Ngày 10/12, tại Hội nghị “Kinh doanh xuất khẩu gạo”, ông Trần Quốc Toản - Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương - cho biết, trong 11 tháng năm nay, Việt Nam xuất khẩu 7,5 triệu tấn gạo, đạt hơn 3,8 tỷ USD. Con số này giảm hơn 27% so với năm kỷ lục năm ngoái; giá bình quân 511,9 USD/tấn cũng thấp hơn hơn 10%.
Tuy vậy, khi đi sâu vào cấu trúc thị trường, có thể thấy ngành gạo năm nay đang trải qua một sự dịch chuyển mạnh mẽ.
Theo ông Toản, Philippines vẫn là thị trường dẫn đầu với hơn 3,3 triệu tấn, chiếm hơn 40% tổng lượng xuất khẩu, song kim ngạch lại giảm tới 24,2%. Sau khi nhập lượng rất lớn vào năm ngoái, quốc gia này siết nhập khẩu liên tục trong 4 tháng gần đây, khiến nhịp giao dịch chững lại đột ngột và dòng chảy gạo Việt thay đổi.
Trong khi đó, Indonesia cũng nhập gần 988.600 tấn. Dù ổn định, song thị trường này không tạo được cú hích mới. Malaysia cũng trong trạng thái tương tự. Điều này buộc doanh nghiệp phải tìm kiếm động lực tăng trưởng ở nơi khác.
Trong bối cảnh đó, một loạt thị trường mới nổi lên như những điểm tựa không ngờ. Ghana là ví dụ điển hình. Trong 11 tháng, quốc gia Tây Phi này nhập 873.000 tấn gạo Việt Nam, chiếm hơn 11,5% thị phần mức tăng trên 52% so với cùng kỳ năm ngoái.
Sự bứt phá của Ghana đến từ nhu cầu bình ổn giá lương thực và thiếu hụt nguồn cung nội địa, khiến họ ưu tiên nguồn gạo chất lượng ổn định từ Việt Nam. Senegal tăng khoảng 73 lần, và Bangladesh tăng tới 238 lần, dù quy mô còn nhỏ nhưng lại cho thấy xu hướng mở rộng rõ rệt của nhóm thị trường ngách, nơi các hiệp định thương mại mới ký trong năm 2025 đang phát huy tác dụng.
Điểm sáng lớn nhất là Trung Quốc, thị trường từng được xem là khó đoán định. Sau thời gian dài giao dịch cầm chừng, Trung Quốc quay lại đầy mạnh mẽ với hơn 686.000 tấn gạo nhập từ Việt Nam, tăng trên 165% và chiếm gần 9% thị phần. Đây là mức tăng trưởng mạnh nhất trong toàn bộ hệ thống thị trường năm nay, đồng thời là dấu hiệu của một chu kỳ mua mới.
Theo ông Toản, khi thấy tín hiệu tích cực từ cuối 2024, Bộ Công Thương lập tức đưa đoàn công tác sang Quảng Châu - Quảng Đông vào tháng 6, rồi tiếp tục tổ chức đoàn cấp cao làm việc với các đối tác lớn vào tháng 8.
"Những cuộc làm việc này vừa khôi phục lòng tin của khách hàng, vừa mở đường cho các hợp đồng mới và tái kết nối chuỗi phân phối từng bị gián đoạn. Nếu không con số tăng trưởng hơn 165% là điều rất khó đạt được”, ông Toản nhấn mạnh.
Dự báo hoạt động xuất khẩu gạo năm 2026, lãnh đạo Cục Xuất nhập khẩu nhận định sẽ tiếp tục chịu tác động đa chiều từ các yếu tố khó đoán định, trong đó phải kể đến việc xuất khẩu gạo sụt giảm cả về số lượng và trị giá xuất khẩu do các nước thay đổi chính sách nhập khẩu gạo như: Ấn Độ dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu gạo, áp lực cạnh tranh từ các quốc gia xuất khẩu gạo lớn như: Thái Lan, Ấn Độ, Pakistan…
