Nhận định này được các chuyên gia KPMG Việt Nam đưa ra tại tọa đàm “Giá trị tương lai của thị trường thuốc generic chất lượng cao” do Báo Đại biểu Nhân dân tổ chức sáng 5/11. Thuốc generic có thành phần, hàm lượng, dạng bào chế, cách sử dụng cũng như tác dụng giống thuốc biệt dược (thuốc phát minh, hay còn gọi là thuốc gốc) đã được cấp phép trước đó. Tuy nhiên, thuốc generic được sản xuất sau khi bằng sáng chế của thuốc gốc hết hiệu lực, thường có giá thành rẻ hơn rất nhiều.
Tại sự kiện, ông Luke Treloar, Giám đốc Khối Tư vấn Chiến lược Ngành Y tế và Khoa học đời sống, Công ty KPMG Việt Nam, công bố báo cáo “Giá trị tương lai của thị trường thuốc generic tại Việt Nam”. Theo KPMG, Việt Nam đang bước vào giai đoạn già hóa dân số nhanh với tỷ lệ người cao tuổi dự kiến tăng thêm 3,6% vào năm 2034, kéo theo nhu cầu chăm sóc sức khỏe tăng mạnh. Hiện 9/10 nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở Việt Nam là các bệnh không lây nhiễm, trong đó tim mạch, thận mạn và phổi tắc nghẽn mạn tính tăng nhanh nhất, từ 3,2% đến 3,8% giai đoạn 2019–2024.
Dù đã đạt phổ cập bảo hiểm y tế và có nền y tế vững mạnh, Việt Nam vẫn phải đối mặt với áp lực chi ngân sách lớn do chi tiêu y tế tăng nhanh gấp đôi tốc độ tăng thu nhập. Cụ thể, từ 2024 đến 2029, chi tiêu y tế dự kiến tăng 17,6%/năm trong khi thu nhập khả dụng chỉ tăng 11%/năm, khiến tỷ trọng chi y tế trong thu nhập cá nhân có thể tăng từ 8,1% lên 13,3%. “Nếu không có giải pháp bền vững, người dân sẽ phải gánh chi phí y tế ngày càng cao”, ông Luke Treloar nhận định, đồng thời nhấn mạnh thuốc generic chất lượng cao là lựa chọn chiến lược giúp giảm chi phí mà vẫn đảm bảo khả năng tiếp cận thuốc cho mọi tầng lớp.
Tại tọa đàm, các đại biểu Quốc hội cho rằng, chất lượng thuốc là điều không thể thỏa hiệp. Tinh thần xuyên suốt của Luật Dược năm 2024 và Chiến lược quốc gia phát triển ngành dược Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn 2045 là chủ động cung ứng thuốc có chất lượng, an toàn, hiệu quả với giá hợp lý, phục vụ tốt nhất cho sức khỏe nhân dân và phát triển kinh tế - xã hội.
Để thực hiện được mục tiêu này, bên cạnh việc tập trung vào phát triển thuốc phát minh hay các dòng sản phẩm chuyên khoa đặc trị, Việt Nam cần mở rộng chính sách ưu đãi cho thuốc generic chất lượng cao. Đồng thời, các bộ, ngành cần rà soát, đơn giản hóa thủ tục kiểm định, phê duyệt hồ sơ thuốc, bảo đảm minh bạch, rút ngắn thời gian đánh giá mà vẫn tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế.
Phát biểu tại tọa đàm, ông Gregory Charitonos, Chủ tịch Tiểu ban Thuốc tiêu chuẩn châu Âu (EuroCham), nhấn mạnh rằng ở châu Âu, việc duy trì các tiêu chuẩn cao và đồng bộ là yếu tố then chốt để xây dựng một ngành công nghiệp dược bền vững, đủ năng lực cạnh tranh toàn cầu. “Với tham vọng trở thành trung tâm xuất khẩu dược phẩm của khu vực, Việt Nam cần coi việc tuân thủ EU-GMP không phải là rào cản, mà là nền tảng tối thiểu và cần thiết cho sự phát triển của ngành”, ông nói.
Đồng quan điểm, ông Attila Molnar, Phó Chủ tịch kiêm Thủ quỹ Tiểu ban Thuốc tiêu chuẩn châu Âu (EuroCham), cho rằng không phải tất cả thuốc generic đều giống nhau về độ an toàn, hiệu quả và độ tin cậy trong sản xuất. Chuẩn EU-GMP bảo đảm thuốc được sản xuất trong môi trường kiểm soát nghiêm ngặt, quy trình ổn định và dữ liệu minh bạch, từ đó duy trì niềm tin của người bệnh và uy tín quản lý dược phẩm.
Cơ hội 55 tỷ USD từ thị trường thuốc
Dẫn kinh nghiệm châu Âu, chuyên gia của KPMG cho biết việc sử dụng thuốc generic giúp giảm từ 49% đến 69% chi phí chăm sóc sức khỏe, đồng thời tăng khả năng tiếp cận dịch vụ y tế. Nhiều nước như Thụy Điển, Pháp, Slovenia đã tiết kiệm tới 40% chi phí điều trị nhờ thuốc generic.
Việt Nam, theo ông Treloar, hoàn toàn có thể đạt được hiệu quả tương tự nếu phát triển thuốc generic chất lượng cao một cách hệ thống và được hỗ trợ bởi chính sách phù hợp. Báo cáo của KPMG cho thấy thị trường dược Việt Nam tăng từ 4 tỷ USD năm 2019 lên 9,2 tỷ USD dự kiến vào 2029, trong đó thuốc generic chiếm hơn 60% thị phần và có tốc độ tăng trưởng kép 11%/năm - cao hơn đáng kể so với thuốc biệt dược.
Trong khu vực châu Á, Việt Nam hiện đứng thứ ba về tốc độ tăng trưởng thuốc generic (9,1%), chỉ sau Trung Quốc và Singapore, và được dự báo sẽ dẫn đầu Đông Nam Á vào giai đoạn 2024–2029 với mức tăng 9,7%. Tuy chi tiêu bình quân đầu người cho thuốc generic mới đạt 35,9 USD/năm, song tiềm năng mở rộng vẫn rất lớn nhờ thu nhập tăng, tầng lớp trung lưu mở rộng và chính sách khuyến khích sản xuất thuốc trong nước.
Theo kịch bản cơ sở, thị trường thuốc generic Việt Nam có thể đạt 13,1 tỷ USD vào năm 2039. Nếu được hỗ trợ bởi các cải cách và ưu đãi đầu tư, quy mô này có thể tăng lên 29–55 tỷ USD, đóng góp khoảng 20 tỷ USD vào GDP và tạo hàng trăm nghìn việc làm mới. Tổng cộng, đến năm 2039, ngành thuốc generic có thể đóng góp tới 66,5 tỷ USD cho nền kinh tế – trong đó 20,1 tỷ USD từ sản xuất và phân phối, 24,2 tỷ USD từ chuỗi cung ứng và 22,2 tỷ USD từ tác động lan tỏa của tiêu dùng.
