Ký ức tập thể luôn cần được kể lại
Mùi cỏ cháy là bộ phim của đạo diễn, NSƯT Nguyễn Hữu Mười và biên kịch Hoàng Nhuận Cầm, đã ra mắt từ năm 2012, nhưng tại buổi chiếu khai mạc Tuần phim, số lượng khán giả trẻ xếp hàng vào rạp khiến nhiều người bất ngờ. Bộ phim tái hiện 81 ngày đêm bảo vệ Thành cổ Quảng Trị qua góc nhìn bốn chàng sinh viên Hà Nội: Hoàng, Thành, Thăng, Long.
13 năm trôi qua, câu chuyện ấy vẫn được đón nhận nồng nhiệt. Nhiều bạn trẻ chia sẻ tại buổi giao lưu rằng, phim “mang lại những cảm xúc khó diễn tả”, dù chiến tranh đã lùi xa và phần lớn người xem sinh ra sau thời bình.
Sự vẹn nguyên của cảm xúc khiến Mùi cỏ cháy trở thành “cầu nối giữa quá khứ và hiện tại”, như lời Phó Cục trưởng Cục Điện ảnh Đỗ Quốc Việt tại lễ khai mạc. Đó cũng là thế mạnh của dòng phim chiến tranh, cách mạng: lưu giữ ký ức tập thể bằng nghệ thuật kể chuyện, biến câu chuyện lịch sử trở nên gần gũi và sống động.
Vẫn “cháy rừng rực”, Mưa đỏ sau khi rời rạp với 714 tỷ đồng doanh thu và hơn 8,1 triệu lượt xem, phim tiếp tục tạo nên một làn sóng thứ hai khi được chiếu miễn phí trên TV360.
Con số 1 triệu lượt xem chỉ trong ngày đầu được coi là kỷ lục của nền tảng, phản ánh nhu cầu thật sự của khán giả muốn tiếp cận những câu chuyện lịch sử với hình thức hiện đại, chất lượng cao. Ở đây, việc một nền tảng quân đội phối hợp để đưa phim miễn phí tới người dân vùng sâu vùng xa cũng mang lại hiệu ứng cộng đồng đáng kể, khiến độ phổ cập của phim trở nên rộng rãi hơn.
Trong suốt nửa thế kỷ qua, từ Vĩ tuyến 17 ngày và đêm, Hà Nội 12 ngày đêm, Cánh đồng hoang… cho đến các bộ phim hiện đại như Mùi cỏ cháy, Địa đạo mặt trời trong bóng tối hay Mưa đỏ, dòng phim chiến tranh, cách mạng luôn giữ vị trí đặc biệt trong danh sách “phải xem” của công chúng.
Theo giảng viên Phương Dung (Trường ĐH Sân khấu & Điện ảnh Hà Nội), sức hút của dòng phim chiến tranh, cách mạng bắt nguồn từ những tầng cảm xúc rất cụ thể. Khán giả trước hết bị cuốn vào cách các bộ phim tái hiện lịch sử một cách sinh động, giúp họ hình dung rõ hơn những mất mát mà dân tộc đã trải qua. Lịch sử không còn là các mốc thời gian mà trở thành trải nghiệm trực quan, dễ tiếp nhận.
Bà nhấn mạnh giá trị nhân văn là điều làm nên bản sắc của dòng phim này. Phim chiến tranh của Việt Nam không né tránh bi kịch, nhưng luôn đặt trọng tâm vào phẩm giá con người, vào cách mỗi cá nhân vượt lên nỗi sợ, nỗi đau để giữ lại phần đẹp nhất của mình.
Tinh thần dân tộc cũng được truyền tải mạnh mẽ qua những lựa chọn dũng cảm của tuổi trẻ. Những câu chuyện riêng của bốn sinh viên trong Mùi cỏ cháy hay các chiến sĩ trong Mưa đỏ khiến khán giả nhìn thấy sự gần gũi, thấy chiến tranh gắn với những con người cụ thể.
Giảng viên Phương Dung cho rằng, chính sự kết hợp giữa lịch sử và cảm xúc, giữa mất mát và hi vọng đã giúp dòng phim này giữ được sức chạm bền bỉ trong lòng công chúng.
Người trẻ hâm nóng dòng phim chiến tranh
Một trong những hình ảnh đẹp nhất tại Tuần phim chào mừng LHP lần này là hàng dài khán giả trẻ xếp hàng trước Trung tâm Chiếu phim Quốc gia. Nhiều bạn lần đầu xem Mùi cỏ cháy, nhưng lại chủ động tìm hiểu thêm về bối cảnh 1972, về những chiến sĩ đi ra từ giảng đường và về tác giả cuốn Nhật ký tuổi 20.
Với Mưa đỏ, phần lớn bài viết lan truyền trên Threads hay Facebook đều đến từ người trẻ. Họ nói về cảm xúc, về sự biết ơn, về những khoảnh khắc làm họ suy nghĩ khác đi về hai chữ “hi sinh”.
TS. Nguyễn Thục Quyên (Trường ĐH KHXH&NV) nhận định: “Sự quan tâm của thế hệ chưa từng trải qua chiến tranh là yếu tố rất quan trọng giúp cho dòng phim này tiếp tục sống.
Tất nhiên, ở chiều ngược lại, các đạo diễn bây giờ làm phim cũng đã không còn cảm giác nặng nề hay giáo điều. Những tiến bộ về kỹ thuật, nhịp kể linh hoạt hơn, cùng việc xây dựng chiều sâu tâm lý cho từng nhân vật khiến câu chuyện trở nên gần gũi, hấp dẫn hơn.
Bên cạnh đó, việc phim xuất hiện trên nhiều nền tảng khác nhau: từ rạp chiếu đến ứng dụng trực tuyến, giúp khán giả trẻ tiếp cận dễ dàng và chủ động hơn. Họ có thể xem lại, thảo luận, tìm hiểu thêm về bối cảnh lịch sử chỉ bằng vài thao tác đơn giản, biến việc xem phim trở thành một trải nghiệm mang tính đối thoại.
Khán giả đặt cược: Mưa đỏ thắng lớn, Thái Hòa lên ngôi
Những ngày cận kề LHP Việt Nam, nhiều khán giả truyền tay nhau bảng “tỷ lệ cược” tự lập: từ Bông Sen Vàng cho phim truyện đến Đạo diễn xuất sắc hay Nam/Nữ chính được kỳ vọng.
Số đông khán giả gần như không do dự khi dự đoán chiến thắng của Mưa đỏ. Lý do cũng rất rõ ràng: bộ phim dẫn đầu tuyệt đối về doanh thu, tạo hiệu ứng cộng đồng mạnh mẽ nhất và có sức lan tỏa bền bỉ nhất trên các nền tảng. Việc phim cán mốc 714 tỷ đồng rồi tiếp tục đạt 1 triệu lượt xem trực tuyến chỉ trong ngày đầu tiên đã khiến nhiều người xem gọi Mưa đỏ là “ứng viên không cần tranh luận”. Trên các nhóm khán giả, người ta còn đùa rằng nếu Mưa đỏ không thắng Bông Sen Vàng thì “mùa giải năm nay sẽ thành một cú plot twist gây chấn động”.
Theo sát Mưa đỏ chính là Mai của đạo diễn Trấn Thành. Bộ phim ra rạp đúng dịp Tết Nguyên đán 2024 và nhanh chóng tạo thành hiện tượng phòng vé, thu hơn 520 tỷ đồng. Sức lan tỏa mạnh mẽ trên mạng xã hội, lượng khán giả khổng lồ và hiệu ứng tranh luận kéo dài nhiều tháng khiến Mai trở thành một “ẩn số thú vị” trong mùa giải năm nay.
Tuy nhiên, theo các nhà phê bình, tâm điểm của cuộc đua vẫn nằm ở bộ ba hiện tượng gồm Mưa đỏ, Địa đạo - Mặt trời trong bóng tối và Tử chiến trên không. Điều khiến ba tác phẩm này liên tục được nhắc đến là việc chúng đáp ứng trọn vẹn hai yếu tố quan trọng nhất: doanh thu cao và chất lượng nghệ thuật được ghi nhận rộng rãi.
Cùng khai thác đề tài chiến tranh cách mạng, Địa đạo - Mặt trời trong bóng tối của đạo diễn Bùi Thạc Chuyên được đánh giá là một bước tiến về ngôn ngữ điện ảnh khi thành công kết hợp quy mô sản xuất lớn cùng tiêu chuẩn kỹ thuật cao, đặc biệt trong việc tái hiện không gian địa đạo chật hẹp. Nhà phê bình Thảo Đan nhận định: “Địa đạo mở ra hướng làm phim chiến tranh với tiêu chuẩn kỹ thuật cao hơn hẳn trước đây. Đây là tác phẩm có tiềm năng giành giải Đạo diễn xuất sắc hoặc giải Kỹ thuật”.
Tử chiến trên không lại mang đến màu sắc khác biệt khi đặt trọng tâm vào yếu tố hành động, bảo vệ chính nghĩa. Nhịp phim dồn dập, kỹ xảo không gian được đầu tư và diễn xuất nổi bật của Thái Hòa cùng Thanh Sơn khiến bộ phim trở thành một ứng viên nặng ký. Giảng viên Phương Dung dự đoán: “Thái Hòa có thể tạo bất ngờ ở hạng mục Nam chính xuất sắc”.
Điểm thú vị là Thái Hòa không chỉ có một mà hai vai diễn mạnh trong mùa giải: vai thủ lĩnh không tặc trong Tử chiến trên không và vai đội trưởng du kích trong Địa đạo - Mặt trời trong bóng tối. Chính sự phong phú này khiến nhiều người nói rằng Thái Hòa gần như… “tự cạnh tranh với chính mình”. Trên các diễn đàn phim, người còn lập hẳn cuộc bình chọn xem anh nên thắng nhờ vai nào.
Cho đến thời điểm này, tỷ lệ cược vào Thái Hòa có thể nói là cao áp đảo so với những đối thủ còn lại. Có người thậm chí đánh giá Thái Hòa là nam diễn viên xuất sắc nhất của điện ảnh Việt hiện nay.
