Tranh nude mang dấu ấn Đỗ Sơn
Sức khỏe ở tuổi 82 khiến đôi chân ông yếu dần song họa sĩ Đỗ Sơn vẫn tươi tắn, hạnh phúc xuất hiện tại lễ khai mạc triển lãm cá nhân Các tác phẩm hội họa của Đỗ Sơn tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, tối 3/10. Triển lãm thể hiện sự nghiệp đa dạng đề tài, thể loại của họa sĩ Đỗ Sơn từ ký họa, phong cảnh, nude, trừu tượng.
“Gần đây tôi vẫn vẽ. Vẽ như niềm đam mê, như luyện tay vậy”, ông khoe. Thấu hiểu đam mê hội họa của ông, gia đình luôn đồng hành và khích lệ ông cầm cọ. Các con thuê người mẫu về tận xưởng để ông sáng tác, bởi Đỗ Sơn không vẽ bằng tưởng tượng.
Tranh nude của ông đều là những con người thật bước vào tác phẩm có cá tính, câu chuyện và cảm xúc riêng. Trong số 92 bức được chọn triển lãm, bên cạnh tác phẩm ghi dấu ấn trong suốt sự nghiệp, gia đình chọn một số tác phẩm do ông vẽ thời gian gần đây.
Gắn bó mấy chục năm với môi trường quân đội, bên cạnh mảng đề tài chiến tranh và quân đội, Đỗ Sơn vẫn dành một không gian đủ lớn cho mảng đề tài về đời sống, về phụ nữ. “Thông qua triển lãm này, tôi muốn tôn vinh cái đẹp của cuộc sống, của người phụ nữ, của phong cảnh những vùng miền mà tôi đi qua”, ông nói.
Các nhà phê bình hội họa đánh giá họa sĩ Đỗ Sơn dùng bút lực thô phác, màu sắc tươi nguyên sắc khi vẽ nude để biểu hiện tinh thần phồn thực nguyên thủy. Ông vẽ nude hối hả như sợ vuột mất những khoảnh khắc đáng giá.
“Tranh nude của tôi được nhiều nhà sưu tập trên thế giới mua, trong đó có cả nhà vua Morocco. Tôi từng bán tranh nude và mua được ba căn nhà cho con”, họa sĩ Đỗ Sơn nói.
Đỗ Sơn là một trong những họa sĩ Việt Nam được đánh giá thành công ở mảng tranh nude. Ông bảo không vẽ sự hấp dẫn xác thịt tầm thường. “Phụ nữ đẹp ở sự mềm mại, hồn hậu, ở những nét bình dị chứ không hoàn hảo như ảnh chụp”, ông nói. Ông tự hào vì tranh nude của ông được đón nhận ở sự trong sáng, tôn vinh vẻ đẹp phụ nữ.
Nhiều người thấy xúc động khi ngắm tranh nude của Đỗ Sơn, bởi mỗi tác phẩm đều toát lên tình cảm chân thành, ấm áp. Ông thường chọn mẫu vẽ ngoài 30 tuổi. Những vòng eo đầy đặn, chiếc bụng tròn tròn của những người phụ nữ đã làm mẹ, đậm dấu ấn thời gian kéo gần khán giả tới sự đồng cảm, cảm nhận sâu sắc hơn về vẻ đẹp phụ nữ Việt.
Đóng góp quan trọng cho mỹ thuật đổi mới
Họa sĩ Đỗ Sơn có 8 tác phẩm trong bộ sưu tập của Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam. Tranh của ông cũng đã được nhiều tổ chức, cá nhân thuộc 26 nước và vùng lãnh thổ sưu tập như Bảo tàng Mỹ thuật Singapore (Singapore Art Museum), Bộ sưu tập của Gia đình Hoàng gia Morocco, Bộ sưu tập nghệ thuật của hãng Mobil, Mỹ...
Nhà nghiên cứu Vũ Huy Thông khẳng định triển lãm cá nhân lần thứ 5 này là một trong những dấu ấn nghệ thuật trong sự nghiệp sáng tác của họa sĩ Đỗ Sơn. Ngay từ năm thứ 4 Đại học Mỹ thuật Việt Nam, một trong những bài sáng tác chuyên khoa chất liệu tranh lụa của ông có tên Vườn trường đã được Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam sưu tầm.
Năm 1980, sự nghiệp sáng tác của họa sĩ Đỗ Sơn chính thức được ghi nhận với những giải thưởng ở cấp quốc gia. Tác phẩm Xóm biển Phú Quốc của ông đã giành Huy chương bạc tại Triển lãm Mỹ thuật toàn quốc. Năm 1984, tác phẩm Hoa biển, chất liệu sơn dầu giành Huy chương vàng tại Triển lãm Mỹ thuật toàn quốc về đề tài lực lượng vũ trang.
Năm 1992, ông mở triển lãm cá nhân đầu tiên, Bảo tàng Mỹ thuật Singapore chọn 3 tác phẩm để sưu tầm, trong đó có bức Trái tim người mẹ. Các triển lãm cá nhân tiếp theo được tổ chức lần lượt vào năm 1997, 2002, 2008.
Các nhà phê bình đánh giá họa sĩ Đỗ Sơn có đóng góp quan trọng cho nghệ thuật, hội họa đổi mới. Những tác phẩm được giải thưởng của ông đều là những tác phẩm có ngôn ngữ mới, khích lệ nền nghệ thuật hội họa đổi mới cho đến nay.
Họa sĩ Lê Anh Vân - nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam - cho biết hai người biết nhau từ khi ông rời quân ngũ. Họa sĩ Lê Anh Vân học khóa trên, nhưng đi bộ đội về, sau đó học cùng Đỗ Sơn năm thứ 4 và thứ 5. Họ cùng lớp năm thứ 4 của trường đi Tây Nguyên thực hiện bài thi tốt nghiệp.
“Những tháng ngày đó tôi nhận được trong tính cách và hội họa của anh nổi bật những yếu tố rất trong sáng, tự do, phóng khoáng. Ngay khi đó Đỗ Sơn đã bộc lộ cái cảm thức của mình về màu. Anh luôn say đắm với hội họa, khi nào cũng vẽ. Bức vẽ tại hành lang của nhà trường chính là bức Vườn trường. Nhưng tác phẩm nổi bật nhất để nhận ra hội họa Đỗ Sơn chính là bức Hoa biển”, họa sĩ Lê Anh Vân nói.
Trong mắt Lê Anh Vân, Đỗ Sơn “giữ mãi được chất hồn nhiên, tự do”. Ông chú trọng bảng màu tự do, lúc nào cũng tươi trẻ và chất chứa nhiều tình yêu con người. Triển lãm chỉ chắt lọc 92 bức, không quá nhiều so với sự nghiệp khá đồ sộ song họa sĩ Lê Anh Vẫn đánh giá thể hiện được con đường đi riêng của họa sĩ Đỗ Sơn.
“Người ta có thể nhìn ở đây có một cái gì đó hơi hồn nhiên. Nhưng thực sự đấy là người rất chắc chắn về nghề nghiệp mới làm được như thế”, ông nhận định.
Họa sĩ Đỗ Sơn sinh năm 1943. Sau khi tốt nghiệp hệ Trung cấp, niên khóa 1961-1964, Trường Cao đẳng Mỹ thuật Việt Nam (nay là Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam), ông nhập ngũ, tham gia công tác, chiến đấu ở chiến trường khu V. Năm 1971 ông bị thương, phải chuyển ra Bắc điều trị. Ông thi vào hệ 5 năm Trường Cao đẳng Mỹ thuật Việt Nam, niên khóa 1973-1978, khi ở tuổi 30, đã có gia đình riêng và con nhỏ, đời sống vật chất còn nhiều khó khăn. Tốt nghiệp, ông trở lại công tác tại Xưởng Mỹ thuật Quân đội, Bảo tàng Lịch sử quân sự Việt Nam, cho đến khi nghỉ hưu.