Bản lĩnh của tác giả và hội đồng
Nhà văn Nguyễn Bình Phương - Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam - cho biết Ban sáng tác của Hội Nhà văn Việt Nam nhận được 179 tác phẩm. Từ Hội đồng sơ khảo các chuyên ngành đến Hội đồng chung khảo, cuối cùng có 6 tác phẩm vượt lên để đứng vào hàng ngũ giải thưởng năm 2023 của Hội.
Ở thể loại văn xuôi, ba tác phẩm được gọi tên từ 64 tác phẩm tham dự: tiểu thuyết Từ giờ thứ sáu đến giờ thứ chín của Nguyễn Một, tập truyện ngắn Một mùa hè dưới bóng cây của tác giả Nguyễn Tham Thiện Kế và tiểu thuyết Tuyệt không dấu vết của nhà văn Nguyễn Việt Hà.
Thơ cũng có tới 61 tác phẩm nhưng duy nhất tập thơ Đồng sen tàn của tác giả Nguyễn Phúc Lộc Thành đạt số phiếu đồng thuận cao, được trao giải. Hội đồng bỏ trống hạng mục văn học dịch dù nhận được 8 tác phẩm.
 |
Vụ trưởng Vụ Văn hóa văn nghệ, Ban Tuyên giáo T.Ư (bìa phải) và các đại biểu trao giải cho các tác giả đạt Giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam năm 2023. Ảnh: Nguyễn Đình Trung. |
Có 24 tác phẩm văn học thiếu nhi, giải thưởng gọi tên Cá Linh đi học của Lê Quang Trạng. Hạng mục Lý luận phê bình có 22 cuốn được đề cử, hội đồng thống nhất trao giải cho Tự chủ văn chương và sứ mệnh tự do (Phùng Ngọc Kiên chủ biên - Đoàn Ánh Dương).
Ở hệ thống giải thưởng Tác giả trẻ, từ số lượng tác phẩm khiêm tốn 14, hội đồng chọn trao giải cho tiểu thuyết giả tưởng Nhân sinh kép: sống hai cuộc đời của tác giả Đức Anh.
Nhìn nhận chung về hệ thống giải thưởng hằng năm năm 2023 và giải thưởng Tác giả trẻ 2023, nhà văn Nguyễn Bình Phương cho rằng số lượng tác phẩm tham dự xét giải thường niên về cơ bản vẫn giữ ổn định, có sự phân bố khá đều ở hai thể loại thơ và văn xuôi, lý luận phê bình giảm hơn một chút so với mọi năm.
Tuy nhiên, sự sụt giảm về số lượng đáng kể và đáng để suy nghĩ, phân tích chính là ở hạng mục giải thưởng Tác giả trẻ. Điểm nổi bật nhất của mùa giải theo lãnh đạo Hội Nhà văn Việt Nam là bản lĩnh người sáng tạo và bản lĩnh hội đồng lựa chọn.
 |
Nhà văn Nguyễn Bình Phương nhận định về hệ thống giải thưởng văn học năm 2023 của Hội Nhà văn Việt Nam 2023. Ảnh: Nguyễn Đình Trung. |
“Những tác phẩm được trao năm nay cho thấy quan điểm cởi mở đầy can đảm của Ban chấp hành (BCH). Với thơ, trao cho Đồng sen tàn Nguyễn Phúc Lộc Thành, trước hết là ghi nhận chất lượng của một tập thơ với nhiều những bài độc lạ đạt đến độ thần tình, cũng là tôn vinh thành tựu của một tác giả đang chạm tới độ chín trên mọi phương diện, cả nhân sinh quan lẫn kỹ thuật thể hiện.
Sâu xa hơn nữa, việc trao cho Đồng sen tàn còn là sự ghi nhận bản lĩnh của một thi sĩ không nao núng trong sáng tạo trước những thách thức của thể loại truyền thống vốn đã có những đỉnh cao về thành tựu”, Nguyễn Bình Phương nói.
Việc trao cho cùng lúc ba tác phẩm, hai tiểu thuyết, Tuyệt không dấu vết của Nguyễn Việt Hà, Từ giờ thứ sáu đến giờ thứ chín của Nguyễn Một và tập truyện ngắn Một mùa hè dưới bóng cây của Nguyễn Tham Thiện Kế với ba phong cách khác nhau, ba quan niệm nghệ thuật khác nhau cho thấy tinh thần phóng khoáng của BCH trong nhìn nhận, chấp nhận mọi khuynh hướng, phong cách nghệ thuật.
 |
Giải A cho tác giả Dương Thị Thảo Nguyên trong cuộc vận động viết về đề tài cho thiếu nhi. Ảnh: Nguyễn Đình Trung. |
“Nhìn cụ thể ở từng tác phẩm, ta sẽ thấy bằng bản lĩnh người viết, mỗi tác giả đều mang đến dấu ấn riêng biệt trong sáng tác. Tuyệt không dấu vết của Nguyễn Việt Hà cho thấy bản lĩnh của người nắm chắc kỹ thuật, dám bước những bước dài tới sự pha trộn thể loại để tìm ra một công thức cho riêng mình, cả trên phương diện phản ánh những vấn đề nhân sinh trong xã hội đương thời lẫn mỹ cảm nghệ thuật.
Từ giờ thứ sáu đến giờ thứ chín của Nguyễn Một thể hiện bản lĩnh qua góc nhìn nhận độc lập, khách quan trước những vấn đề vốn được mặc định, từ đó soi chiếu về sự tồn tại đầy kiên cường, cũng đầy tính may rủi, của cá nhân con người trong những giai đoạn, những tình thế lịch sử bất trắc, hiểm nguy.
Một mùa hè dưới bóng cây của Nguyễn Tham Thiện Kế can đảm ở sự phá vỡ cấu trúc câu và làm mới ngôn ngữ theo cách của riêng mình mà vẫn tạo được sự thấu cảm với người đọc”, ông Nguyễn Bình Phương đánh giá.
Được mùa sáng tác cho thiếu nhi
Cuộc vận động sáng tác văn học viết về đề tài thiếu nhi kéo dài 5 năm, chia hai đợt. Ban tổ chức tổng kết đợt 1, tính đến hết 15/6/2023. Thành công nhất định theo lãnh đạo Hội Nhà văn Việt Nam nhìn nhận là ở số lượng đông đảo, trải rộng khắp các vùng miền, có cả tác giả là người Việt sinh sống hoặc học tập ở nước ngoài.
Độ tuổi sáng tác phong phú, cao nhất là tác giả Huỳnh Sanh Châu 95 tuổi, thấp nhất là Kul Nguyễn 10 tuổi với tác phẩm Tích cực, Vũ Khánh Huyền 11 tuổi với Mùa hè quê ngoại.
Bên cạnh những cây viết thành danh, nhiều gương mặt mới, tác giả trẻ đem đến sinh khí mới như Dương Thị Thảo Nguyên, Nguyễn Thị Cẩm Hà, Mai Quyên, Nguyễn Phong Việt, Nguyễn Xuân Lai... Điều đáng mừng hơn cả là thể loại trước đây chưa được lưu tâm như giả tưởng và khoa học viễn tưởng có sự khởi sắc.
 |
Trao hai giải Nhì trong đợt 1 cuộc vận động sáng tác về đề tài thiếu nhi. Ảnh: Nguyễn Đình Trung. |
Đối tượng phản ánh trải trên biên độ khá rộng từ thiếu niên, nhi đồng đến mẫu giáo. Một số tác phẩm nổi bật được điểm danh như Những đôi mắt khoảng trời (Đào Quốc Vịnh), Rừng Việt Bắc (Lê Toán), Con cáo lửa (Pham Thanh Thúy), Cu Sáng - Cây ma (Nguyễn Xuân Lai), Đi bắt nỗi buồn (Nguyễn Thị Như Hiền), Sông vừa đi vừa lớn của Nguyễn Minh Khiêm...
“Điểm nổi trội nhất chính là việc đã hạn chế những bài học gượng ép, giáo điều to tát, chú trọng khơi gợi trí tưởng tượng trong từng chi tiết nhỏ của đời sống để giáo dục về nhân tính”, Nguyễn Bình Phương nêu.
Ban tổ chức trao giải cho 16 tác phẩm trong đó có 1 giải A cho tác phẩm văn xuôi ở dạng bản thảo Mèo sinh ra đâu phải chỉ bắt chụp (Dương Thị Thảo Nguyên), 2 giải B gồm bản thảo Hạt dẻ ơi, về nhà thôi (Nguyễn Thị Cẩm Hà), sách - thơ Dắt mẹ đi chơi (Đố mẹ, Dế mèn học chữ) của Mai Quyên, 5 giải C và 7 giải khuyến khích.
