Cú 'huých' cho cây chè Thái Nguyên và mục tiêu tỷ USD

Chưa khai thác hết tiềm năng, lợi thế của cây chè

Thái Nguyên là tỉnh có diện tích, năng suất, sản lượng và thu nhập từ cây chè cao nhất cả nước. Sau sắp xếp đơn vị hành chính, tỉnh Thái Nguyên có khoảng 24.000 ha chè, trong đó 23.000 ha cho sản phẩm. Một số vùng chè ngon nổi tiếng như Tân Cương, La Bằng, Trại Cài, Khe Cốc, thường gọi là “Tứ đại danh trà".

Theo UBND tỉnh Thái Nguyên, tỉnh có nhiều điều kiện tự nhiên thuận lợi để phát triển ngành chè. Cụ thể, về thổ nhưỡng, độ ẩm không khí trung bình năm 81,2%; số giờ nắng trung bình 1.187 giờ/năm; lượng mưa trung bình từ 2.000 - 2.500mm.

Bên cạnh đó, khí hậu có sự khác biệt rõ nét ở độ cao và địa hình nên hình thành các tiểu vùng khí hậu khác nhau. Cùng với đó, độ pH đất từ 4,5-5,5... là những điều kiện thuận lợi giúp cây chè phát triển, tạo nên hương vị đậm đà, tinh tế đặc trưng.

Những năm qua, tỉnh Thái Nguyên đã có nhiều chính sách để hỗ trợ ngành chè, như chính sách hỗ trợ vay vốn với lãi suất ưu đãi, hỗ trợ khoa học công nghệ. Thậm chí, tỉnh đã có Đề án Nâng cao giá trị gia tăng, phát triển bền vững cây chè và thương hiệu sản phẩm trà Thái Nguyên, giai đoạn 2017- 2020. Đến nay, toàn tỉnh có 193 sản phẩm trà (chè sau chế biến) được chứng nhận tiêu chuẩn OCOP từ 3-5 sao (trong đó, có 2 sản phẩm OCOP 5 sao) với giá trị sản phẩm trà đạt 13,8 nghìn tỷ đồng.

Thế nhưng, theo các chuyên gia, tiềm năng và giá trị của chè Thái Nguyên chưa được khai thác triệt để. Ông Hoàng Vĩnh Long, Chủ tịch Hiệp hội Chè Việt Nam cho rằng, những vùng chè nổi tiếng như Tân Cương, La Bằng, Trại Cài, Phú Lương…đã trở thành biểu tượng không chỉ của địa phương mà của cả ngành chè Việt Nam. Tuy nhiên, sản xuất chè tại Thái Nguyên vẫn còn nhỏ lẻ, manh mún, khiến việc áp dụng công nghệ cao và tiêu chuẩn quốc tế gặp nhiều trở ngại. Bên cạnh đó, chất lượng sản phẩm giữa các hộ, các cơ sở chưa đồng đều.

Ông Nguyễn Quốc Tuấn, chuyên gia truyền thông và Marketing cho rằng, thương hiệu và chất lượng đóng vai trò quyết định đối với sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp sản xuất kinh doanh chè. Thực tế, chè Thái Nguyên hiện đã xuất khẩu sang thị trường Đông Nam Á, Châu Âu, Hồng Kông, Hàn Quốc, Mỹ... Tuy nhiên, một số doanh nghiệp, cơ sở sản xuất, kinh doanh chè ở Thái Nguyên chưa quan tâm đến đăng ký, bảo hộ thương hiệu sản phẩm, truy xuất nguồn gốc, xuất xứ...

Bà Nguyễn Thị Vinh, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Thái Hưng, bày tỏ trăn trở khi ngành trà Việt Nam xuất khẩu rất lớn nhưng giá trị xuất khẩu lại rất thấp. Theo bà Vinh, ngành trà đang sản xuất thô và giá bình quân mới đạt 3,7 USD/kg, trong khi thế giới có những nơi lên đến 60 USD, ví dụ như là Trung Quốc. “Cà phê của chúng ta đã vươn tầm thế giới, tại sao ngành trà chưa có tên trên bản đồ?”, bà Vinh đặt câu hỏi và cho rằng cần có cơ chế hỗ trợ cho việc này.

Ban chấp hành Đảng bộ Tỉnh Thái Nguyên cũng thừa nhận, đến nay ngành chè của tỉnh chưa khai thác hết những tiềm năng, lợi thế, giá trị của cây chè. Trong khi đó, sản xuất nông hộ chiếm tỷ trọng lớn, quy mô sản xuất của HTX, doanh nghiệp còn nhỏ, ứng dụng khoa học, công nghệ còn hạn chế. Các doanh nghiệp cũng chưa có nhiều sản phẩm chế biến sâu, chủ yếu vẫn là sản phẩm trà xanh truyền thống. Bên cạnh đó, sự kết nối, quảng bá, xây dựng thương hiệu chưa được quan tâm...

Nghị quyết 11, cú huých cho ngành chè Thái Nguyên

Thái Nguyên xác định, chè là chủ lực để hỗ trợ người dân thoát nghèo và phát triển kinh tế. Do đó, ngày 3/2/2025, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Thái Nguyên đã ban hành Nghị quyết số 11-NQ/TU về phát triển ngành chè Thái Nguyên giai đoạn 2025 – 2030. Đến ngày 30/7/2025, HĐND tỉnh Thái Nguyên đã ban hành Nghị quyết số 08/2025/NQ-HĐND quy định về chính sách hỗ trợ phát triển ngành chè trên địa bàn tỉnh. Đây là lần đầu tiên một loại cây trồng được ban hành nghị quyết chuyên đề, với mục tiêu bảo tồn giá trị truyền thống, thúc đẩy đổi mới, hội nhập và xây dựng thương hiệu ở tầm quốc gia.

Theo đó, tỉnh Thái Nguyên dự kiến hỗ trợ hơn 500 tỷ đồng cho ngành chè. Trong đó, người dân sẽ được hỗ trợ kinh phí trồng mới hoặc thay thế giống chè cũ, hỗ trợ chi phí phân bón hữu cơ, hỗ trợ chi phí xây dựng hệ thống tưới thông minh, phát triển thương hiệu...

Nghị quyết 11 của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh và Nghị quyết của HĐND tỉnh Thái Nguyên đã tác động toàn diện tới ngành chè của tỉnh. Nông dân, các hợp tác xã, doanh nghiệp sản xuất, chế biến, kinh doanh chè trong tỉnh coi đây là “cú huých” cho ngành chè phát triển.

Bà Nguyễn Thị Thanh (trú tại xã Tân Cương) cho biết, gia đình có khoảng 3 sào chè. Để phát triển sản xuất, gia đình dùng phân chuồng hoại mục nên cây chè phát triển tốt, búp đều. Nhờ làm sạch, giá bán chè cũng ổn định hơn trước. Bên cạnh đó, gia đình bà cũng phát triển các hình thức giới thiệu sản phẩm qua mạng xã hội như TikTok, Facebook. "Tôi dự định thuê thêm đất, mở rộng diện tích chè và đầu tư máy sao chè để chủ động hơn trong chế biến", bà Thanh chia sẻ.

Được biết, Tân Cương có trên 1.000 ha chè, là xã có diện tích chè đặc sản lớn nhất tỉnh Thái Nguyên. Ông Nguyễn Ngọc Việt, Chủ tịch UBND xã Tân Cương cho biết, thực hiện Nghị quyết 11 của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh, Ban Chấp hành Đảng bộ xã cũng đã ban hành nghị quyết về hỗ trợ, phát triển cây chè, dự kiến bắt đầu triển khai từ đầu năm 2026.

Theo ông Việt, thương hiệu “Chè Tân Cương” từ lâu đã khẳng định vị thế trong nước và từng bước vươn ra thị trường quốc tế. Xã cũng đã xác định cây chè và văn hóa trà làm trung tâm phát triển, đồng thời gắn kết với du lịch sinh thái, du lịch nghỉ dưỡng là chiến lược phù hợp xu thế và tiềm năng. Bên cạnh đó, xã đã xây dựng các mô hình du lịch hài hòa giữa bảo tồn và khai thác, thu hút các nguồn lực để hình thành điểm du lịch cộng đồng tại các làng chè truyền thống.

"Nghị quyết 11 của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh là cú huých cho cây chè của tỉnh Thái Nguyên nói chung và xã Tân Cương nói riêng. Thời gian tới, xã Tân Cương sẽ phát triển vùng chè theo chuỗi giá trị và mô hình kinh tế tuần hoàn, đồng thời đẩy mạnh sản xuất hàng hóa quy mô lớn gắn với thị trường; mở rộng diện tích và nâng cao chất lượng vùng chè; phát triển không gian văn hóa trà gắn với trải nghiệm du lịch", ông Việt chia sẻ.

Thôn Phiêng An (xã Bạch Thông, Thái Nguyên) có 23 hộ thì hơn một nửa trồng chè. Những năm qua, người sản xuất chè trong thôn luôn chú trọng chất lượng sản phẩm theo hướng sạch, nguồn gốc rõ ràng. Năm 2021, sản phẩm Chè Phiêng An được công nhận đạt chuẩn OCOP 3 sao. Bà Hà Thị Hậu, Tổ trưởng Tổ hợp tác thôn Phiêng An cho biết, hiện thu nhập của người trồng chè trong thôn đã đạt gần 40 triệu đồng/người/năm. Bà hy vọng, khi Nghị quyết 11 được triển khai, năng suất, sản lượng và thu nhập của người dân sẽ tiếp tục tăng thêm. Bởi lẽ, những chính sách hỗ trợ của tỉnh sẽ là động lực để người dân mạnh dạn đầu tư, ứng dụng công nghệ vào sản xuất.

Bà Đào Thanh Hảo, Giám đốc HTX chè Hảo Đạt cho rằng, ngay khi có chính sách của tỉnh về hỗ trợ cây chè, HTX đã làm thủ tục đầu tư dự án sản xuất chè tập trung gắn với du lịch trải nghiệm. Ngoài được hỗ trợ về thủ tục hành chính, dự kiến tỉnh cũng sẽ hỗ trợ kinh phí GPMB, trồng mới chè. Đây là chính sách rất tốt, vượt trội so với trước đây giúp các HTX như chúng tôi mở rộng sản xuất, đầu tư theo hướng chuyên sâu, tăng thu nhập cho các hội viên", bà Hảo chia sẻ.

Mục tiêu cây tỷ USD

Nghị quyết số 11 của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Thái Nguyên đặt mục tiêu đến năm 2030 đưa giá trị sản phẩm từ cây chè đạt 25 nghìn tỷ đồng, tương đương 1 tỷ USD. Trong đó, tỉnh tiếp tục duy trì diện tích 24.500 ha, sản lượng búp tươi đạt 300 nghìn tấn; 70% diện tích được chứng nhận VietGAP, hữu cơ và có mã số vùng trồng; 100% sản phẩm trà và sản phẩm từ chè được đưa lên sàn thương mại điện tử và nền tảng số...

Theo các chuyên gia, để đạt mục tiêu đặt ra, Thái Nguyên cần triển khai nhiều biện pháp đồng bộ. Ông Thái Bình Quý, CEO VnResource, cho rằng Thái Nguyên cần xây dựng thương hiệu chè không chỉ như một sản phẩm, mà còn như một biểu tượng văn hóa. Đồng thời, đầu tư nghiên cứu khoa học để khẳng định lợi ích sức khỏe của chè, qua đó nâng cao giá trị sản phẩm. Bên cạnh đó, tỉnh cũng cần phát triển các mô hình du lịch kết hợp văn hóa trà, ví như tour trải nghiệm săn mây tại vùng chè.

Đồng quan điểm, ông Hoàng Vĩnh Long, Chủ tịch Hiệp hội Chè Việt Nam cho rằng, Thái Nguyên cần chuẩn hóa chất lượng theo hướng sản xuất an toàn, hữu cơ, VietGAP; ứng dụng công nghệ chế biến hiện đại để nâng cao chất lượng và an toàn thực phẩm. Đặc biệt, tỉnh cần quan tâm, hỗ trợ các cơ sở sản xuất, kinh doanh trà đạt chứng nhận quốc tế như EU Organic, RA, ISO, HACCP. Đây sẽ là “tấm vé thông hành” để chè Thái Nguyên đi xa hơn.

Bên cạnh đó, chè Thái Nguyên cần được quảng bá gắn với lịch sử, văn hóa và con người địa phương. Công tác quản lý và phát huy giá trị chỉ dẫn địa lý, nhãn hiệu tập thể cần được thực hiện nghiêm túc và hiệu quả. Ứng dụng công nghệ số, thương mại điện tử, marketing hiện đại gắn với các mô hình du lịch trải nghiệm. Khi du lịch phát triển, giá trị văn hóa và thương hiệu chè sẽ lan tỏa mạnh mẽ hơn.

Ông Nguyễn Cao Sơn, nghệ nhân Văn hóa Ẩm thực trà Việt Nam - CEO & Founder Công ty TNHH Cao Sơn Trà Việt cho rằng: Để trà Thái Nguyên vươn xa cần những chính sách hỗ trợ toàn diện từ khâu sản xuất, chế biến, xây dựng thương hiệu và xúc tiến thương mại. Cụ thể, tỉnh cần hỗ trợ giống tốt, phân bón hữu cơ, thuốc sinh học cùng phí chứng nhận VietGAP hay hữu cơ lần đầu, sẽ giúp các HTX nâng cao chất lượng chè. Bên cạnh đó, tỉnh hỗ trợ các doanh nghiệp đăng ký nhãn hiệu, bảo hộ sở hữu trí tuệ, tem truy xuất nguồn gốc điện tử, phát triển sản phẩm OCOP 3-5 sao và xúc tiến thương mại trong và ngoài nước. Điều này sẽ giúp đưa Trà Thái Nguyên vươn ra thị trường quốc tế. Đồng thời, kết hợp sản xuất chè với du lịch sinh thái, xây dựng cơ sở vật chất và các tour trải nghiệm văn hóa trà quảng bá thương hiệu và phát triển kinh tế địa phương bền vững.

Phát biểu tại lễ hội "Thái Nguyên- Hương sắc danh trà" được tổ chức từ ngày 19-21/12/2025, ông Nguyễn Đăng Bình, Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh Thái Nguyên cho biết: Thời gian qua, tỉnh Thái Nguyên đã ban hành và triển khai nhiều chủ trương, mục tiêu, giải pháp nhằm phát triển bền vững cây chè. Tỉnh phấn đấu đến năm 2030 nâng diện tích chè lên trên 25 nghìn héc-ta, hướng tới xây dựng cây chè Thái Nguyên trở thành ngành hàng có giá trị tỷ đô.

Ông Nguyễn Đăng Bình khẳng định, chè Thái Nguyên trước đây là cây trồng xóa đói, giảm nghèo, cây sinh kế của người dân. Trong thời gian tới, cây chè cần được nâng tầm để thực sự trở thành cây làm giàu. Bên cạnh đó, tỉnh sẽ từng bước xây dựng và phát triển hệ sinh thái chè Thái Nguyên ngày càng hoàn chỉnh, từ giống, vùng nguyên liệu, chế biến, xây dựng thương hiệu đến việc lan tỏa giá trị, bản sắc văn hóa và con người được kết tinh trong từng sản phẩm. Qua đó, góp phần nâng cao giá trị kinh tế, tăng thu nhập cho người dân, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội và khẳng định vị thế "Đệ nhất danh trà" của Thái Nguyên trên thị trường trong nước và quốc tế.

.