Bệnh lao vẫn đang đặt gánh nặng lớn lên Việt Nam. Theo Tổ chức Y tế Thế giới, ước tính năm 2024, nước ta có khoảng 182.000 người mắc bệnh và hơn 13.000 người tử vong vì căn bệnh có thể phòng ngừa và chữa khỏi này. Mặc dù đã có nhiều nỗ lực đáng kể từ các đơn vị y tế công và các đối tác, gần một nửa số người mắc lao vẫn chưa được chẩn đoán và điều trị. Điều này đồng nghĩa với việc họ tiếp tục chịu đựng mà không được chăm sóc, vô tình lây lan bệnh cho gia đình và cộng đồng. Thách thức này càng nghiêm trọng ở các tỉnh miền núi và nông thôn, nơi cơ sở y tế khan hiếm, việc di chuyển đến bệnh viện tuyến huyện có thể mất nhiều giờ. Với đồng bào dân tộc thiểu số, phụ nữ và trẻ em, rào cản còn lớn hơn do nghèo đói và kỳ thị càng hạn chế khả năng tiếp cận dịch vụ.
Cơ quan Hợp tác Quốc tế Hàn Quốc (KOICA), Chương trình Chống Lao Quốc gia (CTCLQG) và Tổ chức Friends for International Tuberculosis Relief (FIT) đã hợp tác với công ty công nghệ Hàn Quốc OTOM-MDAI để xây dựng một hệ sinh thái chống lao đáp ứng nhu cầu cấp thiết này. Dự án được triển khai trong năm nay nhằm chứng minh cách các công cụ đổi mới có thể vượt qua những rào cản lâu nay và đưa dịch vụ chăm sóc lao lấy người bệnh làm trung tâm đến gần hơn với những người cần nhất.
Trọng tâm của dự án là thiết bị X-quang siêu di động MINE ALNU của OTOM-MDAI, kết hợp cùng nền tảng “Oview-AI”. Khác với xe X-quang lưu động truyền thống vốn tốn kém và khó triển khai ở vùng xa, các thiết bị mới này nhẹ đến mức có thể xách tay và chạy bằng pin. Nhờ đó, nhân viên y tế có thể nhanh chóng lắp đặt tại các thôn bản, trường học hay nhà văn hóa cộng đồng. Phần mềm AI đi kèm có thể đọc phim X-quang phổi chỉ trong vài giây, phát hiện dấu hiệu nghi lao để chuyển sang xét nghiệm chuyên sâu. Với những cộng đồng không có bác sĩ X-quang, đổi mới này có thể mang tính sống còn, mở rộng cơ hội chẩn đoán chính xác và kịp thời tới những nơi không có nhân lực chuyên môn.
Dự án sẽ triển khai theo hai giai đoạn và tầm soát cho hơn 2.500 người, ít nhất một nửa trong số đó là đồng bào dân tộc thiểu số vốn chịu ảnh hưởng nặng nề hơn bởi bệnh lao. Mục tiêu là phát hiện ít nhất 20 người mắc lao hoạt động bị bỏ sót trước đây và kết nối họ với điều trị kịp thời, cứu sống họ.
Nhưng tác động của dự án không chỉ nằm ở con số. Với các gia đình tại Tuyên Quang, tầm soát lưu động đồng nghĩa với giảm bớt chi phí di chuyển đến bệnh viện, giảm thời gian người dân phải nghỉ làm, và chấm dứt sự bất an kéo dài do bệnh không được chẩn đoán. Việc mang công nghệ hiện đại trực tiếp đến cộng đồng mở ra một tầm nhìn mới cho chăm sóc lao, hướng đến sự công bằng và không để ai bị bỏ lại phía sau trong tiếp cận dịch vụ y tế.
Các đối tác từ cả Việt Nam và Hàn Quốc nhấn mạnh ý nghĩa rộng lớn hơn của sáng kiến. “Những giải pháp này có thể giúp đơn giản hóa quy trình sàng lọc bệnh lao.” ông Seong Jun Choi, Giám đốc Công ty MDAI, chia sẻ. “Các lợi ích chính bao gồm phát hiện bệnh một cách thường xuyên và chuẩn xác, giúp cách ly sớm người nghi mắc lao và ngăn chặn lây lan trong cộng đồng hoặc gia đình.”
PGS.TS Nguyễn Bình Hòa, Phó Giám đốc Bệnh viện Phổi Trung ương, nhấn mạnh sự phù hợp của dự án với ưu tiên quốc gia: “Để đạt được mục tiêu chấm dứt bệnh lao vào năm 2035, chúng ta cần tiếp tục thúc đẩy phát hiện sớm thông qua đổi mới và ứng dụng công nghệ. Việc sử dụng trí tuệ nhân tạo trong đọc phim X-quang phổi mang đến những công cụ mạnh mẽ, [...] đặc biệt tại những khu vực còn hạn chế về trang thiết bị chẩn đoán hình ảnh.”
Dự án sẽ kéo dài đến tháng 12/2025, với các cuộc thảo luận về việc duy trì hợp tác sang năm tiếp theo. Các hoạt động bao gồm: kiểm chứng và liên tục cải tiến phần mềm AI, phối hợp với NTP và chính quyền địa phương tổ chức các đợt tầm soát, phân tích kết quả và cải thiện cuộc sống của những người và cộng đồng bị ảnh hưởng. Dự kiến tác động sẽ rất đáng kể: nếu thành công, sáng kiến có tiềm năng mở đường cho việc ứng dụng rộng rãi hệ thống X-quang di động và AI trên toàn quốc, thay đổi phương pháp phát hiện người mắc lao và đưa đất nước tiến gần hơn tới mục tiêu đầy tham vọng: chấm dứt bệnh lao tại Việt Nam.
Thông tin liên hệ:
• Địa chỉ: Friends for International Tuberculosis Relief (FIT), Số 1, ngõ 21 Lê Văn Lương, phường Thanh Xuân, thành phố Hà Nội
• Hotline: 024 7300 0084
