Tính đến tháng 6/2017, cả nước có hơn 13,4 triệu người tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH) tự nguyện và bắt buộc, chiếm khoảng 24% lực lượng lao động; trong khi đó mục tiêu Chính phủ đặt ra đến năm 2020 người tham gia BHXH chiếm 50% lực lượng lao động. Đây là một thách thức không hề nhỏ cho ngành BHXH khi thời gian phấn đấu đạt đến mục tiêu chỉ còn hơn 2 năm.
Nhiều thách thức
BHXH là chính sách an sinh xã hội quan trọng của Đảng và Nhà nước ta. BHXH Việt Nam cho biết, đến hết tháng 6/2017, cả nước đã có 13,17 triệu người tham gia BHXH bắt buộc; 11,28 triệu người tham gia bảo hiểm thất nghiệp; 241.000 người tham gia BHXH tự nguyện và 76,44 triệu người tham gia bảo hiểm y tế, đạt tỷ lệ bao phủ BHYT 82,19% dân số. Ông Đỗ Ngọc Thọ, Phó Trưởng ban Thực hiện chính sách BHXH Việt Nam cho rằng, mặc dù ngành BHXH đã có nhiều nỗ lực nhưng tỷ lệ người tham gia BHXH hiện chưa đạt được như kỳ vọng. Với mục tiêu Chính phủ đạt ra đến năm 2020, nước ta phải đạt được 50% lực lượng lao động tham gia BHXH đặt ra nhiều thách thức với ngành BHXH.
Ông Thọ phân tích, sở dĩ số người tham gia BHXH vẫn chưa đạt được như kỳ vọng do nhiều nguyên nhân. Điều kiện kinh tế thời gian qua còn nhiều khó khăn, chưa ổn định; nhiều doanh nghiệp phá sản, thu hẹp quy mô sản xuất kinh doanh dẫn đến cắt giảm lao động. Số doanh nghiệp tăng mới nhiều nhưng quy mô nhỏ sử dụng ít lao động. Bên cạnh đó, công tác thanh tra, kiểm tra của ngành lao động chưa thường xuyên, liên tục. Chưa kể, ý thức tuân thủ pháp luật của một bộ phận người sử dụng lao động kém. Trong khi cơ chế kiểm soát, cưỡng chế còn nhiều bất cập, chưa nắm bắt được cụ thể và chính xác số người lao động tham gia BHXH bắt buộc…
Ông Vũ Quang Thọ, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Công nhân và Công đoàn, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam cho rằng, nhiều người dân chưa mặn mà với việc đóng BHXH; nhiều người lao động cho rằng mức đóng 22% hiện nay là cao so với thu nhập. Bên cạnh đó, họ chỉ nhìn thấy được lợi ích trước mắt, không nhìn thấy lợi ích lâu dài nên khi bị ngừng việc, họ muốn thanh toán ngay, không muốn tiếp tục kéo dài. “Ngay cả những người tham gia bảo hiểm xã hội cũng không muốn kéo dài thời gian được đóng bảo hiểm xã hội, nên mới có chuyện gần 10.000 người kiến nghị Thủ tướng muốn thanh toán BHXH một lần”, ông Vũ Quang Thọ nói.
Các giải pháp phát triển đối tượng tham gia BHXH
Để phát triển đối tượng tham gia BHXH và phấn đấu đạt được mục tiêu đến năm 2020 tỷ lệ đóng BHXH chiếm 50% lực lượng lao động, các chuyên gia cho rằng cần có nhiều giải pháp đồng bộ, sự chung tay từ các cấp bộ ngành và toàn xã hội, chứ không riêng gì ngành BHXH. Trong đó việc tăng cường, đổi mới công tác tuyên truyền, thay đổi nhận thức của người dân đóng vai trò vô cùng quan trọng.
Theo ông Đỗ Ngọc Thọ, nhà nước cần tạo cú hích đủ mạnh để thu hút người dân tham gia BHXH, ví dụ như chính sách hỗ trợ người dân đóng BHXH. Trong khi đó nhiều chuyên gia cho rằng, cần đưa ra các gói BHXH linh hoạt phù hợp với nhu cầu của từng đối tượng để người dân lựa chọn. Trong việc xác định mức đóng, hoạch định chính sách thì đã có tính toán cụ thể để bảo đảm cân đối đóng - hưởng, bảo đảm nguyên tắc. Với BHXH tự nguyện, người lao động có thể lựa chọn tùy theo mức thu nhập dùng làm căn cứ đóng. Hiện nay, người lao động có thể đóng linh hoạt theo thời gian, đóng một lần cho những năm về sau hay đóng gộp cho quãng thời gian còn thiếu… với nhiều mức cao thấp khác nhau.
Theo ông Vũ Quang Thọ khi tuyên truyền về chính sách BHXH cần phải gần gũi và chân thực để cho người dân cũng như doanh nghiệp hiểu rằng, tham gia BHXH là họ có lợi. “BHXH là hình thức tiết kiệm an toàn và bảo đảm lợi ích lâu dài. Vì vậy, phải tuyên truyền cho chủ sử dụng lao động hiểu được vấn đề này, vì bảo hiểm cho người lao động chính là bảo hiểm cho chính doanh nghiệp, chính mình. Phối hợp với chính quyền địa phương để thông tin rộng rãi tới nhân dân và người lao động, như vậy BHXH mới bao phủ đến các đối tượng cần thực hiện”, ông Thọ nhấn mạnh.
Bên cạnh đó, các chuyên gia cũng cho rằng, để phát triển đối tượng tham gia BHXH, ngành BHXH cũng cần cải cách mạnh mẽ thủ tục hành chính, tạo điều kiện thuận lợi, thủ tục nhanh gọn, tránh gây phiền hà cho người dân cũng như doanh nghiệp.
Để phát triển đối tượng tham gia BHXH và phấn đấu đạt được mục tiêu đến năm 2020 tỷ lệ đóng BHXH chiếm 50% lực lượng lao động, các chuyên gia cho rằng cần có nhiều giải pháp đồng bộ, sự chung tay từ các cấp bộ ngành và toàn xã hội, chứ không riêng gì ngành BHXH. Trong đó việc tăng cường, đổi mới công tác tuyên truyền, thay đổi nhận thức của người dân đóng vai trò vô cùng quan trọng.
