Vị đắng làm thủy điện 'chạy theo nhà đầu tư': Nỗi lo dài hạn

Làm cả thủy điện trong thành phố

Dân ở làng Kon Kơ Tu (xã Đăk Rơ Wa, thành phố Kon Tum) đa phần là người Ba Na. Ngôi làng có những hoạt động văn hóa truyền thống lâu đời bên dòng sông Đăk Bla được gìn giữ, bảo tồn như đua thuyền độc mộc, cồng chiêng, múa Xoang.

Du khách đến làng còn được tự tay làm các món ăn truyền thống với tổ ẩm thực bản địa, xuống suối bắt cá, gội đầu nước lá hay trải nghiệm dệt thổ cẩm, làm rượu ghè… Thế nhưng, gần đây, không gian văn hoá ấy đang bị đe dọa bởi dự án thủy điện Đăk Bla 3.

Sông Đăk Psi đang oằn mình “gánh” 11 thủy điện

Theo già làng Kon Kơ Tu A Mẽn, mới đây có rất nhiều cán bộ cùng nhà đầu tư dự án thủy điện Đăk Bla 3 về họp dân tiếp tục lấy ý kiến về việc xây dựng thủy điện. Đây là vấn đề quan trọng nên cuộc họp trong làng không vắng một ai. Ông A Mẽn cho biết, người dân rất lo khi thủy điện làm vì mất đất, thiếu nước.

“Người ta thích làng chúng tôi vì nó tự nhiên, có dòng sông Đăk Bla hiền hòa. Giờ dựng thủy điện lên sẽ chả ai muốn về chơi nữa đâu. Thế nên khi họp lấy ý kiến nhiều người không đồng ý làm thuỷ điện”, ông A Mẽn nói.

Sau khi báo chí lên tiếng, mới đây UBND thành phố Kon Tum có văn bản báo cáo các nội dung liên quan đến dự án thuỷ điện Đăk Bla 3 này.

Cụ thể, dự án nằm trên sông Đăk Bla, diện tích hơn 49 ha (46 ha là sông suối, còn lại là đất trồng cây và đất trống); công suất lắp máy dự kiến 8,6MW. Tuyến đường giao thông vào vị trí dự án đi qua khu du lịch cộng đồng Kon Kơ Tu, do đó trong quá trình xây dựng sẽ phát sinh tác động môi trường.

Cũng theo văn bản này, Chi cục Bảo vệ môi trường Kon Tum nhận định, việc triển khai dự án làm mất 1,9 ha đất sản xuất, ảnh hưởng đến sinh kế người dân; ảnh hưởng đến khai thác du lịch cộng đồng làng Kon Kơ Tu (cách tuyến đập 0,5km).

Đặc biệt, giai đoạn thi công và vận hành dự án sẽ có tác động đến môi trường đất, nước, không khí và đa dạng sinh học. Trong đó có tác động chính như thay đổi lưu lượng dòng chảy về mùa lũ, mùa khô; gia tăng sạt lở, bồi lắng sông.

Theo UBND tỉnh Kon Tum, thủy điện này được Bộ Công Thương phê duyệt, bổ sung quy hoạch thủy điện nhỏ hồi năm 2020, đến tháng 2/2021 Cty CP Đầu tư phát triển điện Chiến Thắng có văn bản đăng ký đầu tư dự án.

Người dân bản địa, đặc biệt là đồng bào Tây Nguyên gắn bó lâu đời với các dòng sông. Giờ thủy điện chặn dòng, tích nước làm thay đổi quy luật tự nhiên của sông. Chỉ tính riêng ở Kon Tum, dòng sông Đăk Psi tuyệt đẹp chảy qua, điều hoà nguồn nước cho các huyện Tu Mơ Rông, Đăk Hà và Đăk Tô với chiều dài 73km.

Giờ đây dòng sông ấy đang oằn mình gánh 11 thủy điện. Mùa nắng, dòng sông trở nên khô hạn, dòng chảy bị thu hẹp lại, lòng sông lộ ra những khối đá lởm chởm. Còn mùa mưa, nước lũ dâng cao như thủy thần hung hãn cuốn đi cây cối, hoa màu…

Chây ì đền bù

Do thủy điện xả lũ, gần 3 năm nay thiệt hại của 62 hộ dân vùng lòng hồ thủy điện Đắk Psi 5 (xã Đắk Psi, huyện Đắk Hà) vẫn chưa được giải quyết đền bù thỏa đáng. Vừa qua, Cty CP Đức Thành Gia Lai -chủ đầu tư thủy điện Đắk Psi 5 có văn bản gửi Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh Kon Tum đề nghị “xem xét, chỉ đạo các các sở, ban ngành giải quyết thiệt hại cho 62 hộ dân vùng lòng hồ thủy điện do ngập lụt”.

Theo công ty này, năm 2020, các thủy điện phía thượng nguồn (6 thủy điện- PV) đi vào hoạt động đã xả lũ xuống hạ du vượt quá 13 lần thiết kế của lòng hồ thủy điện Đắk Psi 5, gây ngập lụt cho 62 hộ dân. Doanh nghiệp cho rằng, nguyên nhân gây ngập lụt là thủy điện phía trên xả lũ về; cần chia đều sự hỗ trợ theo công suất của các nhà máy ở thượng nguồn. Sở Công Thương tỉnh Kon Tum đã ra “tối hậu thư” yêu cầu đến ngày 30/6/2022, Cty Đức Thành phải hoàn thành việc rà soát, thống kê thiệt hại và hỗ trợ cho người dân bị ảnh hưởng.