Tại phiên họp, đại biểu Quốc hội (ĐBQH) Nguyễn Hữu Chính (Hà Nội) cho rằng, việc tòa án không có nghĩa vụ thu thập chứng cứ phù hợp với thực tiễn và xu thế hiện nay, các nguyên tắc pháp luật và quy định về tố tụng; đồng thời, tòa án thu thập tài liệu cho đương sự vô hình chung đã "làm thay việc" cho đương sự, khiến họ trông chờ vào toà án, lâu dài dẫn đến tình trạng quá tải trong công việc.
"Việc đương sự tự thu thập, giao nộp chứng cứ phù hợp với thông lệ quốc tế hiện nay. Một số nước tiên tiến trên thế giới đề cao vai trò của đương sự trong việc chứng minh sự việc", đại biểu phân tích.
 |
ĐBQH Trương Trọng Nghĩa. (Ảnh: Như Ý) |
Tuy nhiên, thực tiễn một số trường hợp khi tòa án yêu cầu thu thập, giao nộp tài liệu liên quan đến một số cơ quan Nhà nước và tổ chức còn gặp nhiều khó khăn. Nếu để đương sự tự mình thu thập tài liệu, chứng cứ liên quan đến cơ quan, tổ chức này thì sẽ gặp khó khăn hơn nữa.
Do đó, ông đề nghị bổ sung quy định tòa án hỗ trợ đương sự trong việc xác minh, thu thập tài liệu do các cơ quan nhà nước, tổ chức đang lưu giữ, quản lý hồ sơ.
Trong khi đó, ĐBQH Mai Văn Hải (Thanh Hoá) cho rằng, sẽ là gánh nặng cho người dân trong việc thu thập tài liệu, nhất là các tài liệu liên quan đến các vụ việc hành chính, các tài liệu liên quan đến vụ việc dân sự.
Nếu quy định chỉ yêu cầu đương sự cung cấp thông tin, tài liệu thì sẽ có nhiều vụ việc đương sự cung cấp không đầy đủ tài liệu, chứng cứ, nhất là các tài liệu thuộc các cơ quan quản lý, dẫn đến kết quả xét xử sẽ bị sai lệch.
Do đó, ông đề nghị nghiên cứu quy định trách nhiệm của đương sự và toà án trong việc thu thập tài liệu, chứng cứ vụ việc hành chính, dân sự.
Tìm đến "ông Bao công" để mong tìm thấy sự khách quan
Tranh luận, ĐBQH Trương Trọng Nghĩa (TPHCM) cho rằng, người dân không hiểu biết sâu nên cần thiết quy định tòa án thực hiện thu thập chứng cứ.
"Việt Nam theo hệ dân luật. Trong hệ dân luật, tòa án và thẩm phán chủ trì việc đánh giá, xem xét và cần thiết thì thu thập chứng cứ. Hơn nữa, ở Việt Nam có sự chênh lệch khoảng cách giàu-nghèo, chênh lệch về dân trí, văn hoá, chênh lệch giữa thành thị-nông thôn... Nhiều người dân không có điều kiện tranh tụng một cách đầy đủ, nên nếu khoán cho các bên 'tự chiến đấu với nhau' sẽ rất thiệt thòi cho những người yếu thế", đại biểu nêu.
Thêm vào đó, theo ông, nếu để các bên tự thu thập chứng cứ thì mỗi bên sẽ thu thập những chứng cứ có lợi cho mình và giấu đi những chứng cứ bất lợi. Vì thế, họ mới tìm đến toà - "ông Bao công" để mong tìm thấy sự khách quan trong xét xử. Chỉ có toà mới ra lệnh được ngân hàng hay cơ quan Nhà nước cung cấp toàn bộ chứng cứ, từ đó ra phán quyết công bằng, hợp lý cho các bên.
"Tóm lại, chúng ta sửa luật là để thuận lợi hơn cho người dân hay để thuận lợi hơn cho toà án? Nếu để thuận lợi cho người dân thì không nên bỏ thẩm quyền thu thập chứng cứ của toà án", ĐBQH Trương Trọng Nghĩa nhấn mạnh.
 |
Chánh án TAND tối cao Nguyễn Hoà Bình. (Ảnh: Như Ý) |
ĐBQH Nguyễn Thanh Sang (TPHCM) cho rằng, hiện điều kiện kinh tế - xã hội, trình độ dân trí và hiểu biết pháp luật của nước ta chưa cho phép điều này. Việc tự thu thập chứng cứ là một thách thức đối với người dân vì họ không đủ điều kiện, năng lực yêu cầu cơ quan Nhà nước cung cấp chứng cứ.
"Trong vụ án hành chính, người dân đi kiện cơ quan Nhà nước thì việc thu thập chứng cứ càng khó hơn. Thông qua các vụ án toà tạm đình chỉ để trả lời càng thể hiện rõ điều đó. Giả sử người dân yêu cầu ngân hàng sao kê tài khoản, ngân hàng có sao kê không? Tôi trả lời là không, chúng ta chưa có cơ chế để người dân tự thu thập chứng cứ", ông lý giải.
Giải trình thêm tại phiên thảo luận, Chánh án TAND tối cao Nguyễn Hoà Bình cho biết, chúng ta đang phải đối mặt với rất nhiều vụ kiện quốc tế, nếu như chúng ta không tự thu thập chứng cứ để bảo vệ mình thì toà quốc tế sẽ xử mình thua. Việc này đề cao trách nhiệm tự vệ của bên bị kiện và chứng minh quyền thắng kiện, thu thập chứng cứ của bên đi kiện.
Theo ông, tiếp thu ý kiến các đại biểu, khi hai bên không thể thu thập chứng cứ (cả bên nguyên và bên bị) mà có yêu cầu thì toà án sẽ hỗ trợ.
Theo ông, một năm toà giải quyết 600.000 vụ án, trong khi chỉ có 6.000 thẩm phán, người đâu mà đi thu thập chứng cứ hết cho các vụ án. Cơ bản, toà sẽ hỗ trợ các bên thu thập chứng cứ bằng lệnh của toà án, còn bên nào không cung cấp chứng cứ sẽ bị xử phạt theo Pháp lệnh xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi cản trở hoạt động tố tụng của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội.
