Là đơn vị quản lý hoạt động của nhiều doanh nghiệp sản xuất công nghiệp trọng điểm, ông có thể chia sẻ thực tiễn triển khai chính sách tiết kiệm năng lượng tại các khu công nghiệp trên địa bàn thành phố Hà Nội, và hiện có mô hình nào đang phát huy hiệu quả?
Chính sách tiết kiệm năng lượng tại các Khu công nghệ cao và Khu công nghiệp TP Hà Nội thời gian qua được chúng tôi triển khai thông qua nhiều kênh và cấp độ khác nhau, từ quy định pháp luật đến các chương trình hỗ trợ.
Về mặt pháp lý, hiện Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả mới đã được ban hành và đây là cơ sở pháp lý cao nhất, quy định các nguyên tắc, chính sách và biện pháp thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả. Các doanh nghiệp trong khu công nghiệp phải tuân thủ các quy định về định mức tiêu thụ năng lượng, báo cáo kiểm toán năng lượng (đối với cơ sở sử dụng năng lượng trọng điểm). Cùng với đó, các cơ sở sử dụng năng lượng trọng điểm (tiêu thụ từ 1.000 TOE/năm trở lên) phải thực hiện kiểm toán năng lượng định kỳ 3 năm/lần. Đây là cơ sở để doanh nghiệp đánh giá hiện trạng, xác định các cơ hội tiết kiệm năng lượng.
Các cơ quan quản lý hiện cũng đã hỗ trợ doanh nghiệp rất nhiều trong việc tối ưu việc sử dụng năng lượng trong quá trình sản xuất thông qua các chương trình hỗ trợ tài chính cho các dự án xanh. Nhiều dự án nhận được sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính từ các tổ chức quốc tế như UNDP, GIZ, WB, ADB… trong việc chuyển đổi sang công nghệ hiệu quả năng lượng.
Tuy nhiên, hành trình này vẫn còn nhiều thách thức, đòi hỏi cơ chế hỗ trợ đồng bộ hơn để bảo đảm phát triển bền vững. Hiện nhiều DN nhỏ và vừa (SMEs) còn hạn chế về nhận thức, đặc biệt là ngại đầu tư ban đầu lớn cho công nghệ mới, mặc dù biết sẽ có lợi về dài hạn. Việc thiếu chuyên gia năng lượng có kinh nghiệm trong các khu công nghiệp để tư vấn, vận hành hệ thống hiệu quả cũng là một rào cản với các doanh nghiệp trong hành trình chuyển đổi xanh hiện nay.
Nhiều doanh nghiệp trong Khu công nghiệp Hà Nội đã áp dụng các mô hình, giải pháp giúp sử dụng năng lượng hiệu quả hơn. Như trường hợp một doanh nghiệp sản xuất linh kiện điện tử tại Khu công nghiệp Thăng Long đã thay thế toàn bộ hệ thống chiếu sáng cũ bằng đèn LED, lắp đặt biến tần cho hệ thống thông gió và việc này giúp tiết kiệm khoảng 15% tổng năng lượng tiêu thụ hàng tháng. Không ít doanh nghiệp đã triển khai điện mặt trời mái nhà, tận dụng diện tích mái xưởng để tự chủ một phần nguồn điện, vừa giảm phụ thuộc vào lưới điện quốc gia, vừa góp phần giảm phát thải khí nhà kính.
Thậm chí, ở một số nhà máy, tỷ lệ tự cung cấp có thể đạt từ 30 đến 40% nhu cầu điện. Một số đơn vị còn áp dụng hệ thống quản lý năng lượng thông minh, cho phép giám sát và tối ưu mức tiêu thụ theo thời gian thực, từ đó điều chỉnh quy trình sản xuất để tránh lãng phí. Bên cạnh đó, hoạt động kiểm toán năng lượng định kỳ cũng đang được thực hiện nghiêm túc tại nhiều doanh nghiệp trọng điểm, giúp họ xây dựng kế hoạch tiết kiệm sát với thực tiễn sản xuất.
Như vậy, có thể thấy việc áp dụng các giải pháp tiết kiệm điện mang lại những hiệu quả rõ rệt. Vậy sự phối hợp giữa Ban Quản lý Khu công nghiệp với các cơ quan chuyên môn để giám sát việc sử dụng năng lượng tại các doanh nghiệp đang được thực hiện như thế nào, thưa ông?
Chúng tôi và các cơ quan liên quan đã ký quy chế phối hợp cụ thể, trong đó phân công rõ trách nhiệm, quyền hạn, quy trình xử lý thông tin và phối hợp hoạt động. Khi cần kiểm tra chuyên sâu hoặc đối phó với các trường hợp phức tạp, Sở Công Thương thường chủ trì, thành lập các đoàn kiểm tra liên ngành với sự tham gia của đại diện Ban Quản lý và các cơ quan chuyên môn khác.
Ngoài ra, các cơ quan cũng thường xuyên tổ chức các cuộc họp giao ban, đánh giá tình hình, trao đổi thông tin về việc thực hiện chính sách tiết kiệm năng lượng. Ban Quản lý cũng sẽ chủ động cung cấp thông tin về các doanh nghiệp có dấu hiệu tiêu thụ năng lượng cao bất thường hoặc có phản ánh về việc không tuân thủ cho Sở Công Thương để có hướng xử lý. Ngược lại, Sở Công Thương cũng sẽ thông báo các chính sách mới, kết quả kiểm tra chung để chúng tôi nắm bắt và phổ biến.
Trong thực tế, việc phối hợp này diễn ra khá chặt chẽ, đặc biệt là đối với các cơ sở sử dụng năng lượng trọng điểm. Như khi có yêu cầu kiểm toán năng lượng, chúng tôi thường thông báo và đôn đốc các doanh nghiệp thuộc diện phải kiểm toán thực hiện. Nếu không thực hiện hoặc thực hiện không đúng quy định, Ban Quản lý sẽ báo cáo Sở Công Thương để có biện pháp nhắc nhở, kiểm tra và xử lý theo thẩm quyền. Chúng tôi cũng đóng vai trò là cầu nối giúp các doanh nghiệp trong khu công nghiệp tiếp cận các chương trình hỗ trợ về tiết kiệm năng lượng của thành phố và Bộ Công Thương, được tư vấn kỹ thuật từ các chuyên gia của Sở.
Tại các khu công nghiệp, việc áp dụng sử dụng hiệu quả năng lượng đang diễn ra như thế nào? Theo ông, cần yếu tố gì khác để các mô hình phát huy hiệu quả và có thể nhân rộng?
Việc áp dụng sử dụng hiệu quả năng lượng tại các khu công nghiệp ở Việt Nam nói chung và tại Hà Nội nói riêng đang diễn ra ngày càng tích cực, nhưng mức độ phổ biến và hiệu quả còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố như quy mô doanh nghiệp, loại hình sản xuất, nguồn vốn đầu tư và nhận thức của lãnh đạo DN.
Các doanh nghiệp thường tập trung vào các nhóm giải pháp kỹ thuật như: Thay thế thiết bị cũ bằng thiết bị hiệu suất cao, chuyển đổi từ đèn huỳnh quang, cao áp sang đèn LED, lắp đặt biến tần (VSD) cho các động cơ, bơm, quạt để điều chỉnh tốc độ phù hợp với tải thực tế… Nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là các cơ sở sử dụng năng lượng trọng điểm, đã thực hiện kiểm toán năng lượng định kỳ, giúp họ xác định được các điểm lãng phí và cơ hội tiết kiệm năng lượng. Một số doanh nghiệp đã đầu tư hệ thống đo lường và giám sát năng lượng (EMS) theo thời gian thực, cho phép theo dõi chi tiết tiêu thụ của từng dây chuyền, thiết bị để phát hiện bất thường và tối ưu hóa vận hành.
Mặc dù có các chính sách hỗ trợ nhưng việc tiếp cận các nguồn vốn ưu đãi, tín dụng xanh còn gặp khó khăn. Cùng với đó, một số doanh nghiệp vẫn duy trì thói quen sử dụng năng lượng lãng phí hoặc chưa sẵn sàng thay đổi quy trình vận hành.
Sau khi thực hiện giải pháp sử dụng năng lượng, nhiều doanh nghiệp đã nâng cao được sức cạnh tranh nhờ giảm chi phí. Như một nhà máy sản xuất thực phẩm tại Khu công nghiệp Thăng Long đã đầu tư vào việc cải thiện hệ thống khí nén toàn diện (kiểm soát rò rỉ, thay thế máy nén hiệu suất cao, lắp đặt hệ thống quản lý khí nén thông minh), việc này đã giúp giảm 20% lượng điện tiêu thụ cho khí nén.
Tại nhiều Khu công nghiệp như Quang Minh, Thăng Long, Nội Bài đã có hàng loạt nhà máy lắp đặt điện mặt trời áp mái. Một công ty sản xuất bao bì tại Khu công nghiệp Sài Đồng cho biết, đã tự chủ được khoảng 30 - 40% nhu cầu điện từ hệ thống mặt trời, giúp giảm áp lực chi phí điện và tăng tính bền vững.
Để doanh nghiệp trong khu công nghiệp mạnh dạn đầu tư vào chuyển đổi năng lượng, môi trường chính sách và hạ tầng đóng vai trò rất quan trọng. Chúng tôi đang phối hợp với địa phương và các tổ chức chuyên môn để hình thành cơ chế thuận lợi nhằm hỗ trợ doanh nghiệp. Ví dụ như khi thẩm định dự án mới, Ban Quản lý yêu cầu nhà đầu tư trình bày phương án sử dụng năng lượng tiết kiệm – hiệu quả, kế hoạch sử dụng năng lượng tái tạo hoặc tuần hoàn nước – chất thải. Đây dần trở thành một “điều kiện cộng điểm” trong đánh giá lựa chọn nhà đầu tư.
Chúng tôi cũng đang làm việc với Sở Sở Tài chính để trình UBND TP xem xét cơ chế giảm tiền thuê đất, hỗ trợ chi phí đầu tư hạ tầng năng lượng tái tạo, hoặc ưu tiên tiếp cận các nguồn vốn tín dụng xanh đối với doanh nghiệp triển khai dự án tiết kiệm năng lượng, phát thải thấp. Tại một số khu công nghiệp, chủ đầu tư hạ tầng đang được khuyến khích xây dựng “trung tâm năng lượng” dùng chung để doanh nghiệp thuê lại hệ thống điện mặt trời mái nhà hoặc lưu trữ năng lượng theo nhu cầu.
Cảm ơn ông
