Báo cáo về tình hình sản xuất công nghiệp, hoạt động thương mại tháng 7 và tổng hợp 7 tháng của năm 2023 vừa được Bộ Công Thương công bố cho thấy, nhờ những giải pháp tích cực, đồng bộ nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc nhất là cho sản xuất và mở rộng thị trường xuất khẩu nên sản xuất công nghiệp và xuất khẩu trong tháng 7 đã có những tín hiệu tích cực. Tuy nhiên, do những khó khăn từ suy giảm kinh tế toàn cầu trong thời gian qua nên các khó khăn, thách thức còn rất lớn, nhất là thị trường xuất khẩu bị thu hẹp, thiếu đơn hàng.
Theo Bộ Công Thương, động lực chính cho sự khởi sắc của hoạt động xuất khẩu hàng hóa trong tháng 7 đến từ nhóm hàng công nghiệp chế biến với kim ngạch tăng 1,1% so với tháng trước, ước đạt 25,12 tỷ USD, chiếm 84,65% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước.
Trong đó, xuất khẩu một số mặt hàng công nghiệp chính có xu hướng tăng như: Máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện ước đạt 5,2 tỷ USD, tăng 2,6% so với tháng trước; dệt may đạt 3,2 tỷ USD, tăng 4,6%; giày dép các loại đạt 1,85 tỷ USD, tăng 4,8%. Tuy nhiên, điện thoại các loại và linh kiện sau khi được đẩy mạnh xuất khẩu vào tháng trước đã giảm trở lại 10,2% trong tháng này, ước đạt 3,6 tỷ USD.
Đáng chú ý, do những khó khăn về đơn hàng xuất khẩu nên nhu cầu nhập khẩu các nhóm hàng chủ lực và là đầu vào quan trọng phục vụ các ngành hàng xuất khẩu như điện thoại và linh kiện; máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện; nguyên phụ liệu dệt may, da giày… đều giảm ở mức hai con số như: máy móc, thiết bị, dụng cụ, phụ tùng khác giảm 14,6%; vải các loại giảm 18,6%. Đặc biệt, kim ngạch nhập khẩu điện thoại các loại và linh kiện tiếp tục giảm mạnh khi chỉ đạt 4 tỷ USD, giảm 66,3%.
Trao đổi với PV Tiền Phong, lãnh đạo một doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ, chuyên cung ứng các linh kiện điện tử cho các doanh nghiệp Hàn Quốc đang hoạt động tại Việt Nam xác nhận tình trạng khó khăn chung của các doanh nghiệp ngành hàng điện tử rất đáng báo động.
Theo vị này, việc các mặt hàng điện tử xuất khẩu giảm 2 con số kéo dài trong nhiều tháng đang tác động rất lớn đến hoạt động của các doanh nghiệp. Cùng với việc thiếu đơn hàng, nhiều doanh nghiệp trong ngành điện tử đang chật vật với việc lo trả lương, giữ chân người lao động. Một số doanh nghiệp đã tính đến việc thu hẹp sản xuất để cầm cự hoạt động do tình sản xuất kinh doanh của thị trường đang gặp nhiều khó khăn và dự báo tiếp tục khó được cải thiện ngay trong thời gian tới.
“Ngay cả các doanh nghiệp đang tham gia chuỗi cung ứng của các doanh nghiệp FDI cũng gặp khó do lượng hàng sản xuất của chính các doanh nghiệp FDI cũng đang rất phập phù. Điều này thể hiện rõ qua các chỉ số sụt giảm kim ngạch xuất khẩu từ đầu năm đến nay”, vị này cho hay.
 |
Việc thực hiện chính sách 'ngoại giao đơn hàng' sẽ giúp các doanh nghiệp ngành điện tử Việt Nam vượt qua khó khăn, tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng của các doanh nghiệp FDI |
Theo bà Đỗ Thị Thúy Hương, Ủy viên Ban Chấp hành Hiệp hội Doanh nghiệp Điện tử Việt Nam (VEIA), dù suy giảm, công nghiệp điện tử vẫn là lĩnh vực dẫn đầu các ngành chế biến, chế tạo về kim ngạch xuất khẩu của cả nước với mức xuất siêu 7,84 tỷ USD.
Tuy nhiên, nếu nhìn vào việc qua nửa năm 2023, ở mảng điện thoại và linh kiện, kim ngạch xuất khẩu đã giảm 17% so với cùng kỳ trong khi ở mảng máy tính và linh kiện, kim ngạch xuất khẩu cũng giảm 7,57%... đây là những con số đáng lo ngại. Cùng với đó, giá trị nhập khẩu điện thoại và linh kiện 6 tháng đầu năm đạt con số rất nhỏ, chỉ 3,57 tỷ USD, sụt giảm đến 65% so với cùng kỳ năm ngoái. Máy tính và linh kiện vẫn giữ mức độ nhập khẩu tương đối, 38,37 tỷ USD, giảm 10,77%.
Theo bà Hương, xuất khẩu mặt hàng máy tính và linh kiện trên toàn cầu giảm tới 15%, nên xuất khẩu của Việt Nam giảm 7,57% và nhập khẩu giảm 10,77% cũng không có gì lạ. Mức giảm xuất khẩu 17% của điện thoại và linh kiện Việt Nam hiện vẫn thấp hơn tỷ lệ giảm chung 29% của toàn cầu.
“Ngay cả các “ông lớn” như Apple, Samsung, doanh số điện thoại cũng giảm rất mạnh. Doanh thu quý 2/2023 của Apple giảm mạnh nhất kể từ năm 2016 do suy giảm doanh số bán iPhone. Báo cáo của IDC cho hay, trong quý 2/2023, doanh số bán máy tính toàn cầu giảm tới 13,4%. Các hãng lớn như Lenovo, HP, Acer đều sụt giảm nghiêm trọng, nặng nhất là Acer với mức giảm tới 19,2%. Sản xuất công nghiệp điện tử của Việt Nam đang trong đà suy giảm như thế giới, song tỷ lệ giảm thấp hơn. Các doanh nghiệp điện tử Việt vẫn đang ở mức chống chịu được trước những bất ổn của tình hình kinh tế, chính trị trên toàn cầu”, bà Hương cho hay.
Phải có chiến lược “ngoại giao đơn hàng”
Theo đại diện VEIA, đến hết tháng 6 năm nay, các doanh nghiệp trong hiệp hội cho biết, đơn hàng của khách hàng truyền thống đã hết sạch, không có thêm đơn hàng mới ở những dòng khách hàng truyền thống tại các thị trường xuất khẩu trọng tâm gồm Hoa Kỳ, Trung Quốc, EU, Hàn Quốc... Một số doanh nghiệp cũng cố gắng vận động để có những đơn hàng mới ở những thị trường mới như Canada, Bắc Mỹ nhưng giá trị đơn hàng rất nhỏ giọt và không mang tính ổn định.
Đơn hàng đã ít nhưng doanh nghiệp còn phải đối mặt với tình trạng khá nhiều đơn hàng có dấu hiệu bị chuyển sang đối tác ở quốc gia khác. Apple đã đặt nhiều hạng mục sản xuất tại Ấn Độ. Samsung cũng đưa nhiều đơn hàng sang thị trường Ấn do giá cả, chi phí sinh hoạt và chi phí lao động ở Ấn Độ thấp hơn Việt Nam.
Đại diện VEIA cho rằng, lợi thế cạnh tranh lao động giá rẻ của Việt Nam gần như sắp hết. Rất nhiều doanh nghiệp FDI phàn nàn rằng chi phí lao động của Việt Nam bắt đầu cao hơn mức bình quân của khu vực (chi phí cho lao động gồm lương, các khoản phụ cấp, bảo hiểm…). Cùng với đó, hiện tại, giá trị xuất khẩu, giá trị sản xuất công nghiệp điện tử Việt Nam chủ yếu do doanh nghiệp FDI tạo ra. Sản xuất công nghiệp điện tử của chúng ta vẫn chịu sự điều phối và thống trị của các doanh nghiệp FDI.
Một giải pháp gỡ khó cho doanh nghiệp điện tử Việt được đại diện VEIA đề xuất: “Phải có chiến lược “ngoại giao đơn hàng” tương tự như đã từng làm “ngoại giao vắc xin”. Các đoàn ngoại giao cấp Chính phủ, bộ, ngành, khi đi ra bất cứ thị trường quốc tế nào cũng cần ưu tiên tìm kiếm đơn hàng mới cho doanh nghiệp trong nước”.
Theo đó, với những “ông lớn” công nghệ mà doanh thu của họ còn lớn hơn cả GDP của đất nước mình thì một doanh nghiệp Việt quy mô nhỏ khó có thể liên lạc trực tiếp để kết nối kinh doanh. Nếu không có hoạt động “ngoại giao đơn hàng” từ cấp Chính phủ thì doanh nghiệp Việt sẽ còn vô vàn khó khăn.
“Chỉ với “ngoại giao đơn hàng” cấp Chính phủ, doanh nghiệp điện tử Việt mới có nhiều cơ hội tham gia chuỗi cung ứng của các tập đoàn toàn cầu, nhận được đơn hàng thường xuyên với quy mô lớn. Khi đó, ngành công nghiệp điện tử có cơ hội vượt qua chuỗi ngày sụt giảm và có những bước phát triển bền vững hơn”, đại diện VEIA cho hay.
