Phó Thủ tướng Lê Thành Long vừa ký quyết định công nhận Bảo vật quốc gia (BVQG) đợt 13 năm 2024 cho 33 hiện vật trên toàn quốc. Trong đợt công nhận này, Huế có 4 hiện vật được công nhận. Các bảo vật ở Huế mới được công nhận đều có từ thời nhà Nguyễn, là hiện vật gốc, độc bản với những giá trị lịch sử, văn hóa đặc sắc, độc đáo.
Các hiện vật được công nhận đợt này của Huế gồm chuông Ngọ Môn thời Minh Mạng (hiện đặt tại lầu Ngũ Phụng - Đại Nội Huế), cặp tượng rồng thời Thiệu Trị (đặt tại điện Thái Hòa), phù điêu thời Minh Mạng trưng bày tại Bảo tàng Cổ vật Cung đình Huế và ngai Hoàng đế Duy Tân (bảo quản tại kho cổ vật của Bảo tàng Cổ vật Cung đình Huế).
Theo giới nghiên cứu, hiện vật chuông Ngọ Môn là tác phẩm mỹ thuật đặc sắc của ngành điêu khắc, hội họa, kỹ nghệ đúc đồng thời Minh Mạng (1820-1841) nói riêng và triều Nguyễn (1802-1945) nói chung.
 |
Chuông Ngọ Môn. Ảnh: TTBTDTCĐ Huế |
Đây là chiếc chuông duy nhất được đúc để đặt tại không gian cổng chính ở phía nam (Ngọ Môn), cổng lớn nhất trong 4 cổng chính của Hoàng thành Huế. Chuông dùng để sử dụng trong tất cả nghi lễ cung đình, được coi là biểu tượng của vương triều phong kiến. Quốc Sử quán triều Nguyễn đã ghi chép cụ thể điển lệ việc đúc chuông, cách thức, số lượng cũng như quy cách sử dụng của từng loại chuông trong Đại Nam thực lục tùy theo tính chất, vị trí và nội dung của từng nghi lễ.
Cùng với Cửu đỉnh, chuông Ngọ Môn là một trong những bảo vật bằng đồng được đúc dưới thời Minh Mạng hiện hữu tại Đại Nội Huế, là di sản vật thể thuộc Quần thể di tích Cố đô Huế, là bảo vật trong kho tàng di sản văn hóa Việt Nam.
Hiện vật ngai hoàng đế Duy Tân được triều đình đặc chế riêng cho nhà vua khi ông lên ngôi năm 7 tuổi. Duy Tân là hoàng đế thứ 11 của triều Nguyễn (1802-1945). Để phù hợp với vóc dáng của hoàng đế, triều đình đã cho đặc chế chiếc ngai với kích thước nhỏ dùng trong lễ đăng quang của nhà vua.
 |
Ngai hoàng đế Duy Tân. |
Các kiểu thức, hoa văn trang trí trên ngai áp dụng kỹ thuật sơn, thếp vẽ vàng, chạm nổi hay chạm lộng thể hiện sự phong phú, đa dạng của nghệ thuật điêu khắc gỗ cũng như bàn tay tài hoa của các nghệ nhân đương thời.
Hiện vật phù điêu bằng đá thời Minh Mạng là hiện vật bằng đá cẩm thạch duy nhất lưu lại dấu ấn của hoàng đế Minh Mạng, thể hiện thông qua bài thơ Ngự chế và bài Minh được khắc trên 2 mặt của phù điêu.
 |
Phù điêu bằng đá thời Minh Mạng. |
Đây là kiệt tác tiêu biểu, độc đáo, không chỉ thể hiện đỉnh cao của kỹ nghệ chạm khắc đá mà còn cho thấy trình độ, kỹ thuật điêu khắc gỗ của các nghệ nhân dưới thời Nguyễn.
Hiện vật tượng rồng thời Thiệu Trị là bộ hiện vật bằng đồng có giá trị lịch sử, nghệ thuật, văn hóa, là đỉnh cao của sự tích hợp, mô phỏng hình dáng các chiếc kim ấn bảo tỷ được đúc dưới các triều từ Minh Mạng đến Thiệu Trị với kiểu thức hình con rồng quấn.
 |
Tượng rồng thời Thiệu Trị. |
Tượng rồng nguyên đặt trước hiên điện Càn Thành, là không gian sinh hoạt và làm việc hàng ngày của nhà vua. Thông qua hình ảnh rồng đặc trưng dưới triều Nguyễn, với các mô típ long ẩn vân, hoa cúc - mặt trời và hoa văn trang trí mây, đao lửa, hồi văn chữ công… mang ý nghĩa biểu trưng với vai trò thiên tử, mang thiên mệnh, thể hiện quyền lực vững mạnh của vương quyền cùng khát vọng đất nước thái hòa, thịnh trị, nhân dân thái bình, ấm no…
Theo Tiến sĩ Phan Thanh Hải - Ủy viên Hội đồng Di sản Văn hóa Quốc gia, Giám đốc Sở Văn hóa - Thể thao thành phố Huế, đến nay Huế có 14 hiện vật, nhóm các hiện vật (với tổng số 41 hiện vật) được công nhận là BVQG, gồm bộ Cửu đỉnh (9 hiện vật), Cửu vị Thần công (9 hiện vật), ngai vàng ở điện Thái Hòa, áo tế Giao thời Nguyễn (Long cổn), bia Khiêm cung ký tại lăng vua Tự Đức, đại hồng chung chùa Thiên Mụ, bia Ngự kiến Thiên Mụ tự (chùa Thiên Mụ), bệ thờ Vân Trạch Hòa (Chămpa), bộ chóp tháp Linh Thái (Chămpa, 2 hiện vật), bộ vạc đồng thời chúa Nguyễn (10 chiếc), chuông đồng Ngọ Môn thời Minh Mạng, ngai vàng vua Duy Tân, hai tượng rồng thời Thiệu Trị, trấn phong đá đỏ (phù điêu) thời Minh Mạng.
Đến nay Cố đô Huế có gần 1.000 di tích đã được kiểm kê, trong đó có 3 di tích cấp quốc gia đặc biệt, 89 di tích cấp quốc gia, 101 di tích cấp tỉnh. 6 di sản phi vật thể cấp quốc gia gốm ca Huế, dệt Dèng A Lưới, lễ hội mừng lúa mới của người Pa Cô, tri thức may và mặc áo dài Huế, lễ hội điện Huệ Nam, nghề làm bún Vân Cù.
Đặc biệt, Huế có đến 8 di sản được UNESCO vinh danh thuộc 3 loại hình khác nhau là di sản vật thể (Quần thể di tích Cố đô Huế); di sản phi vật thể (Nhã nhạc - âm nhạc Cung đình Việt Nam), nghệ thuật bài Chòi Trung Bộ, thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam Phủ); di sản tư liệu (mộc bản, châu bản triều Nguyễn, thơ văn trên kiến trúc cung đình Huế và những bản khắc nổi trên Cửu đỉnh trong Hoàng cung).
