Trong cuộc họp báo kéo dài 2 giờ đồng hồ ngày 19/12, Ngoại trưởng Mỹ thể hiện sự thay đổi trong cách tiếp cận của chính quyền Mỹ đương nhiệm đối với Trung Quốc, trong bối cảnh Washington sẽ tiếp tục dành ưu tiên cho chính sách “Nước Mỹ trên hết” trong năm 2026.
Phát biểu của ngoại trưởng kiêm cố vấn an ninh quốc gia Mỹ đánh dấu sự chuyển biến đáng chú ý so với cả quan điểm của ông trước đây về Trung Quốc cũng như ngôn từ của chính quyền tiền nhiệm.
Ông Rubio không sử dụng khái niệm “mối đe dọa tăng tốc” của người tiền nhiệm Antony Blinken. Thay vào đó, ông nhấn mạnh sự cần thiết của “chính sách quốc gia có trách nhiệm” và cách quản lý “trưởng thành” đối với mối quan hệ song phương.
Những phát biểu của ông Rubio cho thấy Mỹ đã sắp xếp lại các ưu tiên của họ, với trọng tâm là Tây bán cầu, thay vì coi Bắc Kinh là mối đe dọa trung tâm trong chính sách đối ngoại.
“Trung Quốc đã là, đang là và sẽ tiếp tục là một quốc gia giàu mạnh, có ảnh hưởng trong địa - chính trị. Nhiệm vụ của chúng tôi là tìm ra các cơ hội để hợp tác với Đảng Cộng sản Trung Quốc và Chính phủ Trung Quốc”, ông Rubio phát biểu trước các phóng viên tại Washington.
Ông nói thêm: “Cả hai bên đều đủ trưởng thành để nhận ra sẽ có những điểm căng thẳng, hiện tại và trong tương lai. Nhiệm vụ của chúng tôi, như một phần của nghệ thuật điều hành quốc gia có trách nhiệm, là tìm kiếm các cơ hội hợp tác, bởi tôi cho rằng có những thách thức toàn cầu mà Trung Quốc và Mỹ có thể cùng nhau giải quyết”.
Khi còn là thượng nghị sĩ Mỹ, ông Rubio là một trong những kiến trúc sư chính của đạo luật liên quan đến người Duy Ngô Nhĩ và Hong Kong (Trung Quốc), khiến Bắc Kinh hai lần áp đặt trừng phạt với ông. Ông là ngoại trưởng đầu tiên nhậm chức khi vẫn đang bị Trung Quốc trừng phạt.
Trong phiên điều trần trước khi được phê chuẩn chức vụ hồi tháng 1, Ngoại trưởng Rubio gọi Trung Quốc là “đối thủ gần ngang hàng đầy sức mạnh và nguy hiểm”.
Tuy nhiên, trong buổi họp báo cuối năm, ông Rubio bác bỏ quan điểm cho rằng Mỹ buộc phải lựa chọn giữa các đồng minh khu vực và mối quan hệ cạnh tranh với Bắc Kinh. Nói về sự thay đổi của mình, ông Rubio thẳng thắn về vai trò mới.
“Tôi đại diện cho tổng thống… Tôi nghĩ chúng tôi đã đạt được những tiến triển tốt với phía Trung Quốc. Tôi nghĩ tôi đã đối xử mềm mỏng với Trung Quốc… xét trên khối lượng công việc mà chúng tôi cần làm cùng họ. Trước đây tôi có một công việc khác; còn công việc hiện nay của tôi là đại diện cho nước Mỹ trong ngoại giao”, ông nói.
Khi được hỏi về căng thẳng gần đây giữa Trung Quốc và Nhật Bản liên quan đến vấn đề Đài Loan, Ngoại trưởng Rubio khẳng định Mỹ có thể duy trì “quan hệ đối tác vững chắc” với Tokyo, đồng thời tìm ra những “cách thức hiệu quả để hợp tác với Chính phủ Trung Quốc”.
Chính quyền của cựu Tổng thống Joe Biden coi Trung Quốc là “thách thức mang tính hệ thống” đối với trật tự quốc tế và dành ưu tiên cho việc xây dựng “mạng lưới đan xen” các hiệp ước an ninh nhằm kiềm chế Bắc Kinh. Mạng lưới đó bao gồm thỏa thuận chia sẻ công nghệ quốc phòng AUKUS giữa Mỹ, Anh và Úc.
Ngược lại, ông Rubio đã chuyển trọng tâm “mối đe dọa” ra khỏi Thái Bình Dương, hướng nhiều hơn về phương Tây và các điểm yếu công nghiệp trong nước.
Ông xác định các “nhóm tội phạm – khủng bố xuyên quốc gia” ở Mỹ Latinh là mối nguy hiểm cấp bách nhất, cho rằng tình trạng này thúc đẩy làn sóng di cư quy mô lớn. Ông cũng gọi sự phụ thuộc của chuỗi cung ứng Mỹ là “mối đe dọa nghiêm trọng”, cho rằng ưu tiên của Mỹ năm 2026 là tái thiết nền tảng công nghiệp trong nước.
Đề cập đến nền công nghiệp quốc phòng Mỹ, Ngoại trưởng Rubio cho rằng hiện nay Mỹ thiếu quy mô và năng lực để sản xuất vũ khí đủ nhanh nhằm đáp ứng nhu cầu của các đồng minh toàn cầu.
Sự thay đổi của Ngoại trưởng Rubio phản ánh thay đổi gần đây của Tổng thống Donald Trump. Sau hội nghị thượng đỉnh tại Busan (Hàn Quốc) hồi tháng 10, Tổng thống Trump nhiều lần gọi Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình là “nhà lãnh đạo được kính trọng” và là “người bạn”.
Ông Trump đã đạt được thỏa thuận đình chiến thương mại mang tính chiến thuật với ông Tập. Theo đó, Trung Quốc đồng ý nối lại việc mua khối lượng lớn đậu nành Mỹ, và quan trọng nhất là tạm dừng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu đất hiếm. Đổi lại, Mỹ giảm một nửa “thuế fentanyl” xuống còn 10% và linh hoạt trong kiểm soát các dòng chip bán dẫn thế hệ cũ.
Vấn đề Venezuela, Ukraine và Trung Đông
Khi được hỏi về các cuộc không kích gần đây của Mỹ tại khu vực Caribe và khả năng tiến hành một cuộc chiến thay đổi chế độ ở Venezuela, Ngoại trưởng Mỳ Rubio chỉ trích gay gắt chính phủ của Tổng thống Nicolas Maduro, nhưng mô tả sứ mệnh này là nhằm ổn định khu vực chứ không phải chinh phục công khai.
Ông Rubio cũng chỉ trích việc Caracas hợp tác với Iran, Hezbollah và cáo buộc họ hợp tác với các tổ chức buôn bán ma túy. Ông cũng bác bỏ khả năng đàm phán trong tương lai với Tổng thống Maduro.
Liên quan đến cuộc xung đột Nga – Ukraine, Ngoại trưởng Mỹ cho biết dù “vẫn còn nhiều việc phải làm”, nhưng đã có tiến triển khi các quan chức Ukraine tới Mỹ để tham gia đợt đàm phán mới.
Ông làm rõ rằng Washington không tìm cách áp đặt thỏa thuận, mà là “xác định xem Ukraine có thể chấp nhận điều gì và Nga có thể chấp nhận điều gì” để thúc đẩy hai bên tiến tới thỏa hiệp.
Về Trung Đông, Ngoại trưởng Rubio bày tỏ tin tưởng giai đoạn đầu của lệnh ngừng bắn tại Dải Gaza sẽ được hoàn tất sớm.
Ông tiết lộ rằng chính quyền đang tập trung “như tia laser” vào nhiệm vụ thành lập Lực lượng Ổn định quốc tế - cấu phần then chốt trong kế hoạch 20 điểm về Dải Gaza của Tổng thống Mỹ Trump, nhằm duy trì hòa bình khi quân đội Israel rút lui.