Đổi đời trên chính mảnh đất gò đồi khô cằn
Từ sáng sớm, con đường dẫn vào các thôn của xã Tuyên Sơn đã nhộn nhịp tiếng xe máy, xe tải nhỏ. Trên các sườn đồi thoai thoải, những vườn bưởi Phúc Trạch trải dài xanh mướt, quả lủng lẳng trên cành. Trái bưởi căng tròn, vàng ươm không chỉ báo hiệu một mùa vụ bội thu mà còn là minh chứng cho hướng đi đúng đắn trong chuyển đổi cây trồng, giúp nhiều hộ dân nơi đây đổi đời trên chính mảnh đất gò đồi khô cằn năm nào.
Năm nay, thời tiết khá thuận lợi, nắng mưa điều hòa, ít sâu bệnh nên bưởi cho năng suất cao, mẫu mã đẹp. Quan trọng hơn, giá bưởi giữ ở mức ổn định, thậm chí tăng so với những năm trước, giúp bà con thêm phấn khởi.
Xã Tuyên Sơn là địa phương miền núi, giáp huyện Hương Khê (cũ), tỉnh Hà Tĩnh – cái nôi của thương hiệu bưởi Phúc Trạch nổi tiếng khắp năm châu, bốn biển. Nhận thấy điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng tương đồng, nhiều năm qua, người dân nơi đây đã mạnh dạn đưa giống bưởi đặc sản này về trồng trên vùng đất gò đồi, từng bước hình thành vùng cây ăn quả tập trung.
Cách đây hơn một thập kỷ, khi cây bưởi Phúc Trạch mới xuất hiện ở Tuyên Sơn, không ít người còn bán tín bán nghi. Trước đó, sinh kế của người dân chủ yếu dựa vào keo, sắn, ngô – những loại cây cho thu nhập thấp, phụ thuộc nhiều vào thời tiết và thị trường.
Việc đầu tư trồng bưởi đòi hỏi vốn lớn, thời gian kiến thiết dài, kỹ thuật chăm sóc phức tạp. Không ít người lo lắng, không biết chất lượng bưởi sẽ ra sao?”. Tuy nhiên, những vườn bưởi đầu tiên cho thu hoạch đã dần thay đổi suy nghĩ ấy. Trái bưởi to, đẹp, vị ngọt đặc trưng được thương lái tìm đến tận vườn thu mua, mang lại nguồn thu cao hơn hẳn so với cây trồng truyền thống.
Từ vài héc-ta ban đầu, đến nay toàn xã Tuyên Sơn đã có hơn 65ha trồng bưởi Phúc Trạch, phân bố ở hầu hết các thôn. Bưởi dần trở thành cây trồng chủ lực, đóng vai trò quan trọng trong cơ cấu kinh tế nông nghiệp của địa phương.
Một trong những yếu tố làm nên thương hiệu bưởi Phúc Trạch Tuyên Sơn là việc người dân ngày càng chú trọng đến sản xuất an toàn. Nhiều hộ đã áp dụng quy trình VietGAP, từ khâu chọn giống, bón phân đến phòng trừ sâu bệnh.
Những quả bưởi được bọc túi từ khi còn non để hạn chế sâu bệnh và tác động của thời tiết. Phân bón hóa học được sử dụng có kiểm soát, ưu tiên phân hữu cơ, thuốc bảo vệ thực vật sinh học. Nhờ đó, bưởi cho quả đồng đều, trọng lượng trung bình từ 1 – 1,2kg/quả, vỏ mỏng, ruột hồng, vị ngọt thanh.
Trái ngọt từ sự kiên trì
Dẫn chúng tôi đi giữa vườn bưởi rộng 2ha, ông Nguyễn Hồng Thơ (thôn 4, xã Tuyên Sơn) không giấu được niềm vui khi nhắc đến vụ bưởi năm nay. Ông cho biết, trước đây gia đình trồng keo, thu nhập bấp bênh. Từ khi chuyển sang trồng bưởi Phúc Trạch, kinh tế ổn định hơn hẳn.
“Năm ngoái, bưởi bán tại vườn chỉ khoảng 10.000 đồng/quả. Năm nay, tôi chủ động thu hoạch, chở đi bán ở Hà Tĩnh, Nghệ An nên giá cao hơn nhiều, từ 25.000 – 30.000 đồng/quả” - ông Thơ nói.
Trang trại của ông Thơ rộng 3ha, trong đó 2ha trồng bưởi Phúc Trạch. Bình quân mỗi năm, gia đình ông thu hoạch khoảng 15.000 quả, sau khi trừ chi phí còn lãi gần 150 triệu đồng. “So với trước đây thì đây là nguồn thu mà tôi chưa từng nghĩ tới” - ông Thơ chia sẻ thêm.
Không chỉ những hộ có diện tích lớn, nhiều gia đình trồng bưởi quy mô vừa và nhỏ cũng có cuộc sống khấm khá hơn. Tại thôn Tân Đức, hiện có khoảng 15 mô hình trồng bưởi Phúc Trạch được đầu tư bài bản, mang lại thu nhập từ vài chục đến cả trăm triệu đồng mỗi năm.
Anh Ngô Văn Minh, một người dân trong thôn cho biết, gia đình anh trồng gần 100 gốc bưởi. Mỗi gốc cho khoảng 100 quả/năm. Bưởi chủ yếu bán tại vườn với giá từ 10.000 – 12.000 đồng/quả và thường được thương lái đặt cọc mua từ đầu vụ.
“Có người đặt tiền trước nên mình cũng yên tâm chăm sóc, không lo bị ép giá hay ế hàng. Nhờ trồng bưởi, gia đình tôi đã trả được nợ, có điều kiện sửa sang nhà cửa và đầu tư cho con cái học hành” – anh Minh tâm sự.
Không chỉ trông chờ vào thương lái truyền thống, những năm gần đây, các hợp tác xã và cơ sở thu mua ở Tuyên Sơn đã chủ động quảng bá bưởi Phúc Trạch trên mạng xã hội, các sàn thương mại điện tử. Hình ảnh vườn bưởi, quy trình sản xuất an toàn được giới thiệu rộng rãi, giúp người tiêu dùng ở xa dễ dàng tiếp cận sản phẩm.
Nhờ đó, bưởi Phúc Trạch trồng ở Tuyên Sơn đã có mặt tại nhiều tỉnh, thành phố lớn như Hà Nội, Đà Nẵng, TPHCM, được bày bán tại các cửa hàng, siêu thị nông sản sạch. Một số hộ dân còn ký hợp đồng bao tiêu sản phẩm, góp phần ổn định đầu ra.
Chính quyền đồng hành cùng người dân
Không chỉ trông chờ vào sự năng động của người nông dân, sự phát triển của vùng bưởi Phúc Trạch ở xã Tuyên Sơn như hôm nay còn gắn liền với vai trò “đỡ đầu” của chính quyền địa phương.
Theo ông Cao Vũ Đăng, Phó Chủ tịch UBND xã Tuyên Sơn, ngay từ khi xác định bưởi Phúc Trạch là cây trồng có lợi thế, UBND xã Tuyên Sơn đã đưa loại cây này vào định hướng chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp, xem đây là hướng đi lâu dài nhằm nâng cao thu nhập cho người dân miền núi.
Trên thực tế, để người dân yên tâm đầu tư trồng bưởi – một loại cây cần thời gian kiến thiết dài, chính quyền xã đã chủ động phối hợp với các ngành chuyên môn tổ chức nhiều lớp tập huấn về kỹ thuật trồng, chăm sóc, phòng trừ sâu bệnh.
Người dân được hướng dẫn quy trình sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, từng bước thay đổi tập quán canh tác truyền thống sang sản xuất an toàn, chú trọng chất lượng và giá trị sản phẩm.
Song song với hỗ trợ kỹ thuật, địa phương còn đóng vai trò “kết nối” trong việc tìm kiếm nguồn giống đảm bảo chất lượng, liên kết với các đơn vị cung ứng phân bón, vật tư nông nghiệp uy tín, hạn chế rủi ro cho người trồng bưởi.
Những chuyến tham quan, học tập kinh nghiệm tại các vùng trồng bưởi Phúc Trạch nổi tiếng của tỉnh Hà Tĩnh được tổ chức thường xuyên, giúp bà con mở rộng tầm nhìn, tiếp cận cách làm bài bản, hiệu quả.
Một điểm nhấn quan trọng là công tác hỗ trợ tiêu thụ sản phẩm. Trước mỗi vụ thu hoạch, UBND xã đều xây dựng kế hoạch truyền thông, phối hợp các hợp tác xã, cơ sở thu mua quảng bá bưởi Phúc Trạch Tuyên Sơn trên các phương tiện thông tin đại chúng, mạng xã hội và sàn thương mại điện tử. Nhờ đó, đầu ra cho bưởi từng bước được mở rộng, giảm tình trạng phụ thuộc hoàn toàn vào thương lái nhỏ lẻ.
Hiện nay, chính quyền địa phương tiếp tục đồng hành cùng người dân trong việc xây dựng vùng trồng tập trung, hướng tới hình thành chuỗi liên kết sản xuất – tiêu thụ bền vững. Việc hướng dẫn bà con cắt tỉa cành, chăm sóc sau thu hoạch, chuẩn bị cho vụ ra hoa, kết trái tiếp theo được triển khai đồng bộ.
Từ vai trò “dẫn dắt” ban đầu, chính quyền xã đang từng bước trở thành điểm tựa để cây bưởi Phúc Trạch Tuyên Sơn không chỉ “được mùa, được giá” trong ngắn hạn mà còn phát triển ổn định, lâu dài trên vùng gò đồi miền núi.