Cả Mỹ và Trung Quốc đều gia tăng hoạt động quân sự trên biển Đông trong thời gian qua, làm gia tăng nguy cơ xảy ra va chạm khiến tình hình vượt kiểm soát, nhưng Bắc Kinh không muốn tạo cơ hội để Mỹ làm mạnh hơn nữa.
Các nguồn tin nói với SCMP rằng Bắc Kinh đã chỉ đạo các phi công và sĩ quan hải quân phải kiềm chế khi thường xuyên chạm mặt với tàu chiến và máy bay Mỹ.
Tháng trước, Mỹ điều 2 nhóm tàu sân bay tấn công là USS Nimitz và USS Ronald Reagan triển khai các đợt tập trận gần Trung Quốc và phía Trung Quốc nói rằng Mỹ triển khai những chuyến bay trinh sát trên không ở khu vực gần tỉnh Quảng Đông và Phúc Kiến trong những tuần gần đây.
Trung Quốc cũng tập trận trên biển và trên không ở khu vực Đài Loan và trên biển Đông, gây quan ngại cho các nước trong khu vực.
Dù về công khai, phía Trung Quốc dùng ngôn ngữ cứng rắn và gọi các nhóm tàu sân bay Mỹ là “hổ giấy”, các nguồn tin nói rằng quân đội Trung Quốc (PLA) rất cảnh giác với nguy cơ xảy ra va chạm vô tình.
Một nguồn tin gần gũi với PLA nói rằng Bắc Kinh đã liên lạc qua nhiều kênh với Mỹ và yêu cầu các lực lượng không được nổ súng trước để ngăn tình hình vượt kiểm soát.
“Ra lệnh nổ súng rất dễ dàng, nhưng cả Trung Quốc và Mỹ đều không thể kiểm soát hậu quả. Tình hình hiện nay rất căng thẳng và nguy hiểm”, một nguồn tin nói.
Nguồn tin này này nói PLA trở thành “một lực lượng khác” từ năm 2001, nhắc đến vụ tai nạn ở đảo Hải Nam khi máy bay trinh sát Mỹ va chạm với một máy bay chiến đấu của PLA. Hậu quả là phi công Trung Quốc Wang Wei thiệt mạng và máy bay Mỹ buộc phải hạ cánh xuống đảo Hải Nam. Phi công Mỹ cuối cùng được thả sau khi Washington hạ giọng về vụ việc.
“Ngày nay, PLA đã phát triển nhiều biện pháp đối phó. Người Mỹ sẽ không thể quay về nguyên vẹn nếu vụ việc tương tự xảy ra. Nhưng chúng tôi hiểu rõ rằng chúng tôi sẽ chỉ dùng vũ lực khi không còn cách khác, khi mọi cách khác đều đã thất bại”, nguồn tin nói.
Một nguồn tin khác nói rằng hai bên đã thiết lập quy tắc xử lý những va chạm quân sự, nhưng những quy tắc đó cần được nâng cấp để phù hợp với tình hình. Nguồn tin không nói cụ thể điều này có được thảo luận trong cuộc điện đàm giữa Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Mark Esper với người đồng cấp Trung Quốc Nguỵ Phượng Hoà hôm 6/8 hay không.
Trung Quốc và Mỹ ký thoả thuận tham vấn quân sự trên biển vào năm 1998 để tránh đụng độ nếu lực lượng hai nước giáp mặt mau.
Năm 2014, hai bên đồng ý với một sáng kiến về việc thông báo trước cho nhau những hoạt động quân sự lớn và một bộ quy tắc tránh va chạm quân sự.
Nhưng những cơ chế trao đổi đó giảm hiệu quả trong những năm gần đây, khi quan hệ song phương xấu đi.
Không chỉ gia tăng hoạt động trên biển Đông, Mỹ cũng thẳng thừng bác bỏ những yêu sách thái quá của Trung Quốc trên vùng biển tranh chấp, tuyên bố những yêu sách đó vi phạm luật quốc tế và đe doạ tự do hàng hải.
Trung Quốc ngày càng lo ngại về an ninh. Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tuần trước nói trước Bộ chính trị rằng “các nhân tố bất ổn và bất định” là một mối đe doạ gia tăng.
Nhưng gần đây, các nhà ngoại giao Trung Quốc đổi giọng và kêu gọi Mỹ đối thoại để quản lý rủi ro. Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị nói giọng ôn hoà hơn về biển Đông trong cuộc trả lời phỏng vấn Xinhua tuần trước. Ông Vương không nhắc đến “đường 9 đoạn” phi lý bao quanh hơn 90% biển Đông mà nước này yêu sách.
Thay vào đó, ông Vương nói rằng biển Đông “là ngôi nhà chung của các nước ở khu vực” nhưng không nên trở thành “đấu trường cho chính trị quốc tế”.
