Xuất khẩu càng tăng, rủi ro tiềm tàng càng nhiều
Ngày 28/5, Bộ Công Thương với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) họp với các hiệp hội, ngành hàng về tình hình sản xuất, xuất khẩu gạovà rau quả 4 tháng đầu năm và bàn giải pháp tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy xuất khẩu những tháng cuối năm.
Tại hội nghị, ông Nguyễn Anh Sơn - Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương - cho biết, số liệu của Tổng cục Hải quan cho thấy, trong 4 tháng đầu năm, kết quả xuất khẩu gạo của Việt Nam tăng 9,5% về lượng và tăng 33,6% về trị giá so với cùng kỳ năm trước. Xuất khẩu rau quả tăng 38,1% về trị giá. Đối với ngành hàng rau quả, xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc chiếm 61,4% trong tổng kim ngạch xuất khẩu mặt hàng.
Theo ông Sơn, bên cạnh những kết quả đạt được, hoạt động xuất khẩu gạo và rau quả của Việt Nam vẫn còn nhiều hạn chế, yếu kém. Cụ thể, quy trình sản xuất, chế biến của các hộ sản xuất và doanh nghiệp chưa hoàn toàn tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về chất lượng, yêu cầu về truy xuất nguồn gốc, mã số vùng trồng; quy mô sản xuất còn nhỏ lẻ, phân tán, thiếu liên kết, chất lượng chưa ổn định, sản phẩm xuất khẩu còn ở dạng thô, thiếu chế biến sâu. Nhiều doanh nghiệp chưa chú trọng xây dựng thương hiệu, quảng bá sản phẩm…
 |
Theo các hiệp hội, ngành hàng, còn nhiều tồn tại trong xuất khẩu nông sản, rau củ quả của Việt Nam. |
Ông Nguyễn Thanh Bình - Chủ tịch Hiệp hội rau quả Việt - Nam cho biết, đến ngày 20/5, kim ngạch xuất khẩu rau quả Việt Nam đạt 2,49 tỷ USD. Tuy nhiên, vấn đề về chất lượng, nhất là rau quả còn chưa cao, thể hiện ở sự thiếu đồng đều của sản phẩm, tồn tại dư lượng thuốc bảo vệ thực vật nên cần có giải pháp để xử lý.
“Các cơ quan chức năng cần phối hợp địa phương, hiệp hội làm tốt công tác kiểm tra, giám sát, đặc biệt các sản phẩm thu hoạch, quản lý tốt lực lượng thương lái, không để xảy ra hiện tượng tranh mua, tranh bán”, ông Bình nói.
Ông Nguyễn Ngọc Nam - Chủ tịch Hiệp hội lương thực Việt Nam - cho biết, 4 tháng đầu năm, Việt Nam xuất khẩu 3,4 triệu tấn gạo, kim ngạch hơn 2 tỷ USD. Ước đến ngày 30/5, tổng sản lượng 3,6 tấn, kim ngạch thu hơn 2,3 tỷ USD, tăng 11% số lượng, tăng 34% giá trị.
Theo ông Nam, dự báo xuất khẩu gạo của Việt Nam năm 2024 sẽ khởi sắc khi các thị trường lớn tăng khối lượng nhập khẩu. Đây là thuận lợi nhưng ngành lúa gạo cũng có một số vấn đề tồn tại, như việc doanh nghiệp nợ tiền lúa nông dân, hay việc doanh nghiệp xuất khẩu gạo cạnh tranh không lành mạnh về giá.
“Trong số 157 đầu mối xuất khẩu gạo, chỉ 70 doanh nghiệp thuộc hiệp hội, nên họ không báo cáo và khó chỉ đạo. Theo quy định thì cũng không có biện pháp nào để chế tài. Do vậy chỉ có Bộ Công Thương mới có thể xử lý được”, ông Nam nói và đề xuất áp dụng giá sàn trong xuất khẩu gạo.
 |
Hai Bộ Công Thương và NN&PTNT cùng họp bàn các giải pháp tháo gỡ cho nông sản xuất khẩu. |
Khó làm ăn lớn vì thiếu liên kết
Chia sẻ tại hội nghị, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Minh Hoan cho rằng, hiện chúng ta mới đang xuất khẩu một sản phẩm của doanh nghiệp chứ không phải xuất khẩu sản phẩm của một ngành hàng. Khâu liên kết và hợp tác đang là điểm yếu của doanh nghiệp.
Nhìn thẳng vào sự yếu kém trong khâu hợp tác, liên kết, Bộ trưởng Lê Minh Hoan dẫn chứng: “Khi chúng tôi đi hội chợ quốc tế, các bạn Trung Quốc trưng bày cả một không gian. Nhưng với Việt Nam, có những doanh nghiệp vẫn thuê riêng một góc, không đi chung với hiệp hội hay bộ, ngành. Rõ ràng, nếu bản thân các doanh nghiệp không thay đổi thì thì sẽ không thể đi xa được”.
Bộ trưởng Lê Minh Hoan cũng đặt câu hỏi về việc liệu các hiệp hội đã làm hết vai trò chưa? Nếu hiệp hội chỉ là người cộng các con số xuất khẩu của doanh nghiệp thành viên thì đây không phải là chức năng của hiệp hội. Hiệp hội phải là người kết nối các doanh nghiệp. Khi và chỉ khi doanh nghiệp, hiệp hội ngành hàng thay đổi từ tư duy mua bán sang tư duy liên kết, hợp tác, khi đó, mới nâng cao sức mạnh của một ngành hàng, tăng được sức cạnh tranh của sản phẩm khi ra trường quốc tế.
Tại cuộc họp, đại diện Bộ Công Thương cho biết, bên cạnh những kết quả đạt được, sản xuất, xuất khẩu gạo và rau quả của nước ta thời gian qua vẫn còn nhiều hạn chế. Một số vùng trồng phát triển quá nóng về quy mô, nhưng không tuân thủ quy trình bảo đảm tiêu chuẩn chất lượng. Vai trò của hiệp hội, ngành hàng trong tạo sự đồng thuận để bảo vệ quyền lợi hội viên, doanh nghiệp và quyền lợi quốc gia còn hạn chế.
Để xuất khẩu gạo, rau quả theo hướng bền vững, Bộ trưởng Công Thương đề nghị Bộ NN&PTNT tiếp tục đẩy mạnh tái cơ cấu ngành lúa, gạo, rau quả, quy hoạch vùng trồng, chú trọng xây dựng các tiêu chuẩn về sản xuất, chế biến và chất lượng sản phẩm để nâng cao khả năng cạnh tranh và giá trị sản phẩm gạo, rau quả Việt Nam. Cùng đó, tăng cường kiểm tra, giám sát, xử lý các vi phạm trong quy trình sản xuất, nhất là sử dụng các vật tư, nguyên liệu bảo đảm an toàn, truy xuất nguồn gốc, mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói…
