Dự thảo thông cáo hội nghị thượng đỉnh ngày 29/5 tới tại Tokyo tuyên bố: “Chúng tôi nhấn mạnh sự cần thiết… nhằm kiềm chế các hành động đơn phương, bao gồm việc sử dụng vũ lực hoặc đe dọa, có thể gia tăng căng thẳng ở biển Hoa Đông và biển Đông”. Trong thông cáo hội nghị thượng đỉnh Nhật Bản-EU 2014 có nhắc tới vấn đề an ninh hàng hải tại châu Á, nhưng không nêu rõ tên nước nào. Nếu như thông cáo năm nay đề cập tình hình biển Hoa Đông và biển Đông, Nhật Bản và EU sẽ tiến thêm một bước nhằm cảnh báo Trung Quốc.
Về một vấn đề nhạy cảm được Nhật Bản gọi là chính sách hòa bình chủ động, cho phép Tokyo đóng vai trò tích cực hơn nhằm đảm bảo ổn định và hòa bình thế giới, dự thảo thông cáo nêu rõ, lãnh đạo các nước thành viên EU “hoan nghênh và ủng hộ những nỗ lực của Nhật Bản, bao gồm các nỗ lực phát triển hiến pháp hòa bình”, cho phép nước này được quyền phòng vệ tập thể, hoặc hỗ trợ đồng minh bị tấn công, cũng như mở rộng vai trò của lực lượng phòng vệ.
Theo Wall Street Journal, ngày 8/5, Bộ Quốc phòng Mỹ ra báo cáo thường niên về sức mạnh quân sự của Trung Quốc, trong đó nêu rõ Bắc Kinh đã gia tăng thâu tóm bồi đắp các đảo, đá ngầm tranh chấp thuộc quần đảo Trường Sa với tốc độ và quy mô lớn chưa từng có, hòng biến những nơi đó thành căn cứ phục vụ cả mục đích dân sự và quân sự. Quan chức Bộ Quốc phòng Mỹ nêu rõ, Trung Quốc đã tăng tốc cải tạo đất, mở rộng và xây dựng trong năm nay tại 5 bãi đá và rạn san hô ở quần đảo Trường Sa, mở rộng thêm một diện tích rất lớn, chỉ từ 500 mẫu Anh hồi cuối năm 2014 đã mở rộng thêm 2.000 mẫu Anh (khoảng 800 ha) hiện nay. Báo cáo của Lầu Năm góc chỉ ra các căn cứ Trung Quốc đã san lấp xong và chuyển qua giai đoạn xây dựng hạ tầng cơ sở như cầu cảng, hệ thống thông tin liên lạc, hệ thống giám sát và xây dựng đường băng.
Báo cáo cũng ghi nhận, trong hoạt động cải tạo đảo, đá ngầm, Trung Quốc còn khơi sâu các luồng lạch để tàu chiến của họ ra vào những vị trí tiền tiêu ở Trường Sa. Một quan chức quốc phòng Mỹ nhận định, cách làm của Trung Quốc nhằm chiếm cứ khu vực biển Đông đã diễn ra với tốc độ nhanh và quy mô lớn hơn nhiều so với các nước có đảo ở biển Đông. Nhiều quan chức Mỹ và chuyên gia an ninh quốc tế đã bày tỏ lo ngại về việc Trung Quốc chuẩn bị thiết lập một vùng nhận diện phòng không mới ở biển Đông, và Bắc Kinh mới đây cũng đã lên tiếng về khả năng này.
Ngày 9/5, Bộ Quốc phòng Trung Quốc chỉ trích bản báo cáo của Lầu Năm Góc “phớt lờ thực tế” và “rập khuôn luận điệu về mối đe dọa quân sự Trung Quốc” và cáo buộc bản báo cáo “hủy hoại nghiêm trọng sự tin tưởng lẫn nhau giữa hai quốc gia”. Người phát ngôn Cảnh Nhạn Sinh vẫn ngang nhiên nói rằng, những hành động trái phép của Trung Quốc là “nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp, chủ quyền và quyền hàng hải của đất nước. Không một ai được bình luận vô trách nhiệm”, báo Hong Kong South China Morning Post đưa tin.
Hoạt động của Trung Quốc ở biển Đông là một trong các vấn đề an ninh nổi lên trong báo cáo thường niên của Lầu Năm Góc trình Quốc hội Mỹ về phát triển quân sự Trung Quốc. Theo Lầu Năm Góc, Trung Quốc đã thể hiện thái độ hung hăng và đối đầu hơn so với các bên yêu sách chủ quyền khác về các nguồn tài nguyên trong khu vực.
Báo cáo cũng nêu quan ngại về vấn đề gián điệp mạng, mở rộng lực lượng tàu ngầm, chương trình không gian tham vọng, cạnh tranh máy bay tàng hình với Mỹ và phát triển các tên lửa đạn đạo di động có thể bắn tới phần lớn lãnh thổ Mỹ, cũng như tình trạng thiếu minh bạch trong các ý đồ quân sự của Bắc Kinh.
