Nghịch lý đáng lo ngại đối với ngành vàng

Ông Phan Quốc Đông - Phó Chi cục trưởng, Chi cục Điều tra chống buôn lậu, Cục Hải quan, Bộ Tài chính:

Vàng luôn hấp dẫn giới buôn lậu vì giá trị cao, dễ sở hữu và có khả năng giữ giá trong bối cảnh biến động như chiến tranh hay lạm phát. Tính thanh khoản quốc tế lớn cùng tâm lý tích trữ vàng lâu đời của người Việt khiến nhu cầu thị trường luôn cao.

Điều kiện địa lý với đường biên dài hơn 4.000 km nhưng chỉ có 157 cửa khẩu và 88 điểm kiểm soát khiến nguy cơ buôn lậu vàng luôn hiện hữu. Khi giá trong nước chênh lệch và nhu cầu tăng, rủi ro buôn lậu càng lớn.

Thời gian qua, Cục Hải quan đã triển khai nhiều biện pháp nghiệp vụ, trong đó có Kế hoạch 2088 và chỉ thị ngày 4/11, xác định chống buôn lậu vàng là nhiệm vụ trọng tâm. Dù đã phát hiện nhiều vụ việc, nhưng mỗi vụ thường có giá trị lớn, điển hình trên tuyến đường bộ khoảng 10kg. Lượng vàng xử lý có thể cao hơn khi phối hợp với các lực lượng khác.

Về giải pháp bền vững, Cục Hải quan cho rằng cần xem xét lại chính sách quản lý để giảm áp lực buôn lậu; tham khảo kinh nghiệm quốc tế như đánh thuế vàng bán ra; minh bạch hoạt động vàng trang sức; và triển khai hiệu quả các quy định mới như Nghị định 232 và Chỉ thị 35. Hiện chưa ghi nhận xuất khẩu vàng chính thức theo các quy định này. Từ đầu năm, có 65 hồ sơ nhập khẩu (26 triệu USD) và 22 hồ sơ xuất khẩu (4,2 tỷ USD), chủ yếu là vàng gia công.

Đặc biệt, cần sớm có hướng dẫn cụ thể để chính sách quản lý vàng đi vào thực tế, tạo minh bạch cho thị trường và giúp hoạt động xuất nhập khẩu không bị "dồn nén", đồng thời mở rộng lựa chọn pháp lý cho người dân.

Ông Nguyễn Đức Lê - Phó Trưởng phòng Nghiệp vụ quản lý thị trường, Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước, Bộ Công Thương:

Nhận định về cung cầu, đối với vàng chế tác, trang sức, vàng tiêu dùng… chúng ta có nguồn cung đáp ứng tương đối đủ. Chỉ có nguồn cung về vàng miếng đôi khi có hạn chế về nhập khẩu nhất là thời gian gần đây khi có nhu cầu trong nước lớn, cung hạn chế, nhu cầu cao tạo nên nút thắt cổ chai đẩy giá vàng lên cao. Điều này xuất phát từ việc người việt Nam có truyền thống mua tích sản, tiết kiệm, cưới xin thường tặng vàng nên nhu cầu rất cao, tạo nên cơn sốt tăng giá.

Thời gian qua, Bộ Công Thương phối hợp với ngân hàng nhà nước tham gia kiểm soát giá vàng và nhận thấy 7 vấn đề tồn tại trong quản lý hoạt động mua bán vàng miếng như sau:

- Thiếu một cơ sở tập trung: Các cửa hàng chủ yếu bán lẻ không có cơ sở dữ liệu kết nối trực tuyến với cơ quan quản lý nhà nước, không theo dõi được lượng hàng mua bán trực tuyến.

- Khó kiểm soát về chất lượng: Mặc dù do nhà nước quản lý nhưng việc vàng miếng, vàng giả trôi nổi trên thị trường vẫn có.

- Hóa đơn mua bán vàng chưa minh bạch: Nhiều cửa hàng không xuất hóa đơn và chỉ mua bán bằng tiền mặt dẫn đến giao dịch không được công khai, khai báo doanh thu thấp hơn thực tế dẫn đến thất thu thuế.

- Chưa có cơ chế giám sát đồng bộ: Cơ chế phối hợp giữa các đơn vị quản lý chưa thật sự sát sao, đồng bộ. Các đơn vị chưa có kết nối dữ liệu khác nhau. Chưa có hệ thống cảnh báo sớm. Các đơn vị kiểm tra chưa thường xuyên.

- Chênh lệch giá vàng với chợ đen lớn: Chênh lệch giá lớn dễ dẫn đến buôn lậu. giao dịch không báo cáo, không nộp thuế, khiến cơ quản quản lý khó kiểm soát

- Giá niêm yết và giá bán không chính xác: Có lúc cao hơn lúc thấp hơn tùy thời điểm. lúc khan hàng nhiều đơn vị găm hàng gây khó khăn cho công tác quản lý nhất là với lượng vàng chế tác vàng lẻ trong dân.

- Nhu cầu vàng tăng đột biến do tâm lý chung của người dân: Người dân đổ xô đi mua vàng khi nghe giá vàng tăng, gây nên những cơn sốt bất thường cho tị trường, khó khăn cho công tác quản lý. Cửa hàng có thể tự ý nâng giá trong 1 vài thời điểm.

Bên cạnh đó, tôi cho thấy có nhiều rủi ro khi mua vàng chợ đen:

- Chợ đen không có kiểm định chất lượng, người dân không kiểm tra được bằng mắt thường dẫn đến có thể mua vàng giả.

- Không có hóa đơn, không minh bạch, người mua phải chịu mọi rủi ro khi mua bán.

- Mua với giá cao hơn thị trường: Lúc sốt giá, giá chợ đen cao hơn cửa hàng. Có một số thời điểm chênh lệch giá mua giá bán rất lớn. Có trường hợp mua sáng chiều lỗ luôn.

- Có nguy cơ bị lừa đảo như vàng giả, vàng kém chất lượng

- Rủi ro an toàn cá nhân. Khi mang tiền đến nơi không được giám sát để mua vàng, người dân có thể bị cướp, bị tấn công

Việc đầu tư găm hàng của thị trường chợ đen ảnh hưởng đến việc quản lý giá của nhà nước, mất kiểm soát, điều tiết của các đơn vị nhà nước. Ảnh hưởng đến ổn định tiền tệ làm giảm niềm tin vào dòng tiền.

TS. Cấn Văn Lực - chuyên gia Kinh tế trưởng BIDV, tthành viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng:

Vấn đề quan trọng nhất hiện nay là xác định rõ phạm vi vàng cần quản lý. Vàng miếng, vàng thỏi - vốn mang tính đầu tư, dự trữ và liên quan trực tiếp đến ổn định tài chính - phải tiếp tục được quản lý chặt. Trong khi đó, vàng trang sức hay vàng thủ công mỹ nghệ mang tính tiêu dùng và hàm lượng giá trị gia công cao, do đó cần cân nhắc mức độ quản lý phù hợp, tránh áp đặt cơ chế như đối với vàng miếng, gây tốn kém và không cần thiết.

Việt Nam cũng cần nhìn nhận lại mức độ “vàng hoá” của nền kinh tế, xác định mức độ tích trữ vàng trong dân, công khai minh bạch dữ liệu và kiên định chấm dứt hoàn toàn quan hệ vay - mượn bằng vàng để giảm rủi ro hệ thống. Về chênh lệch giá vàng trong nước - quốc tế, yếu tố cấp bách là tăng cung hợp pháp. Điều này gồm giảm chi phí chế tác, chuẩn hóa quy cách vàng miếng, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp trong nhập khẩu và sản xuất để nguồn cung không còn khan hiếm.

Khi việc tiếp cận vàng trở nên quá khó, tâm lý tò mò và đổ xô mua càng tăng, đẩy thị trường vào bất ổn. Do đó, cần minh bạch hoá thị trường và song song tạo ra các kênh đầu tư hấp dẫn khác để người dân chuyển hướng dòng tiền sang sản xuất - kinh doanh thay vì đầu cơ vàng. Bên cạnh đó, công tác chống buôn lậu vàng phải được đẩy mạnh, đồng thời triển khai đầy đủ Nghị định 232 để tăng cung vàng miếng một cách hợp pháp và minh bạch.

Có nên coi vàng miếng là tài sản tài chính để giao dịch qua tài khoản, nhằm đảm bảo truy xuất nguồn gốc và hạn chế giao dịch tiền mặt?

Về sàn giao dịch vàng, hiện nay đã có nền tảng pháp lý từ Nghị quyết 222 của Quốc hội và Kết luận 203 của Bộ Chính trị để nghiên cứu mô hình sàn vàng. Tuy nhiên, cần làm rõ mô hình phù hợp cho Việt Nam: Một sàn vàng độc lập, hay giao dịch thông qua sở giao dịch hàng hóa, hoặc đặt tại trung tâm tài chính quốc tế ở TPHCM. Cùng với đó là cơ chế niêm yết giá, thuế - phí giao dịch, xuất nhập khẩu và sự phối hợp giữa các bộ ngành.

Ông Nguyễn Trí Hiếu - Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Phát triển thị trường tài chính và bất động sản toàn cầu:

Nghị định 232 được ban hành với mục tiêu tạo lập một cơ chế quản lý thị trường vàng minh bạch, theo đúng tinh thần kinh tế thị trường. Điểm cốt lõi của nghị quyết này không phải là can thiệp hành chính, mà là nhà nước đóng vai trò quản lý thay vì độc quyền, chấm dứt tư duy độc quyền nhập khẩu, sản xuất và phân phối vàng của nhà nước như giai đoạn trước đây.

Thực tế những năm trước cho thấy, khi Nghị định 24 được áp dụng, thị trường vàng đạt được những thành công nhất định nhờ sự điều hành chặt chẽ của Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước. Tuy nhiên, bối cảnh hiện nay đã thay đổi: Thị trường đòi hỏi sự quản lý nhưng không bao cấp và không độc quyền. Đây chính là tinh thần của Nghị định 232.

Hiện Việt Nam đang nắm giữ một lượng vàng rất lớn trong dân, ước tính hàng trăm tấn. Nhưng việc huy động lượng vàng này không thể thực hiện trong ngắn hạn mà cần một quá trình dài hơi, thận trọng và có niềm tin thị trường.

Trên thế giới, giá vàng đang biến động mạnh do các yếu tố kinh tế vĩ mô: Lạm phát cao tại Mỹ, tăng trưởng không ổn định, sự thiếu chắc chắn trong chính sách điều hành khiến vàng luôn là kênh trú ẩn. Giá vàng quốc tế đã vượt 4.000 USD/ounce và theo đánh giá của tôi hoàn toàn có thể quay trở lại vùng 4.200 USD/ounce vào cuối năm. Việt Nam dù không liên thông hoàn toàn với giá vàng quốc tế vẫn chịu tác động rất mạnh, dẫn đến các biến động bất thường trong nước.

Trong gần 1 năm qua, giá vàng thế giới tăng khoảng 56%, trong khi vàng trong nước tăng tới 80%. Không khó hiểu khi người dân chuyển từ bất động sản, chứng khoán hay gửi tiết kiệm sang vàng bởi bất động sản cần vốn lớn, chứng khoán đòi hỏi kiến thức và rủi ro, lãi suất gửi ngân hàng khó cạnh tranh với mức sinh lời của vàng thời gian qua. Vì vậy, chúng ta phải ghi nhận nhu cầu tích lũy và đầu tư vàng của người dân là chính đáng.

Vàng tại Việt Nam không chỉ là tài sản đầu cơ mà còn đóng vai trò tích lũy, bảo hiểm tài chính. Nhiều gia đình không có bảo hiểm xã hội hay bảo hiểm y tế, nên vàng trở thành “của để dành”, được sử dụng khi gặp biến cố. Tính thanh khoản cao, dễ mua bán, chia nhỏ, giữ kín khiến vàng trở thành lựa chọn quen thuộc và sâu gắn với tập tính tài chính của người dân Việt Nam.

Tuy nhiên, việc trữ vàng vật chất tại nhà là một sự lãng phí lớn đối với nền kinh tế. Ước tính lượng vàng cất giữ trong dân tương đương 8% GDP, nhưng không được đưa vào sản xuất - kinh doanh. Về lâu dài, chúng ta phải hướng tới mô hình chứng khoán hóa vàng, người dân nắm giữ tài sản vàng dưới dạng chứng chỉ có giá trị tương đương vàng vật chất. Nhưng để điều đó xảy ra, điều quan trọng nhất là niềm tin: Người dân phải tin rằng chứng chỉ đó an toàn tuyệt đối và có giá trị thực.

Với Nghị định 232 và định hướng xây dựng hệ sinh thái sản phẩm vàng an toàn - minh bạch - cạnh tranh, tôi cho rằng Việt Nam có thể từng bước làm được ba việc bảo đảm phân phối vàng vật chất minh bạch; chống đầu cơ, buôn lậu; từng bước triển khai các sản phẩm vàng đầu tư theo chuẩn mực quốc tế, tiến tới chứng khoán hóa vàng, tạo nguồn lực vàng phục vụ nền kinh tế.

Về câu hỏi quan trọng nhất: Liệu Việt Nam có thể huy động được 300-500 tấn vàng trong dân vào nền kinh tế không? Câu trả lời của tôi là: Có thể. Nhưng cần thời gian, không thể vội vã.

Nếu chúng ta xây dựng được niềm tin thị trường, giảm độc quyền, mở rộng quyền tham gia của doanh nghiệp và ngân hàng, bảo đảm lưu thông vàng minh bạch, cung cấp các sản phẩm đầu tư vàng an toàn thì dòng vàng trong dân sẽ dần đi vào hệ thống một cách tự nhiên và tự nguyện.

Ông Vũ Hùng Sơn - Chủ tịch HĐQT Công ty CP Vàng bạc đá quý Bảo Tín Mạnh Hải:

Thị trường vàng Việt Nam đang trải qua giai đoạn nhiều biến động khi cả người dân lẫn doanh nghiệp đều đối mặt với những trở ngại chưa từng có. Tình trạng xếp hàng mua vàng chỉ phản ánh phần nổi của khó khăn, còn phía sau là sự thiếu hụt kéo dài của nguồn cung nguyên liệu chính thức suốt hơn 13 tháng qua. Việc không thể tiếp cận vàng nhập khẩu theo cơ chế rõ ràng đã khiến các doanh nghiệp buộc phải sử dụng nguồn vàng “trôi nổi”, chấp nhận rủi ro để duy trì sản xuất và có hàng cung ứng ra thị trường.

Nguồn cung hạn chế đẩy giá vàng trong nước lên cao, trong khi người dân lại khó hoặc không thể mua được. Để duy trì hoạt động kinh doanh, các doanh nghiệp phải nâng mạnh giá mua vào nhằm khuyến khích những người nắm giữ vàng trước đó bán ra. Trong bối cảnh lượng hàng về ít, việc giới hạn mỗi khách chỉ được mua một vài chỉ là giải pháp bất đắc dĩ để tránh tình trạng nhà đầu tư lớn gom hàng, khiến khách nhỏ lẻ không còn cơ hội tiếp cận. Cùng với đó, toàn bộ hệ thống cửa hàng phải đầu tư máy phổ hiện đại để kiểm tra chất lượng vàng, thay vì chỉ dựa vào kinh nghiệm thủ công như trước.

Đây là nghịch lý đáng lo ngại đối với một ngành nghề có giá trị gia tăng rất cao. Vàng trang sức - lĩnh vực mang đậm yếu tố văn hóa - hiện có khoảng 6.800 cơ sở được cấp phép hoạt động trên cả nước, tạo việc làm cho lực lượng lớn lao động, đặc biệt tại những doanh nghiệp lớn với 6.000 - 7.000 người. Tuy nhiên, ngành vẫn đang chịu sức ép ngày càng lớn từ khung pháp lý.

Cùng với thiếu hụt nguyên liệu, doanh nghiệp vàng đang đối mặt với đợt thanh tra, kiểm tra dày đặc khi các cơ quan chức năng áp dụng Luật Phòng chống rửa tiền vào lĩnh vực này. Quy định yêu cầu doanh nghiệp nhận diện, phân loại khách hàng, xác minh nghề nghiệp, thu nhập, đánh giá sự tương xứng của giao dịch - đặc biệt với giao dịch từ 400 triệu đồng trở lên. Chỉ cần sai sót nhỏ trong thông tin căn cước hoặc nghi ngờ về nguồn tiền, giao dịch có thể bị chuyển sang cơ quan điều tra, tạo rủi ro pháp lý lớn cho doanh nghiệp.

Việc sửa đổi Nghị định 23/2014 được xem là tín hiệu tích cực, mở ra cơ chế bổ sung nguồn cung hàng năm cho thị trường. Từ góc độ phát triển ngành, chúng tôi kiến nghị đưa vàng trang sức ra khỏi danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện trong Luật Đầu tư. Theo họ, trang sức là sản phẩm tiêu dùng, không ảnh hưởng đến an ninh quốc phòng, và việc nới điều kiện sẽ tạo đà để Việt Nam trở thành trung tâm chế tác trang sức trong khu vực.

Liên quan đề xuất xây dựng sàn giao dịch vàng, dự thảo được chia làm 3 giai đoạn, trong đó giai đoạn đầu chỉ giao dịch vàng nguyên liệu nhập khẩu. Điều khiến doanh nghiệp lo ngại là số hạn ngạch nhập khẩu dự kiến được phân cho các ngân hàng và các doanh nghiệp lớn sẽ chủ yếu phục vụ hoạt động nội bộ của họ. Nếu các doanh nghiệp sản xuất trang sức khác không có cơ hội tiếp cận nguồn vàng này, sàn giao dịch sẽ khó tạo được sự sôi động và khó phát huy vai trò điều tiết thị trường.

TS. Cấn Văn Lực - chuyên gia Kinh tế trưởng BIDV, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng:

Vàng luôn luôn là một mặt hàng kinh doanh có điều kiện, liên quan đến ngoại hối, dự trữ ngoại hối.

Về việc thành lập sàn vàng nhà nước phải tính toán kỹ về dung lượng. Dù chúng ta vừa chạy, vừa xếp hàng, vừa làm, vừa thử nghiệm nhưng những phương án căn cơ vẫn phải có.

Trong các phương án được đưa ra, tôi thiên về phương án cho phép vàng như một vật chất, một sản phẩm được giao dịch trên sở giao dịch hàng hóa. Vì chúng ta đã có có quy trình vận hành rõ ràng rồi chỉ việc bổ sung thêm một mặt hàng thôi.

Về vàng tài khoản, chứng chỉ vàng, hiện nay khi chúng ta xây dựng một sàn giao dịch vàng thì chứng chỉ vàng cũng là một điều cần lưu ý cân nhắc. Việc sử dụng chứng chỉ vàng sẽ bớt đi được việc người dân tích cóp tích trữ.

Về nhập khẩu vàng để tăng cung, Ngân hàng Nhà nước đương nhiên cần tính toán số lượng như thế nào cho hợp lý. Đây là việc cần thiết vì chúng ta không nhập khẩu chính thống thì một phần sẽ qua kênh buôn lậu vàng, phần khác là gom vàng bằng nhiều cách khác nhau. Việc buôn lậu vàng là rất nguy hiểm, vừa trốn thuế, vừa dùng ngoại tệ không chính thức, có thể đẩy tỷ giá lên, phức tạp hơn.

Quan điểm của tôi là không cổ súy người dân đầu tư vàng, tích trữ vàng. Vì thế tôi mong các phương tiện truyền thông không đưa nhiều hình ảnh người dân xếp hàng mua vàng; tuyên truyền, phản ánh đúng thực tế, không làm quá lên làm gợi lên tò mò của người dân.

Chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long:

Việc thành lập sàn giao dịch vàng trong bối cảnh hiện nay là cần thiết và phù hợp với yêu cầu quản lý thị trường.

Câu chuyện không chỉ là “có hay không có sàn vàng” mà là thiết kế và vận hành sàn như thế nào để Nhà nước có thể kiểm soát, giám sát hiệu quả.

Thứ nhất, một sàn vàng hoạt động đúng chuẩn sẽ giúp cơ quan quản lý giám sát giao dịch theo thời gian thực, nắm được các luồng mua bán, mức độ biến động, rủi ro thị trường và nhận diện các nhóm tác động đến giá. Khi có dữ liệu tập trung, Nhà nước mới có thể thực hiện can thiệp bằng công cụ thị trường khi cần thiết, như áp trần vị thế, giới hạn giao dịch, hoặc thực hiện các biện pháp phòng ngừa rủi ro.

Thứ hai, sàn vàng cho phép tạo lập dữ liệu đầy đủ, minh bạch, kết nối giữa thị trường vật chất - tài khoản - chính sách tiền tệ. Nếu không có nền tảng dữ liệu này, Nhà nước rất khó điều hành một thị trường đang có tác động mạnh tới tỷ giá, lạm phát và ổn định vĩ mô. Việc quản lý hoàn toàn dựa vào hành chính như trước đây không còn phù hợp.

Thứ ba, hành lang pháp lý hiện nay đã thay đổi đáng kể. Nghị định 232 đã mở rộng phạm vi quản lý, cho phép thí điểm các công cụ phái sinh, đồng thời xóa bỏ một số cơ chế cũ vốn gây cản trở thị trường. Đây là cơ sở quan trọng để thiết kế lại mô hình quản lý vàng theo hướng hiện đại hơn, tiệm cận thông lệ quốc tế.

Điểm mấu chốt hiện nay không còn là có làm sàn vàng hay không mà là thiết kế mô hình sàn như thế nào? Lộ trình triển khai ra sao? Cơ chế quản trị, giám sát phải được thiết kế thế nào để hiệu quả, minh bạch? Nếu làm tốt, sàn vàng sẽ trở thành công cụ giúp Nhà nước quản lý một thị trường vốn nhiều biến động, giảm tình trạng đầu cơ, thiếu minh bạch và chênh lệch giá bất hợp lý như thời gian qua.

Ông Nguyễn Thế Hùng - Phó Chủ tịch Hiệp hội Kinh doanh vàng Việt Nam:

Trong thời gian qua, lực lượng quản lý thị trường và cộng đồng doanh nghiệp sản xuất - kinh doanh vàng cho thấy chỉ khoảng 30-40% doanh nghiệp thực sự chú trọng đầu tư bài bản về máy móc, thiết bị và quy trình kiểm soát đầu vào. Phần lớn còn lại chưa tuân thủ đầy đủ yêu cầu pháp lý, dẫn tới tình trạng thị trường thiếu minh bạch, dễ phát sinh vi phạm.

Theo quy định hiện hành, doanh nghiệp phải chứng minh được nguồn nguyên liệu đầu vào, điều kiện bảo quản, hệ thống tiêu chuẩn và cơ sở pháp lý phục vụ sản xuất - kinh doanh. Tuy nhiên thực tế đang tồn tại khoảng trống trong kiểm tra, giám sát, khiến thị trường vàng vận hành thiếu trật tự.

Từ góc nhìn của doanh nghiệp và của Hiệp hội, chúng tôi thấy rằng việc xây dựng cơ chế quản lý thị trường vàng một cách rõ ràng, minh bạch là vấn đề cấp thiết, không phải chỉ để xử lý sai phạm mà còn nhằm đảm bảo an toàn quốc gia về tiền tệ. Ngân hàng Nhà nước cần sớm thiết lập một Trung tâm quản lý và điều phối thống nhất, nơi tập trung dữ liệu, tiêu chuẩn và quy định pháp lý để thị trường vận hành ổn định và có kiểm soát.

Việt Nam đủ điều kiện công nghệ và hạ tầng để xây dựng một mô hình sàn giao dịch vàng hiện đại, miễn là đi theo lộ trình thận trọng. Mục tiêu của sàn không chỉ là giao dịch, mà phải đạt ba giá trị cốt lõi: Hiện đại hóa hoạt động mua bán vàng, phục vụ quản lý nhà nước bằng dữ liệu minh bạch, tạo nền tảng để phát triển các sản phẩm tài chính liên quan đến vàng trong tương lai.

Trong giai đoạn đầu nên cho phép nhập khẩu vàng nguyên liệu có chứng nhận chất lượng quốc tế để sản xuất trong nước, kèm theo quy định chặt chẽ: Doanh nghiệp được cấp phép phải có cơ sở vật chất, công nghệ, năng lực tài chính và trách nhiệm báo cáo định kỳ; nghiêm cấm các trường hợp mua bán chéo, lách quy định, tránh biến thị trường nguyên liệu thành nơi đầu cơ.

Lợi ích lớn nhất của sàn giao dịch vàng là mọi giao dịch đều được ghi nhận, báo cáo liên tục, cho phép nhà quản lý điều hành thị trường dựa trên dữ liệu thực, thay vì suy đoán. Điều này sẽ giảm đáng kể tình trạng đầu cơ, thao túng và bong bóng giá.

Tuy nhiên, một số ngân hàng thương mại và doanh nghiệp chưa đáp ứng đủ điều kiện về cơ sở vật chất và công nghệ nhưng vẫn mong muốn tham gia nhập khẩu hoặc sản xuất. Nếu không siết điều kiện, thị trường sẽ tái diễn hỗn loạn. Do đó, về lộ trình dài hạn, giai đoạn 1 có thể vận hành sàn giao dịch vàng phục vụ sản xuất và phân phối; giai đoạn 2 phát triển hệ thống phân phối rộng cho doanh nghiệp có nhu cầu thực; giai đoạn 3 từng bước mở rộng sang các sản phẩm tài chính phái sinh liên quan đến vàng, nhưng chỉ khi hành lang pháp lý và hệ thống dữ liệu đã hoàn thiện.

Hiệp hội sẵn sàng kết nối doanh nghiệp - cơ quan quản lý - chuyên gia quốc tế, bởi hiện nay nhiều tổ chức quốc tế đánh giá Việt Nam là một trong mười thị trường vàng tiềm năng nhất thế giới, lượng giao dịch hàng năm rất lớn.

Trong tháng 12 tới, sẽ có đoàn chuyên gia Singapore sang Việt Nam để trao đổi mô hình quản lý - giao dịch vàng hiện đại, mở cơ hội tham khảo kinh nghiệm quốc tế và tiến tới xây dựng mô hình phù hợp với điều kiện Việt Nam.

Ông Nguyễn Minh Tuấn - CEO AFA Capital, sáng lập nền tảng tài chính TOPI:

Cụm từ “sàn vàng” dễ gợi nhớ mô hình CFD từng gây thiệt hại cho nhà đầu tư 10 năm trước, khi giao dịch chỉ dựa trên chênh lệch giá mà không có vàng thật.

Việt Nam cần hướng đến sở giao dịch vàng vật chất quốc gia, một mô hình hoàn toàn khác, dựa trên giao dịch thật, có tiêu chuẩn quốc gia và cơ chế giao -nhận minh bạch. Điều cốt lõi của mô hình mới là phải trả lời rõ ràng: Ai là người mua - bán? Tiền có được thanh toán thật hay không? Người mua có thể nhận vàng vật chất hay phải ký gửi? Khi bán lại có phải giao vàng thật hay không? Những yêu cầu này nhằm tách biệt mô hình mới với các sàn CFD trước đây.

Việt Nam nên tham khảo mô hình Thượng Hải, Trung Quốc và Hiệp hội Thị trường Vàng thỏi Luân Đôn (LBMA), Vương quốc Anh - nơi có lô chuẩn, trung tâm giao nhận và hệ thống ký gửi chuyên nghiệp. Cùng với việc định hình mô hình giao dịch, thị trường vàng cần được phân tách rõ ràng giữa vàng CFD và vàng vật chất; trong vàng vật chất phải tách vàng nguyên liệu, vàng miếng và vàng trang sức.

Vàng luôn có hai chức năng: Tiền tệ và hàng hóa. Tuy nhiên, Nghị định 24 đã siết chặt quá mức chức năng hàng hóa của vàng miếng, khiến người dân có xu hướng tìm đến các sản phẩm trang sức mang tính tích trữ. Lộ trình phát triển Sở giao dịch vàng vật chất quốc gia phải bắt đầu từ vàng nguyên liệu để giải quyết nguồn cung cho sản xuất. Khi đầu vào ổn định, mới có thể mở rộng sang giao dịch vàng miếng - tài sản đầu tư phổ biến với người dân.

Việc xác định thành phần tham gia cũng rất quan trọng, bởi như LBMA, nhà đầu tư cá nhân không trực tiếp giao dịch mà chỉ các tổ chức mới cân đối trạng thái qua sàn. Nếu vận hành đúng chuẩn, mô hình mới sẽ giúp thị trường vàng minh bạch và hiệu quả hơn khi làm rõ cơ chế mua - bán, giao dịch vàng thật và cách sử dụng tín dụng trong hoạt động giao dịch.

Ông Phan Quốc Đông - Phó Chi cục trưởng Chi cục Điều tra chống buôn lậu, Cục Hải quan Bộ Tài chính:

Thị trường vàng đang ở giai đoạn đặc biệt nóng, bên cạnh đó công tác phòng chống buôn lậu cũng diễn ra đặc biệt nóng. Trong thời gian qua, lực lượng hải quan đã tổ chức nhiều hội nghị chuyên đề và lần đầu tiên giao chỉ tiêu cụ thể cho từng đơn vị trong việc đấu tranh chống buôn lậu vàng.

Thống kê số vụ bắt giữ buôn lậu vàng không nhiều, nhưng khi mở rộng điều tra và truy xét thì phát sinh rất nhiều đầu mối, cho thấy tính phức tạp của hoạt động buôn lậu vàng.

Về việc xây dựng sàn giao dịch vàng và các cơ chế, trong quá trình xây dựng cơ chế quản lý, cơ quan chức năng đã dự liệu trước các phương án triển khai. Hiện nay đối với hoạt động nhập khẩu vàng miếng đến nay vẫn chưa ghi nhận hồ sơ nào phát sinh.

Về thuế nhập khẩu vàng miếng, khi trong nước thiếu nguyên liệu thì việc nhập khẩu là cần thiết và phải tuân thủ đầy đủ quy định về thuế, trong đó có thuế giá trị gia tăng. Khi rà soát những vướng mắc liên quan, cơ quan hải quan hiện chưa nhận được phản ánh chính thức nào từ doanh nghiệp hay tổ chức. Nếu có ý kiến chính thống được gửi đến, cơ quan chức năng sẽ có phản hồi chính thức và kịp thời.

Bà Phan Thị Hồng Điệp - Chủ tịch VietinBank Gold & Jewellery:

Sau khi Nghị định 24 được ban hành, các đơn vị nhà nước đã phải trải qua nhiều thử thách để tồn tại, bởi vì các điều kiện và cơ chế hoạt động đã thay đổi so với trước đây.

Các doanh nghiệp đang rất mong chờ Ngân hàng Nhà nước sẽ sớm cấp phép cho các đơn vị đủ điều kiện được nhập khẩu vàng nguyên liệu, để họ có thể hoạt động và cung cấp sản phẩm cho thị trường. Hiện nay vẫn chưa có một cơ chế rõ ràng về việc các đơn vị được phép nhập khẩu vàng nguyên liệu sẽ bán như thế nào và làm thế nào để kết nối với doanh nghiệp. Điều này gây ra nhiều khó khăn và bất ổn định cho thị trường.

Hy vọng sắp tới, các quyết định về cấp phép nhập khẩu và tổ chức thị trường sẽ được ban hành, để doanh nghiệp có nguồn hàng và thị trường hoạt động thông suốt.