Tết “Pây tai” thường được bắt đầu từ ngày 10/7 Âm lịch đến hết ngày 15/7 Âm lịch. Dịp này, những người công tác hay sinh sống ở xa có điều kiện đều hẹn hò, bố trí trở về quê hương. Tại Lạng Sơn, tùy từng nơi, tùy từng dân tộc mà định ngày ăn rằm khác nhau. Song phần nhiều người Tày, người Nùng ăn rằm ngày 14, người Kinh thì ăn ngày 15/7. Năm nay, rằm rơi vào cuối tuần và kế tiếp là hai ngày nghỉ thứ 7, chủ nhật nên không khí vui rằm sôi động, đông vui hơn.
Tiến sĩ Hoàng Văn Páo, Chủ tịch Hội di sản Văn hóa tỉnh Lạng Sơn cho biết dịp rằm tháng 7 để con cái báo hiếu với bố mẹ, tổ tiên, những người đã mất. Theo truyền thống, con gái và con rể sẽ đem lễ về thăm nhà ngoại để tỏ lòng biết ơn đến công sinh thành. Món quà tùy thuộc vào điều kiện song không thể thiếu con vịt béo, một chai rượu nhỏ cùng các cặp bánh gai, bánh rợm, bánh chuối.
“Theo truyền thuyết, vịt là vị sứ giả của trần gian với trời. Con vịt có công cõng gà trống vượt biển đi cống sứ Mường trời vào ngày rằm tháng Bảy hằng năm, để cầu mùa màng bội thu cho người nông dân. Người xứ Lạng chủ yếu là sống bằng nghề nông nghiệp, tháng Bảy âm lịch là thời gian người dân thu hoạch xong mùa vụ. Thêm nữa, đến giữa tháng 7 âm lịch, vịt đã trưởng thành là thời điểm thịt vịt ăn ngon nhất”, Tiến sĩ Hoàng Văn Páo lý giải.
Theo quan sát của phóng viên Tiền Phong, trong mâm cỗ cúng rằm, ngoài thịt vịt, thịt gà, lợn quay, người Tày, Nùng xứ Lạng không thể thiếu món bánh gai, bánh rợm, bún, hoa quả. Trong hai ngày qua, nhiều hộ gia đình tổ chức làm bánh gai, bánh rợm. Có nhà làm tới 200 chiếc vừa cúng gia tiên vừa biếu anh em bạn bè, hàng xóm…
Cùng với ý nghĩa lễ Vu Lan trong Phật giáo, Tết “Pây tai” là phong tục mang đậm tín ngưỡng hiếu kính cha mẹ nên được người Tày, Nùng Lạng Sơn gìn giữ, lưu truyền bao bao đời này và trở nên một nét văn hóa đẹp mang giá trị nhân văn, giáo dục sâu sắc.