ hiểu rõ ranh giới giữa lựa chọn cá nhân, hành vi rủi ro và vi phạm pháp luật.
Mở rộng cơ hội sinh kế an toàn và bền vững, đẩy mạnh đào tạo nghề linh hoạt, kết nối việc làm, hỗ trợ khởi nghiệp nhỏ cho thanh niên di cư, thanh niên hoàn cảnh khó khăn. Xây dựng các không gian hỗ trợ thân thiện cho người trẻ, phát triển các mô hình tư vấn cộng đồng, trung tâm công tác xã hội, đường dây hỗ trợ dành riêng cho thanh niên có nguy cơ cao.
Người trẻ cũng cần được tạo điều kiện tham gia giám sát cộng đồng, phản biện xã hội và đóng góp ý kiến cho các chính sách liên quan đến an sinh và bình đẳng giới. Khi được trao vai trò và tiếng nói, người trẻ sẽ chủ động hơn trong phòng ngừa rủi ro cho bản thân và cộng đồng.
Theo Cục Cảnh sát hình sự, Bộ Công an, tình hình hoạt động mại dâm lợi dụng không gian mạng hiện nay diễn biến phức tạp, các đối tượng thông qua các trang mạng xã hội, diễn đàn, nhóm kín để trao đổi thông tin thoả thuận mua, bán dâm, môi giới mại dâm. Trong đó xuất hiện các thủ đoạn mới như thanh toán bằng tiền ảo, các hình thức trung gian thanh toán hoặc nạp tiền qua các đại lý game online.
Do vậy, cần chủ động, phối hợp các đơn vị chức năng, cơ quan quản lý, doanh nghiệp cung cấp dịch vụ internet rà soát, truy cập các website, các hội kín, nhóm kín trên không gian mạng có dấu hiệu hoạt động mại dâm để ngăn chặn, đấu tranh, xử lý kịp thời, hiệu quả.