Du khách trở thành “bệnh nhân” bất đắc dĩ
Theo Tiến sĩ Tô Liên Thu, chuyên gia An toàn thực phẩm, dự án SAFEGRO, du lịch Việt Nam đang tăng trưởng mạnh, song những khoảng trống về an toàn thực phẩm và dịch vụ y tế tại nhiều điểm đến nghỉ dưỡng đang tiềm ẩn rủi ro cho du khách.
TS Thu kể câu chuyện trải nghiệm vừa diễn ra ngay chính với bản thân chị, khi mới đây, đại gia đình của chị gồm 5 hộ đi du lịch tại một hòn đảo nhỏ ở tỉnh Quảng Ninh.
Chuyến đi bắt đầu bằng một bữa trưa ngon lành tại nhà hàng trong thị trấn gần đảo. Bàn đầy hải sản, món nào cũng tươi rói, ngọt thịt, ai cũng tấm tắc khen và khi mọi người đứng dậy đĩa sạch trơn.
“Điều đáng nói, khi vừa đặt lưng xuống giường ở resort, tôi bắt đầu cảm thấy người nôn nao, cơn đau bụng quặn thắt ập đến, nôn mửa, tiêu chảy liên tục. Cả gia đình 11 người, duy nhất chỉ mình tôi bị. Xem lại thực đơn, thủ phạm nhiều khả năng là ngao trong món canh chua hải sản trong thực đơn của nhà hàng, loại thực phẩm duy nhất mà tôi từng bị dị ứng”, TS Thu kể.
Lúc đó, cả đoàn cuống cuồng xoay xở, nhưng resort 4 sao chỉ có bông băng, dầu gió và thuốc sát trùng, không có thuốc chống sốc dị ứng, cũng không có nhân viên y tế. Trạm y tế địa phương thì đến thuốc cần thiết cũng không có. Cuối cùng, thay vì đang là du khách trải nghiệm cảnh đẹp, món ngon, chị được đưa tàu cao tốc đưa trở lại đất liền “trong vai” bệnh nhân cấp cứu.
Theo TS Tô Liên Thu, hầu hết nhà hàng hiện nay, thực đơn đều không có cảnh báo dị ứng thực phẩm. Trong khi đó, theo tiêu chuẩn quốc tế Codex mà Việt Nam là thành viên, bắt buộc phải công bố các thực phẩm có nguy cơ dị ứng. Tại nhiều quốc gia, danh mục này bao gồm: tôm, cua, nhuyễn thể, sữa, trứng, đậu phộng, đậu nành, gluten, hạt mè… Việc ghi chú ngay trên thực đơn giúp khách hàng tránh được những rủi ro đáng tiếc. Không chỉ trong quán ăn hay nhà hàng mà cả các siêu thị, khách hàng vẫn có thể tìm thấy hàng loạt sản phẩm thiếu thông tin cảnh báo trên các sản phẩm có thành phần buộc phải công bố dị ứng theo quy định của Codex.
Nguy cơ dị ứng không hề thấp. Phân tích tổng hợp từ 105 nghiên cứu cho thấy khoảng 4,3% dân số toàn cầu mắc dị ứng thực phẩm, với tỷ lệ châu Á là 4,2%, châu Âu 4,8%, và châu Úc lên đến 7,5%. Nghĩa là trong một đoàn khách du lịch 100 người, có thể 4–5 người sẽ đối mặt với nguy cơ nếu thực phẩm không được dán nhãn hoặc cảnh báo khi có thành phần dị ứng.
Khoảng trống về an toàn thực phẩm và dịch vụ y tế trong du lịch
Theo TS Tô Liên Thu, câu chuyện của chị chỉ là ví dụ nhỏ về việc chưa đảm bảo yếu tố an toàn thực phẩm và dịch vụ y tế song hành trong ngành du lịch ở Việt Nam hiện nay.
Ở nhiều quốc gia phát triển, nhân viên bếp và phục vụ bắt buộc có chứng chỉ an toàn thực phẩm với các cấp độ phù hợp. Họ được đào tạo để bảo đảm thực hành vệ sinh, chống ô nhiễm chéo, đồng thời nhận biết và cảnh báo thực khách về nguy cơ dị ứng. Ở châu Âu và Mỹ, việc không cảnh báo dị ứng có thể dẫn tới kiện tụng và bồi thường nặng nề cho nhà hàng.
Các khu nghỉ dưỡng thường đón nhiều thành phần du khách, từ trẻ nhỏ đến người cao tuổi – nhóm dễ gặp rủi ro sức khỏe. Ở Singapore, Thái Lan hay Nhật Bản, resort thường có nhân viên y tế trực, tủ thuốc cơ bản và kết nối với bệnh viện gần nhất. Một số nơi còn tích hợp dịch vụ bác sĩ trực tuyến (telemedicine) để xử lý cấp cứu từ xa.
Trong khi đó, nhiều resort ở Việt Nam ngay cả loại 4 sao cũng chỉ có những vật dụng sơ cứu đơn giản. Điều này khiến rủi ro nhỏ cũng có thể biến thành sự cố lớn, đặc biệt ở khu vực hải đảo xa đất liền.
Du lịch Việt Nam những năm gần đây bứt tốc mạnh mẽ, nằm trong nhóm tăng trưởng nhanh nhất Đông Nam Á. Ẩm thực và nghỉ dưỡng được xác định là dòng sản phẩm chiến lược. Thế nhưng, nếu du lịch nếu bỏ quên yếu tố an toàn, chẳng khác nào như “xây biệt thự trên cát”.
Để biến Việt Nam thành “thiên đường nghỉ dưỡng và ẩm thực” đúng nghĩa, chuyên gia An toàn thực phẩm Safegro cần khẩn trương khắc phục những khoảng trống về an toàn thực phẩm và dịch vụ y tế. Việc quy định bắt buộc cảnh báo dị ứng trong thực đơn trên bàn ăn và trên bao bì thực phẩm là rất cần thiết, đồng thời yêu cầu nhân viên bếp, phục vụ phải có chứng chỉ an toàn thực phẩm.
Các khu nghỉ dưỡng cũng cần có trạm y tế với nhân viên trực 24/7 với đầy đủ các loại thuốc cấp cứu sơ cứu và nên liên kết với bệnh viện gần nhất hoặc bệnh viện có kênh bác sĩ trực tuyến. Bộ Y tế phối hợp với Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch nên sớm xây dựng bộ tiêu chí an toàn (bao gồm an toàn thực phẩm, y tế và môi trường) áp dụng cho resort, đồng thời tăng cường kiểm tra định kỳ để đảm bảo việc tuân thủ.
“Một điểm đến không chỉ được nhớ bởi bãi biển đẹp hay món ăn ngon, mà còn bởi sự an tâm mà du khách nhận được. Nếu không, những chuyến đi đáng lẽ để lại ký ức ngọt ngào sẽ hóa thành tour du lịch kép, sáng đi chơi, chiều nhập viện, và đó chắc chắn không phải là cách mà ngành du lịch Việt Nam muốn quảng bá”, TS Thu bày tỏ.
