Cuộc vận động cứu cây
Những ngày giữa tháng ba, về xã Diễn Kim (huyện Diễn Châu, Nghệ An), câu chuyện cứu cây gạo được người dân bàn tán xôn xao. Từ bao đời nay, cây gạo cổ thụ này đã trở thành biểu tượng, niềm tự hào của làng biển Diễn Kim. Cứ vào cuối tháng 3 âm lịch hàng năm, hoa gạo “cháy” đỏ rực trời. Theo các cụ cao niên trong làng, cây gạo có từ xa xưa, đến nay đã ngót 200 năm. Thân cây to ba người ôm không xuể, cành lá xum xuê vươn lên cao vút, phủ tỏa bóng râm cả một vùng không gian rộng lớn. Cây gạo xù xì, chịu bao mưa gió, nắng gắt, bom đạn chiến tranh vẫn sống hiên ngang, sừng sững giữa đất trời. Trong suy nghĩ mỗi người dân trong làng, cây gạo vừa là hiện thân của sự vươn lên, khỏe khoắn, vững chãi, vừa là miền ký ức đẹp và thân thương.
Thế nhưng, vào cuối năm 2019, “cụ gạo” bỗng dưng héo dần, rụng lá. Từ khi cây gạo cổ thụ lâm bệnh, người dân trong làng đã tự “thăm khám” rồi bằng kinh nghiệm vườn tược, bàn nhau phun thuốc. Thấy không hồi phục, họ tiếp tục mời chuyên gia về bắt bệnh, cứu chữa, nhưng cũng không khả thi. Khi mọi nỗ lực chạy chữa đều không kết quả, có người bàn lùi bằng quy luật tự nhiên “sinh - lão - bệnh - tử”. Và cây gạo cũng chỉ là cái cây vô tri vô giác. Thế nhưng, đa số dân làng phản đối. Họ xem cây gạo như một “linh hồn” của làng, không thể không tìm mọi cách cứu chữa.
Cây gạo 200 tuổi “lâm bệnh” được cắt tỉa hết cành để điều trị. Thấy người dân trong làng từ già đến trẻ đều kiên quyết cứu cây, Chủ tịch UBND xã Diễn Kim Phạm Xuân Bang đã viết một bức thư kêu gọi. “Cách đây 8 năm, một cây gạo cổ thụ ở xã Diễn Trường (huyện Diễn Châu) cũng rơi vào tình trạng khô héo, lụi tàn do sâu bệnh. Trước tình trạng đó, người dân một dòng họ trong xã này đã góp tiền, thuê “bác sĩ” về. Sau hơn một tháng “điều trị”, cây gạo đã được hồi sinh và phát triển tươi tốt trở lại. Thấy vậy, tôi đã liên hệ với mong muốn cây gạo ở làng mình cũng sẽ hồi sinh, xanh tươi”, ông Bang chia sẻ.
Không lâu sau, đoàn chuyên gia thuộc Viện Hàn lâm Khoa học ở Hà Nội được mời về chữa bệnh cho cụ gạo. Kết luận, trong quá trình làm đường nông thôn mới đã làm “động” gốc, cộng thêm sâu bệnh khiến cây yếu dần và lâm bệnh. Họ đề ra kế hoạch cứu cây trong ba năm. Phương án được đưa ra là khơi thông và làm vòng vây bảo vệ cây bán kính 70cm; đồng thời phun thuốc trị các loại sâu bệnh. Tuy nhiên, việc cây gạo nằm sát bên đường, một mặt áp sát nhà dân nên việc khơi thông quanh gốc cây gặp khó khăn. Nếu tiến hành buộc phải lấy thêm cho cây phần không gian đường đi, hoặc một phần nhà dân ngay sát đó. Nhưng, đường đi vốn đã nhỏ, “tất đất tấc vàng” việc hiến đất cũng khiến bà con ái ngại. Nhưng bất ngờ, bà con trong làng đã tự nguyện hiến đất để dành không gian cho cây gạo.
Thân cây gạo ba người ôm không xuể. Lo xong phần phương án và quỹ đất, xã Diễn Kim lại đối diện với vấn đề kinh phí. Lúc này, vị chủ tịch xã tiếp tục đứng ra kêu gọi người dân đóng góp. “Điều bất ngờ là cuộc kêu gọi này nhanh chóng nhận được sự hưởng ứng của người dân. Mỗi hộ, người ba chục, người dăm chục ngàn, cộng thêm phần đóng góp của những người con Diễn Kim đang sinh sống và lập nghiệp ở phương xa gửi về nên chỉ trong vòng một thời gian ngắn đã vận động được cả trăm triệu đồng. Có kinh phí, người dân càng tin hơn vào việc "cụ gạo" sẽ hồi sinh”, vị chủ tịch phấn khởi.
Linh hồn của làng
Sống và gắn bó cả cuộc đời bên cây gạo, bà Nguyễn Thị Huê (94 tuổi) nuối tiếc khi hai năm nay không được nhìn thấy hoa gạo nở rực mỗi độ tháng ba về. Hướng mắt về phía cây đang trong quá trình điều trị đã bị cắt tỉa hết cành, lá, bà Huê tâm sự: “Khi tôi lớn lên đã thấy cây gạo sừng sững, vượt qua cả những mái nhà cao tầng. Tháng ba, hoa gạo nở đỏ rực một góc làng. Ngày đó, muốn giới thiệu người ta về làng, chỉ cần nói đi về hướng cây gạo sẽ tìm được. Gốc cây này cũng từng là nơi che nắng vào những trưa hè oi ả, nơi dân làng ngồi tựa lưng uống nghỉ ngơi mỗi khi đi làm đồng về”.
Từ bao đời nay, người dân Diễn Kim luôn coi cây gạo như nét văn hóa tâm linh của làng Đối với nhiều thế hệ trong làng, cây gạo này luôn gắn liền với ký ức tuổi thơ của những đứa trẻ chăn trâu, cắt cỏ. Sau này, khi đã trưởng thành, dù công tác ở đâu, mỗi khi về quê, họ đều ra thăm và ngắm cây gạo cổ. Với bà Huê, cây gạo là nhân chứng cho hàng chục thế hệ đã sinh ra và nằm xuống nơi mảnh đất này. Gần sáu thập niên ở Diễn Kim, bà đã chứng kiến nhiều đoạn sinh ly tử biệt. Nhưng mỗi lần ngước lên nhìn cây gạo vẫn tươi tốt, bà lại thấy thảnh thơi, an lòng.
Ngay sát cây gạo, người dân đã làm một chiếc miếu nhỏ để thắp hương cầu bình an và may mắn. Bà Huê bảo, những người con của quê hương trước khi đi làm ăn xa, hay ra khơi bám biển mưu sinh đều có thói quen tìm đến thắp hương cầu an. Cây gạo dường như đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống của bà con nơi đây. Ngước nhìn cây gạo cổ thụ trơ trụi chỉ còn mỗi thân cây, bà Huê trầm ngâm: “Ở tuổi gần đất xa trời rồi chỉ mong trước khi nhắm mắt được một lần nữa thấy cây gạo nở hoa đỏ cả một góc làng như trước. Mong cây sớm mạnh khoẻ trở lại, rứa là mừng rồi”.
